Tại sao nữ giới lại sống thọ hơn nam giới

Một ngày nọ, bác sĩ Robert H. Shmerling (trường Y khoa Harvard) được vợ hỏi “Vì sao anh cho rằng anh sẽ chết sớm hơn em kia chứ?” Trước câu hỏi vô cùng thú vị của cô vợ, bác sĩ đã đưa ra một câu trả lời đậm chất “giáo sư Harvard”. Câu chuyện bên dưới sẽ khiến bạn không khỏi tò mò về câu hỏi này. Giáo sư Shmerling cho hay, tính trung bình, phụ nữ sống thọ hơn nam giới. Thực tế, có đến 57% những người trong độ tuổi 65 trở lên là phụ nữ. Ở ngưỡng 85 tuổi, có đến 67% là nữ giới.Tại Mỹ, tuổi thọ trung bình của phụ nữ thường cao hơn nam giới khoảng 5 tuổi và trên toàn thế giới con số này là 7 tuổi. Có vô vàn những lý do khác nhau lý giải về khoảng cách, sự chênh lệch tuổi thọ giữa đàn ông và phụ nữ. Nhưng đâu mới thực sự là lý do quan trọng nhất? Câu trả lời là:

• Nam giới thường thực hiện những hành động nguy hiểm hơn nhiều so với phụ nữ.

Điều này có liên quan đến yếu tố “đặc tính sinh học”. Ở nam giới, thùy trán của não bộ - bộ phận chịu trách nhiệm về nhận thức cao cấp, lý trí, động cơ hành động và cảm xúc ngôn ngữ lại phát triển chậm hơn ở nữ giới, đặc biệt là ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Điều này có thể góp phần vào thực tế là ngày càng có nhiều nam thanh niên chết vì tai nạn, bạo lực…hơn so với nữ. Ví dụ như chạy xe, lái xe trong tình trạng say rượu và giết người. Đặc điểm sinh học này cũng góp phần vào xu hướng phát triển thiếu phán đoán và xem xét hậu quả, dẫn tới những quyết định tiêu cực trong lối sống của đại bộ phận giới trẻ, chẳng hạn như thói quen hút thuốc lá hoặc uống rượu bia, nghiện ma túy…

• Nam giới thường làm những ngành nghề nguy hiểm hơn.

Đàn ông chiếm số lượng nhiều hơn phụ nữ trong lĩnh vực những nghề nghiệp nguy hiểm nhất như lính đánh trận, công an, cứu hỏa, xây dựng, làm việc trong hầm mỏ…

• Nam giới thường chết vì bệnh tim mạch nhiều hơn và khi ở độ tuổi còn rất trẻ.

Nam giới có xu hướng chết vì bệnh tim mạch cao hơn 50% so với nữ giới. Lượng hormone estrogen ở nam giới thấp hơn nữ giới được cho là có khả năng dẫn đến vấn đề này. Tuy nhiên, những yếu tố nguy cơ khác như thiếu cơ hội tiếp cận y tế ở các bệnh lý như cao huyết áp, cholesterol trong máu cao, tầm soát ung thư, bệnh xã hội ở đàn ông cũng góp phần làm gia tăng số lượng tử vong ở giới mày râu.

• Nam giới thân hình thường to cao hơn phụ nữ!?

Nhìn lướt qua trong chọn lọc tự nhiên, các cá thể to lớn thường chết sớm hơn những loài có kích thước nhỏ hơn mặc dù sự phổ biến của hiệu ứng tự nhiên cũng còn chưa có nhiều bằng chứng chắc chắn ở người.

• Nam giới thường tự tử nhiều hơn nữ giới.

Thực tế, số lượng phụ nữ có nguy cơ mắc các bệnh trầm cảm dẫn tới tự xác (nhưng không thành) rất phổ biến hiện nay. Tuy nhiên, sự tiếp cận về chăm sóc sức khỏe tinh thần của phụ nữ đối với vấn đề này lại phổ biến hơn nhiều so với nam giới. Ở phái mạnh, rào cản văn hóa cũng như nhiều định kiến khác rằng “phái mạnh” là phải “mạnh mẽ” khiến họ lảng tránh và không được tiếp cận sự chăm sóc nào đối với nhiều vấn đề về sức khỏe tâm thần.

• Nam giới thường ít kết nối xã hội, sẻ chia hơn phụ nữ.

Đặc điểm về mặt xã hội này cũng góp khiến cho tỉ lệ tử vong ở nam giới tăng cao hơn so với phụ nữ. Mắc bệnh nhưng ngại chia sẻ, trầm cảm nhưng không dám đi bác sĩ hay chia sẻ với người thân một cách cởi mở như ở chị em phụ nữ. Đặc biệt với những nam giới làm những công việc chịu nhiều áp lực, nếu không có ai chia sẻ, dãi bày tâm sự, họ có xu hướng tìm đến thuốc lá, rượu bia… và thậm chí tử tự. Nhật Bản là quốc gia điển hình ở Châu Á có tỉ lệ tử vong cao do tự xác đặc biệt là ở nam giới dưới điều kiện làm việc vô cung áp lực nơi đây.

• Nam giới ít khi khám sức khỏe hơn phụ nữ.

Theo Cơ quan nghiên cứu về chất lượng chăm sóc sức khỏe Hoa Kỳ, nam giới thường bỏ qua các bài kiểm tra sức khỏe định kỳ nhiều hơn so với phụ nữ. Nếu như phụ nữ được hưởng nhiều đặc quyền về các chương trình quốc gia về chăm sóc sức khỏe như tầm soát ung thư vú, khám phụ khoa…thì trái lại, nam giới rất hiếm khi đi bác sĩ để thăm khám, đặc biệt đối với những bệnh “khó nói” như ung thư tuyến tiền liệt, sùi mào gà, giang mai… Trong những nhân tố ảnh hưởng đến tuổi thọ nam giới kể trên, có những nhân tố thuộc về đặc tính sinh học không thể thay đổi nhưng cũng có nhiều những yếu tố mà bạn hoàn toàn có thể thay đổi được để góp phần sống thọ hơn, chẳng hạn:

• Dành thời gian để kiểm tra sức khỏe định kỳ, đặc biệt khi phát hiện cơ thể có những biểu hiện lạ.
• Xây dựng lối sống và giải trí lành mạnh, cân bằng cuộc sống, tránh stress, căng thẳng quá mức
• Không hút thuốc lá, lạm dụng rượu bia, chất kích thích...

Hy vọng những chia sẻ trên sẽ giúp bạn có cái nhìn rõ hơn về bức tranh “khoảng cách giới tính”. Từ đó, lựa chọn cho mình một lối sống lành mạnh. Mặc dù nam giới có xu hướng kém thọ hơn phụ nữ nhưng điều đó không có nghĩa phụ nữ luôn khỏe mạnh. Dù là nam hay nữ giới, điều quan trọng nhất là bạn cần nhận thức rõ vai trò sức khỏe đối với bản thân và bắt tay vào thay đổi ngay lối sống của mình sao cho tốt đẹp nhất.

Tại sao phụ nữ có xu hướng sống lâu hơn nam giới? Tiến sĩ Sachdev nói rằng có một vài lý thuyết phổ biến, một số lý thuyết liên quan đến sinh học và một số lý thuyết liên quan đến hành vi.

Sống thọ nhờ bớt ngồi

Nam giới có nhiều khả năng hút thuốc, uống rượu quá mức và thừa cân. Họ cũng ít có khả năng tìm kiếm sự trợ giúp y tế sớm, và nếu được chẩn đoán mắc bệnh, họ có nhiều khả năng không tuân thủ điều trị, theo Time.

Ngoài ra, cũng có thể là nam giới có hoóc môn nội tạng aren; trong khi phụ nữ có nội tiết tố có thể giúp phụ nữ có lợi ích về tuổi thọ.

Hoóc môn Estrogen của phụ nữ dường như có vai trò chống ô xy hóa, theo tiến sĩ Sachdev.

Một đánh giá năm 2013 trên Tạp chí Nội tiết Quốc tế đã tìm thấy bằng chứng cho thấy estrogen có thể ngăn ngừa loại tổn thương ADN dẫn đến bệnh tật. Đánh giá đó cũng đưa ra bằng chứng rằng estrogen có thể giúp duy trì chức năng tế bào khỏe mạnh bình thường, theo Time.

Phát hiện này giúp giải thích khoảng cách tuổi thọ nam-nữ. Tiến sĩ Sach Sachdev nói cũng có thể nữ giới là người nuôi dưỡng con. Cơ thể khỏe mạnh của người mẹ rất quan trọng đối với sự sống còn của con cái. Cơ thể của phụ nữ đã tiến hóa để chịu đựng và phục hồi sau những tổn thương về thể chất của việc mang thai và sinh nở, cũng như những yêu cầu của việc nuôi con bằng sữa mẹ.

Những gì không giết chết chúng ta làm cho chúng ta mạnh mẽ hơn. Và đối với phụ nữ, sức mạnh đó có thể mang đến một cuộc sống lâu dài, khỏe mạnh hơn, theo Time.

Tin liên quan

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Phụ nữ sông lâu hơn đàn ông và sự chênh lệch này không thu hẹp (Ảnh: Getty Images)

Trên khắp thế giới phụ nữ hưởng thọ hơn nam giới. David Robson tìm hiểu lý do vì sao và xem liệu đàn ông có thể làm gì đó để khắc phục thực trạng này.

Vừa được sinh ra là tôi đã phải chịu số phận chết sớm hơn một nửa số trẻ em trong cùng khoa sản phụ, một tai họa bất khả kháng. Lý do là vì tôi là nam giới, Tôi có thể phải chết khoảng 3 năm sớm hơn một phụ nữ sinh cùng ngày.

Có phải là đàn ông là tôi phải chết sớm hơn phụ nữ quanh tôi không? Liệu tôi có thể khắc phục số phận mình được không? Mặc dù sự phân chia khó hiểu này đã được biết đến từ lâu nhưng chỉ mới gần đây người ta mới bắt đầu vỡ lẽ phần nào.

Ý kiến ban đầu là đàn ông làm việc quần quật nên chết sớm. Dù làm việc ở hầm mỏ hoặc cày ruộng, đàn ông gắng hết sức và tích tụ những tổn thương có tác hại cho sức khỏe sau này. Nhưng nếu đúng như vậy thì sự chênh lệch tuổi thọ sẽ thu hẹp vì cả đàn ông và phụ nữ ngày càng làm những nghề giống nhau là ngồi văn phòng là chính.

Trên thực tế sự chênh lệch tuổi thọ vẫn ổn định ngay cả trong suốt quá trình chuyển biến lớn của xã hội. Hãy xét trường hợp của Thụy Điển là nước có số liệu theo dõi đáng tin cậy. Năm 1800, tuổi thọ tính từ khi sinh là 33 năm với phụ nữ và 31 năm với đàn ông; ngày nay là 83,5 năm với phụ nữ và 79,5 năm cho đàn ông. Trong cả 2 trường hợp, phụ nữ sống lâu hơn đàn ông 5%.

Như một bài báo gần đây có nói: “Lợi thế sinh tồn đặc biệt kiên định của phụ nữ so với đàn ông, khi còn nhỏ, khi trưởng thành, và tính cho cả đời được thấy rõ ở tất cả các nước, ở các năm nếu tồn tại số liệu ghi chép sinh-tử đáng tin cậy. Trong sinh vật học của loài người có lẽ không có mẫu hình nào là chặt chẽ hơn.”

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Nếu lối sống là thủ phạm thì cũng khó để kết luận dứt khoát (Ảnh: Getty Images)

Cũng như không dễ dàng gì để chứng minh rằng đàn ông phí phạm sức lực mình nhiều hơn. Những yếu tố như hút thuốc, uống rượu, ăn thái quá chỉ có thể giải thích phần nào vì sao mức chênh tuổi thọ nam/nữ giữa các nước lại lớn đến thế. Thí dụ đàn ông Nga thường chết sớm hơn phụ nữ Nga 13 năm một phần vì họ uống rượu và hút thuốc rất nhiều. Nhưng thực tế là những con cái các loài khỉ tinh tinh, khỉ đột, đười ươi và khỉ mõm chó luôn luôn sống lâu hơn các con đực trong đàn, và ta không trông thấy con khỉ đực hoặc khỉ cái nào ngậm thuốc lá hoặc cầm vại bia.

Thay vì thế, có lẽ rằng câu trả lời là ở sự tiến hóa của chúng ta. “Tất nhiên những yếu tố xã hội và lối sống chắc hẳn có liên quan, nhưng hình như có cái gì đó sâu xa trong hệ sinh học của chúng ta,” Tom Kirkwood nói, ông nghiên cứu cơ sở sinh vật học của việc lão hóa tại Trường Đại Học Newcastle ở Anh.

Có nhiều cơ cấu khả dĩ ảnh hưởng, khởi đầu từ bó DNA là các chromosome trong từng tế bào. Các chromosome tạo thành cặp, trong khi mà phụ nữ có hai chromosome X thì đàn ông có một chromosome X và một chromosome Y.

Sự khác biệt đó có thể làm thay đổi nhỏ đối với cách mà tế bào lão hóa. Với hai chromosome, phụ nữ có hai bản sao cho mỗi gen, nghĩa là có một để dự phòng nếu gen kia bị lỗi. Đàn ông không có cái dự phòng này. Kết quả là theo thời gian thì nhiều tế bào có thể bắt đầu hoạt động sai lệch làm cho đàn ông chịu rủi ro mang bệnh nhiều hơn.

Trong các cách giải thích khác có giả thuyết “tim phụ nữ chạy thể dục” nghĩa là nhịp đập của tim phụ nữ tăng trong nửa sau của chu kỳ kinh nguyệt, tạo lợi ích như tập thể dục đều đặn. Do vậy nguy cơ bệnh tim mạch xuất hiện muộn hơn. Hoặc cũng có thể đơn giản là do kích thước. Những người cao hơn thì có nhiều tế bào trong cơ thể hơn, có nghĩa là họ dễ có những biến dị có hại hơn; cơ thể lớn hơn thì tiêu hao nhiều năng lượng hơn và các mô tế bào sẽ mòn mỏi nhiều. Do đàn ông thường cao hơn phụ nữ nên họ phải chịu những hư hại dài hạn hơn.

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Khác biệt về chromosome giữa nam và nữ có thể ảnh hưởng đến sự lão hóa tế bào (Ảnh: Getty Images)

Nhưng có lẽ nguyên nhân thực sự lại ở chất testosterone mà nó tạo ra phần lớn những nét đặc trưng của nam giới, từ giọng nói trầm, ngực có lông cho đến hói đầu. Bằng chứng được lấy từ một địa điểm không ngờ là Triều Đình Hoàng Đế của Triều Đại Chosun ở Triều Tiên. Nhà khoa học Triều Tiên Han-Nam Park mới đây đã phân tích hồ sơ chi tiết của cuộc sống triều đình từ thế kỷ 19, gồm cả thông tin về 81 hoạn quan bị hoạn trước khi dậy thì. Phân tích cho thấy các hoạn quan thọ khoảng 70 tuổi so với tuổi thọ trung bình chỉ là 50 tuổi của những người đàn ông khác trong triều. Xét tổng quát, họ dễ được mừng thọ 100 tuổi hơn 130 lần so với người đàn ông trung bình sống ở Triều Tiên thời ấy. Ngay cả các vị vua là những người được chiều chuộng nhất trong lâu đài cũng không thể thọ được như vậy.

Mặc dù không phải tất cả các nghiên cứu về những người bị hoạn khác đều chứng minh sự khác biệt rõ nét này, nhưng nhìn chung những người (hay súc vật) không có tinh hoàn sống có lâu hơn.

Nguyên nhân chính xác thì không rõ nhưng David Gem ở Trường Đại Học London phỏng đoán rằng sự hư hại có thể xảy ra vào cuối thời kỳ dậy thì. Để lấy bằng chứng, ông nêu những trường hợp đáng buồn của các bệnh nhân thần kinh được đưa vào cơ sở từ thiện ở Mỹ đầu thế kỷ 20. Theo một phần của cách “điều trị”, một số buộc phải bị hoạn.

Cũng như những quan hoạn Triều Tiên, họ cũng sống lâu hơn bệnh nhân trung bình, nhưng chỉ nếu họ bị hoạn trước 15 tuổi. Chất testosterone có thể làm cho cơ thể chúng ta khỏe hơn trong thời gian ngắn, nhưng những thay đổi đó cũng dễ làm ta mắc bệnh đau tim, nhiễm trùng và ung thư vào cuối đời. “Thí dụ testosterone có thể làm tăng việc tạo tinh dịch nhưng lại làm ung thư tuyến tiền liệt tiến triển, hoặc nó có thể thay đổi chức năng tim mạch theo hướng gia tăng hiệu suất làm việc khi ta trẻ nhưng nó dẫn đến bệnh áp huyết cao và sơ cứng động mạch sau này,” David Gem nói.

Nguồn hình ảnh, Getty Images

Chụp lại hình ảnh,

Khác biệt tuổi thọ có thể do testosterone (Ảnh: Getty Images)

Phụ nữ không những thoát hiểm họa testosterone mà họ còn có thể được hưởng cái lợi từ chính “thần dược của tuổi trẻ” của họ để chống sự tàn phá của thời gian. Chất oestrogen giới tính của phụ nữ là một “chất chống oxy hóa”, nó khử sạch các hóa chất độc hại cho tế bào. Ở thí nghiệm đối với súc vật thì những con cái thiếu oestrogen sống không lâu bằng những con đủ oestrogen, đó là điều hoàn toàn ngược lại so với đàn ông bị hoạn. “Nếu ta cắt bỏ buồng trứng của một con chuột thì các tế bào sẽ không sửa chữa tốt được nữa đối với những hư hại ở cấp nguyên tử,” Kirkwood nói.

Cả Kirkwood và Gem đều nghĩ rằng điều nói trên là một kiểu phần thưởng tiến hóa tạo cơ hội tốt nhất cho cả nam giới và nữ giới để di truyền gen. Trong giao hợp phụ nữ có xu thế tìm đàn ông mạnh mẽ nhất tràn đầy testosterone. Nhưng một khi đứa trẻ ra đời, đàn ông ít được cần đến hơn, Kirkwood nói. “Sự nuôi dưỡng tốt lành cho con cái liên quan mật thiết với sự tốt lành của cơ thể người mẹ. Kết quả là đối với trẻ nhỏ thì điều quan trọng hơn là cơ thể người mẹ phải khỏe mạnh, hơn là cơ thể người bố.”

Đó là sự an ủi ít ỏi cho nam giới ngày nay. Như thông thường, các nhà khoa học thừa nhận rằng chúng ta phải tiếp tục tìm cho ra câu trả lời dứt khoát. “Chúng ta thực sự phải có tư duy mở về mức chênh lệch tuổi thọ có thể được giải thích bằng sự khác biệt hooc môn là bao nhiêu và các yếu tố khác là bao nhiêu,” Kirkwood nói. Nhưng hy vọng là cuối cùng thì tri thức sẽ cho tất cả chúng ta một vài lời khuyên để sống lâu hơn chút nữa.

Bài gốc tiếng Anh đã đăng trên BBC Future