Đề bài: Giải thích câu ca dao: Chuồn chuồn bay thấp thì mưa. Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm
Bài làm
Kho tàng ca dao, tục ngữ của dân tộc ta chứa đựng rất nhiều kinh nghiệm về thiên nhiên, lao động sản xuất. Đặc biệt là những câu nhằm dự báo về các hiện tượng thời tiết. Đó là những câu nói đặc sắc, dễ hiểu và dễ thuộc. Trong đó có câu:
Chuồn chuồn bay thấp thì mưa
Bay cao thì năng, bay vừa thì râm.
Câu ca dao trên được hình thành từ sự quan sát tinh tế của ông cha ta về hiện tượng được lặp đi lặp lại sau đó đúc rút thành bài học kinh nghiệm. Chắc hẳn trong số chúng ta không ai là xa lạ với con chuồn chuồn. Chúng ta có thể hiểu nghĩa câu này đó là dự báo thời tiết dựa vào hiện tượng chuồn chuồn bay. Khi chuồn chuồn bay cao nghĩa là ngày hôm sau sẽ nắng, bay thấp thì mưa và khi chuồn chuồn bay ở tầm trung, không cao, không thấp thì trời mát giời. Có thể thấy câu ca dao này không được hình thành dựa trên cơ sở khoa học mà chỉ dựa trên sự lặp lại của hiện tượng tự nhiên mà ông cha ta quan sát được. Có rất nhiều câu ca dao, tục ngữ kiểu như vậy như: Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt, hay Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ. Nếu xét về mặt khoa học thì chúng ta cũng có thể dễ dàng giải thích được hiện tượng bay của chuồn chuồn đó là dựa vào áp suất và độ ẩm, lượng hơi nước trong không khí. Khi không khí có áp suất thấp, lượng hơi nước trong không khí cao thì cánh chuồn chuồn sẽ bị đè ép, nặng nên không bay cao được, mà khi lượng hơi nước lớn thì sẽ sinh ra trời mưa. Trái lại khi áp suất không khí cao, độ ẩm thấp, khô ráo thì chuồn chuồn sẽ dễ dàng bay cao, hoặc được áp suất đưa lên cao hơn mà lượng hơi nước chưa đủ tích tụ thành mưa nên sẽ tiếp tục nắng to. Khi chuồn chuồn bay ở độ cao trung bình tức là áp suất không khí và độ ẩm đang ở mức cân bằng nên nó không thể bay cao hoặc thấp hơn được mà chỉ giữ ở một độ cao nhất định. Nên từ đó có thể suy ra trời sẽ không nắng, không mưa mà mát giời.
Trước kia khi nước ta còn nghèo đói, chưa có tivi nhiều như thời bây giờ mà cả nước chủ yếu là sản xuất nông nghiệp nên việc dự báo thời tiết hầu như dựa vào việc quan sát hiện tượng tự nhiên. Ngoài việc xem độ cao mà chuồn chuồn bay thì còn dựa vào việc trông mây, sao Việc dự báo trước được thời tiết giúp ích cho mọi người rất nhiều, đặc biệt là với người nông dân. Từ đó họ sẽ sắp xếp được công việc hợp lý, phù hợp với thời tiết, không bị trễ nải chuyện đồng áng. Bên cạnh đó còn có thể thu xếp công việc để nghỉ ngơi hay đi vui chơi, giải trí. Ngày nay khi cuộc sống được nâng cao, khoa học kĩ thuật cũng phát triển người ta có thể xem dự báo thời tiết trên tivi hay điện thoại nhưng với nhiều người vẫn quen với việc quan sát hiện tượng tự nhiên. Với họ khi hằng ngày phải tiếp xúc với màn hình, máy móc thì việc quan sát tự nhiên cũng một phần nào đem lại sự thư giãn, giải trí.
Chuồn chuồn với trẻ nhỏ là một trò chơi thú vị, có ai đã từng chơi trò bắt chuồn chuồn trong những trưa hè, hay trò nghịch bắt chuồn chuồn để nó cắn rốn với hi vọng là sẽ biết bơi hay nhiều trò khác nữa. Còn với người lớn thì chuồn chuồn đã đi vào đời sống gắn liền với thời tiết, với công việc. Chuồn chuồn còn được ví như người bạn của nhà nông, với thơ ca dân gian. Từ việc hiểu nghĩa của câu a dao giúp chúng ta có thể học tập, noi theo để quan sát hiện tượng tự nhiên và tự dự báo về thời tiết. Đó cũng là bài học trải nghiệm lý thú cho giới trẻ.
Kinh nghiệm sống, vốn sống rất quan trọng với mỗi người và cần được coi trọng tiếp thu chứ không chỉ chăm chú vào những kiến thức khoa học trong sách vở. Chúng ta ngoài học tập hãy quan sát tự nhiên để thấy rằng ngoài những trang giấy im lìm kia là một thế giới muôn màu muôn vẻ. Một thế giới với nhiều mối quan hệ, nhiều hiện tượng tự nhiên lý thú mà ông cha ta đã dành nhiều năm quan sát để đúc kết ra thành những bài học kinh nghiệm cho chúng ta học tập và noi theo.
Mai Du