Giả sử ở trường bạn đang tổ chức một cuộc thi đấu cờ theo thể lệ đấu loại trực tiếp, ví dụ số người ghi tên thi đấu là 50, bạn có thể tính được số trận đấu để dựa vào đó bố trí lịch thi đấu, số đấu trường. Nếu bạn được giao tổ chức cuộc thi đấu, bạn có tính được không?
Bởi vì trận đấu chung kết chỉ xảy ra giữa hai người cuối cùng, hai người này lại chọn từ 22 = 4 người trong trận đấu trước đó, mà bốn người này lại được chọn trực tiếp từ 33 = 8 người trong cuộc đấu trước đó… Nếu số người ghi tên đúng bằng các luỹ thừa của 2 như 2, 4 [22], 8 [23], 16 [24], 32 [25]…thì chỉ cần theo số người ghi tên thành nhóm tiến hành thi đấu cho từng nhóm, sau đó loại dần từng bước là được. Giả sử số người ghi tên không đúng bằng luỹ thừa nguyên của 2 thì trong thi đấu có vòng được miễn. Nếu ta xếp 2 người một thi đấu ngay từ đầu thì sẽ có một số vòng được miễn thi đấu ở giai đoạn giữa hoặc giai đoạn cuối, mà các trận đấu ở giai đoạn này thường khá căng thẳng vì các đấu thủ ngày càng mạnh, cơ hội được miễn hay không, rõ ràng không bình đẳng. Để cho cơ hội tương đối đồng đều khiến thi đấu ngày càng sôi nổi, nói chung người ta thường miễn thi đấu ở vòng một. Vì 50 là trung gian giữa 32 [25] và 64 [26] mà 50 – 32 = 18 nên vòng đầu cần loại 18 đấu thủ, tức cần tiến hành thi đấu 18 trận đấu cho vòng đầu tức có 36 người tham gia thi đấu và 14 người miễn thi đấu. Sau loạt trận thi đấu ở vòng một sẽ loại 18 đấu thủ và còn lại 32 người. Từ vòng đấu thứ hai sẽ không còn trường hợp miễn thi đấu nữa. Và ở vòng hai sẽ có 16 trận đấu, vòng thứ ba có 8 trận đấu, vòng đấu thứ tư có bốn trận đấu, vòng đấu thứ năm sẽ có hai trận đấu. Vòng đấu thứ sáu sẽ là trận chung kết để giành chức vô địch. Vậy tổng cộng số các trận đấu sẽ là 18 + 16 + 8 + 4 + 2 + 1 = 49 trận so với số đấu thủ 50 thì nhỏ hơn 1.
Ta lại xét ví dụ về trận thi đấu quốc tế về bóng đá năm 1998 ở Pháp, tổng số có 32 đội bóng đá tham gia vòng chung kết giải bóng đá thế giới năm 1998. Phương thức thi đấu ở vòng chung kết chia làm hai giai đoạn. Giai đoạn đầu chia bảng, đấu vòng tròn tính điểm, sau đó theo thể thức đấu loại trực tiếp. Nếu tiến hành thi đấu theo thể thức đấu loại trực tiếp ngay từ vòng đầu thì phải xếp bao nhiêu trận đấu? Vì 32 chính bằng 25 nên tổng số các trận đấu theo thể thức đấu loại trực tiếp sẽ là 16 + 8 + 4 + 2 + 1 = 31 trận, ít hơn số đội tham gia là 1.
Bây giờ ta xét trường hợp chung có M người tham gia thi đấu. Giả sử M lớn hơn 2n và nhỏ hơn 2n+1, thế thì cần n + 1 vòng thi đấu, trong đó số vòng thi đấu đầu tiên sẽ là M – 2n. Sau vòng đầu, số người còn chưa thi đấu sẽ là M -[m – 2n] = 2n. Trong n vòng thi đấu tiếp sau, tổng số các trận thi đấu sẽ là:
2n-1 +2n-2 + 2n-3 +…+23 + 22 + 2 + 1
= [2n-1 +2n-2 + 2n-3 +…+23 + 22 + 2] + 1 x [2 – 1]
= [2n + 2n-1 + 2n-2 + … +23 + 22 + 2] – [2n-1 + 2n-2 + 2n-3 +…+23 + 22 + 2 + 1] = 2n-1
Và tổng số các trận thi đấu sẽ là:
[M – 2n] + 2n -1 = M – 1
Nghĩa là ít hơn số đội tham gia là 1.
Thực ra, trong mỗi trận thi đấu sẽ loại bỏ một đấu thủ. Trong M người tham gia thi đấu sẽ chọn được 1 vô địch và loại bỏ M – 1 đấu thủ vì vậy số trận thi đấu là M – 1. Bạn hãy theo cách trình bày, tính số trận thi đấu bóng bàn có 158 đấu thủ nam và 96 đấu thủ nữ tham gia.
Giáo trình bóng chuyền•••Vòng 2 [bán kết] 3, 7 thuaVòng 3 [chung kết] 1 thuaVô địch: 5x số 5Số đội tham gia thi đấu không phải là luỹ thừa bậc n của 2.Tức là a khác 2n [ví dụ: a = 7, 9, 11, 12…] thì phải cho một số đội tham gia thiđấu trước theo công thức:X = 2[a - 2n]Trong đó ta phải tìm cho n một số thích hợp để 2n nhỏ hơn a và gần a.Ví dụ: a = 11 thì n = 3 và số đội tham gia thi đấu trước là:X = 2[2 - 2n] = 2[11 - 23] = 6- Cách tính tổng số trận đấu:Y = a - 1 [tổng số đội tham gia thi đấu trừ đi 1]Ví dụ: a = 8 thì Y = 8 - 1 = 7a = 12 thì Y = 12 - 1 = 11a: Số đội tham gia thi đấu.- 88 - Giáo trình bóng chuyềnX: Số đội tham gia thi đấu trước.Y: Tổng số trận đấu.2. Đấu loại hai lần thua- Nguyên tắc thi đấu: Đội nào thi đấu mới thua một lần còn được thi đấu một lần nữa,đội nào đã thua hai lần thì thôi.- Trường hợp vận dụng:•••Số đội tham gia thi đấu không nhiều lắm.Trình độ các đội sàn sàn nhau.Thời gian tổ chức có hạn.- Cách gạch biểu đồ: có hai trường hợp.+ Số đội tham gia thi đấu là a = 23 [ví dụ: a = 8]Lưu ý: Sau khi đấu trận cuối cùng nếu như đội 3 [đội chưa thua lần nào] màthắng đội 7 ở dưới [đã thua một lần] thì coi như đội 3 xếp nhất, đội 7 xếp nhì. Nếunhư đội 7 thắng đội 3 [như biểu đồ trên] thì phải đấu thêm một trận nữa để phân nhấtnhì [vì cả hai đội mới chỉ thua một lần].- Số đội tham gia thi đấu là a 2nVí dụ: a = 11Như vậy số đội tham gia thi đấu trước là:X = 2[11 - 23] = 6Cách vạch biểu đồ:- 89 - Giáo trình bóng chuyềnSau khi thi đấu hết vòng một ở trên, sẽ loại ra một số đội thua một lần, cụ thể là7 đội [2, 3, 4, 6, 8, 9, 11]. Trong những đội này, lại tiếp tục cho thi đấu với nhau,nhưng vẫn phải tìm cho một số đội tham gia thi đấu trước.Cách tính tương tự như trên: X = 2[7 - 22] = 6Như vậy, trong 7 đội sẽ có đội tham gia thi đấu trước với nhau ở dưới [trong sốcác đội thua lần một].Còn sau đó cứ đấu hết một vòng ở trên. Đội nào thua lại tiếp tục thi đấu với cácđội thua lần 1 ở dưới. Cuối cùng nếu đội 1 [đội chưa thua lần nào] mà thắng đội 7 [đãthua một lần] thì coi như đội 1 xếp thứ nhất, đội 7 xếp thứ nhì.Còn nếu như đội 7 thắng đội 1 như biểu đồ đã vạch thì 2 đội lại phải tiếp tục thiđấu thêm một trận phụ nữa để phân biệt nhất nhì.Lưu ý: Số đội tham gia thi đấu trước [phải tìm] trong các đội thua một lần đềubằng số đội tham gia thi đấu trước [ở trên] trong tổng số các đội tham gia thi đấu.- Tính tổng số trận đấu:Y = 2[a - 1] không kể thêm trận đấu phụ.Cụ thể: nếu a = 8 thì Y = 2[8 - 1] = 14a = 11 thì Y = 2[11 - 1] = 101.3. Thủ tục tiến hành thi đấu loại trực tiếp:Sau khi vạch biểu đồ đánh số thứ tự xong, sẽ cho các đội tiến hành bắt thăm vàcứ sau một trận đấu lại tiếp tục cho các đội thắng [hoặc thua một lần] bắt thăm lại để- 90 - Giáo trình bóng chuyềnđấu những trận của vòng sau. Tên cụ thể các đội và kết quả của thi đấu của từng trậnđấu đều phải ghi rõ vào ngay biểu đồ để tiện theo dõi và xếp loại.1.4. Phân tích ưu nhược điểm:Ưu điểm: Có thể tiến hành tổ chức cho những giải bao gồm rất nhiều đội thamgia mà thời gian thi đấu lại ngắn vì tổng số trận đấu thường là ít. Do đó không ảnhhưởng đến sản xuất, công tác. Các đội mạnh thể hiện được mau chóng khả năng củamình.Nhược điểm: Do thi đấu ít các đội không lần lượt gặp nhau hết, do đó đánh giákết quả và thành tích của các đội không chính xác, khó xác định vị trí thứ 3, có thểxảy ra sự ngẩu nhiên đối với đội thắng cuộc và thiệt thòi cho một số đội mạnh có thểbị loại ngay kể từ vòng đầu [nếu đấu 1 lần thua] thì bắt thăm rất có thể hai đội mạnhgặp nhau.Thi đấu vòng tròn1. Ưu nhược điểm:Ưu điểm: Đây là hệ thống thi đấu hợp lý nhất, vì các đội đều lần lượt gặp nhau,nên đánh giá được đúng thực chất của các đội và xếp loại được chính xác.Nhược điểm: Tốn thời gian và đòi hỏi phải có nhiều sân bãi, dụng cụ. Mặt kháccũng phải rút thăm và phân loại được chính xác.2.2. Nguyên tắc thi đấu:Mỗi đội đều lần lượt tham gia thi đấu với tất cả các đội khác cuối cùng đội nàonhiều điểm nhất đội đó vô địch.2.3. Trường hợp vận dụng:•••Số đội tham gia thi đấu ít.Thời gian tổ chức thi đấu rộng rãi có thể kéo dài.Đánh giá đúng thực chất và khả năng của các đội.2.4. Quy cách tính điểm:- Đối với các môn thi đấu tính điểm thắng trước [bóng chuyền, bóng bàn…]•••Thắng 2 điểmThua 1 điểmBỏ cuộc 0 điểm- Kết thúc giải, nếu cộng số điểm trên mà hai hay nhiều đội bằng điểm nhau tứcsố trận thắng, thua ngang nhau thì phải tính tổng số hiệp thắng, nhưng trường hợptổng số hiệp thắng bằng nhau thì lại phải tính đến tỷ số giữa tổng số hiệp thắng/thuađội nào có tỷ số thắng/thua cao hơn thì đội đó xếp trên.- 91 - Giáo trình bóng chuyềnNếu như tỷ số hiệp thắng/thua bằng nhau thì phải tính tỷ số giữa tổng số phabóng thắng/pha bóng thua.2.4.1. Thi đấu vòng tròn đơn:Cách tính số trận và vòng đấu:- Tính số trận theo công thức:X: là tổng số trận đấu.A: là số đội [hoặc đấu thủ] tham gia thi đấu.- Tính vòng đấu theo công thức:D: là tổng số vòng đấu D = A - 1 [nếu số đội là một số chẵn]D = A [nếu số đội là một số lẻ]Ví dụ: có 6 đội tham gia thi đấu thì:Tổng số trận:trậnSố vòng thi đấu: D = 6 - 1 = 5 vòngVí dụ: có 9 đội tham gia thi đấu:Tổng số trận:trậnSố vòng thi đấu: D = 9 vòng- Cách vạch biểu đồ xác định thứ tự trận đấu:•Trường hợp số đội tham gia thi đấu là số chẵn:Ví dụ: 6 đội tham giaBiểu đồ thi đấu như sau:- 92 - Giáo trình bóng chuyềnCách làm:••Xác định số vòng tròn treo công thức D = A - 1Cho các đội bắt thăm chọn số, lấy 1 số cố định và lần lượt đặt các số khácngược chiều với chiều kim đồng hồ cho hết lượt.+ Trường hợp số đội là một số lẻ.Ví dụ: có đội tham gia thi đấu.Biểu đồ thi đấu như sau:Cách làm:••Xác định số vòng theo công thức D = ACho số đội bắt thăm chọn số của đội mình và vạch 5 vòng đấu lấy [X] làm sốcố định và lần lượt đặt các số theo thứ tự ngược chiều kim đồng hồ từ phíadưới số cố định [X] như cách lập biểu đồ với số đội tham gia là một số chẵnđội nào gặp [X] thì nghỉ vòng đó.2.4.2. Thi đấu vòng tròn chia bảng:Trường hợp số đội tham gia thi đấu đông nhưng ít thời gian thì dùng hình thứclà đấu vòng tròn chia bảng.Thứ tự tổ chức như sau:••Chia đều số đội tham gia vào nhiều bảng.Các đội cùng bắt thăm chọn số của đội mình, rồi lập biểu đồ thi đấu trongtừng bảng: các đội cùng bảng thi đấu vòng tròn xếp thứ tự trong bảng.Các đội đầu các bảng thi đấu vòng tròn với nhau chọn một đội vô địch.Chú ý: Khi chia Ban tổ chức cuộc đấu nên dựa vào thành tích của các đội hoặcđấu thủ đã đạt được, chọn lấy một số đội khá để chia đều vào các bảng [hạt nhân]tránh dồn các đội khá vào cùng một bảng.- 93 - Giáo trình bóng chuyềnGhi chú:••Hàng trên ghi kết quả trận đấu, hàng dưới ghi điểm [thắng 2 điểm, thua 1điểm].Nếu tổng số điểm bằng nhau, ta phải tính đến tỷ số giữa tổng số hiệp thắng/hiệp thua của từng đội, nếu vẫn bằng nhau thì tính đến tỷ số giữa tổng số phabóng thắng/ pha bóng thua của từng đội để xếp hạng [trong trường hợp trênkhông cần tính tỷ số giữa tổng số pha bóng thắng/ pha bóng thua].- 94 - Giáo trình bóng chuyềnTÀI LIỆU THAM KHẢO1.2.3.4.KỸ THUẬT BÓNG CHUYỀN - Ủy ban TDTTHƯỚNG DẪN TẬP LUYỆN BÓNG CHUYỀN- Ủy ban TDTTLUẬT BÓNG CHUYỀN - Nhà xuất bản TDTT Hà nội - 2007HUẤN LUYỆN THỂ LỰC CHO VẬN ĐỘNG VIÊN BÓNG CHUYỀN– Nhà xuất bản TDTT Hà nội - 1980- 95 -