1. Tìm hiểu chung về thời tiết
Thời tiết là tập hợp các trạng thái của các yếu tố khí tượng xảy ra trong khí quyển ở một thời điểm, một khoảng thời gian nhất định như nắng hay mưa, nóng hay lạnh, ẩm thấp hay khô ráo. Hầu hết các hiện tượng thời tiết diễn ra trong tầng đối lưu.
Thuật ngữ này thường nói về hoạt động của các hiện tượng khí tượng trong các thời kì ngắn. Thuật ngữ thời tiết và khí hậu khác nhau là: Khí hậu nói về các điều kiện không khí bình quân trong một thời gian dài.
Thời tiết tập hợp các yếu tố khí tượng
Thời tiết bị chi phối bởi sự chênh lệnh áp suất không khí giữ nơi này và nơi khác. Sự khác biệt về áp suất và nhiệt độ có thể xảy ra do góc chiếu của ánh sáng tại một điểm đang xét, giá trị này thay đổi theo vĩ độ tính từ vùng nhiệt đới. Sự tương phản mạnh về nhiệt độ không khí giữa vùng nhiệt đới và cực làm sản sinh dòng chảy không khí mạnh.
Hệ thống thời tiết ở những vùng vĩ độ trung bình như xoáy thuận ngoài vùng nhiệt đới [extratropical cyclone] gây ra bởi sự bất ổn định về dòng chảy không khí mạnh này. Do trục quay của Trái Đất hơi nghiêng so với mặt phẳng quỹ đạo nên ánh sáng Mặt Trời tạo thành các góc khác nhau vào những thời điểm khác nhau trong năm.
Trên bề mặt Trái Đất hàng năm nhiệt độ thường dao động trong khoảng 40°C. Qua hàng ngàn năm, sự thay đổi của quỹ đạo Trái Đất ảnh hưởng đến số lượng và sự phân bố năng lượng mặt trời tiếp nhận được trên Trái Đất và ảnh hưởng đến khí hậu trong thời gian dài cũng như sự biến đổi khí hậu
2. Các yếu tố cấu thành thời tiết
- Nhiệt độ không khí
- Áp suất khí quyển
- Gió: Hướng gió và tốc độ
- Độ ẩm
Các hiện tượng thời tiết: Khi đề cập đến các hiện tượng thời tiết, ta thường nhắc đến các yếu tố như: Nắng, mưa, tuyết, sấm sét, lốc xoáy, sương mù, giông tố, giáng thủy.
Các hiện tượng thời tiết phổ biến như nắng, mưa...
3. Nguyên nhân
Trên Trái Đất, các hiện tượng thời tiết thường gặp gồm có gió, mây, mưa, tuyết, sương giá và bão bụi. Các sự kiện ít phổ biến khác gồm các thảm họa tự nhiên như lốc, bão, bão tuyết.
Hầu hết các hiện tượng thời tiết xuất hiện trong tầng đối lưu. Các hiện tượng thời tiết không xuất hiện trong tầng bình lưu và có thể ảnh hưởng đến thời tiết ở tầng đối lưu bên dưới, nhưng những cơ chế chính xác vẫn chưa được hiểu rõ.
I. Thời tiết, khí hậu và nhiệt độ không khí
1. Thời tiết là gì? Khí hậu là gì?
- Thời tiết: là biểu hiện khí tượng ở một địa phương trong thời gian ngắn.
- Khí hậu: là sự lặp đi lặp lại của tình hình thời tiết ở một địa phương trong thời gian dài và trở thành quy luật.
2. Phân biệt thời tiết và khí hậu?
- Giống nhau: Thời tiết và khí hậu đều là sự diễn ra các hiện tượng khí tượng [nắng, mưa,...].
- Khác nhau: Thời tiết là sự diễn ra các hiện tượng khí tượng như gió, mưa,... trong một thời gian ngắn giới hạn tại một khu vực nào đó [vd thời tiết trong 1 ngày tại TP Hồ Chí Minh], còn khí hậu cũng là sự diễn ra các hiện tượng thời tiết lặp lại trong một thời gian dài tại một khu vực, một vùng miền [vd khí hậu nhiệt đới gió mùa].
3. Nhiệt độ không khí là gì? Cách đo nhiệt độ t/bình ngày, tháng, năm?
- Nhiệt độ không khí là lượng nhiệt khí mặt đất hấp thụ năng lượng của nhiệt mặt trời rồi bức xạ lại vào không khí.
- Tính nhiệt độ trung bình ngày: Tổng nhiệt độ các lần đo trong ngày / số lần đo
- Tính nhiệt độ trung bình tháng: Tổng nhiệt độ trung bình của các ngày trong tháng / Số ngày
- Tính nhiệt độ trung bình năm: Tổng nhiệt độ trung bình 12 tháng / 12
4. Nêu những yếu tố gây ra sự thay đổi nhiệt độ không khí?
Nhiệt độ không khí thay đổi tùy thuộc vào:
- Vị trí gần hoặc xa biển: nước biển có tác dụng điều hòa nhiệt độ trong không khí, mùa hạ sẽ bớt nóng và mùa đông bớt lạnh.
- Vĩ độ: nhiệt độ không khí ở vùng vĩ độ thấp cao hơn vùng ở vĩ độ cao [gần xích đạo hơn].
- Độ cao: cứ lên cao 100m nhiệt độ giảm 0,6 độ C
5. Tại sao có sự khác nhau giữa khí hậu đại duong và khí hậu lục địa?
- Sự tăng, giảm nhiệt độ của mặt đất và mặt nước rất khác nhau.
- Các loại đất, đá mau nóng, nhưng cũng mau nguội; còn nước thì nóng chậm hơn nhưng cũng lâu nguội hơn.
- Do đặc tính hấp thụ nhiệt của đất và nước khác nhau, dẫn đến sự khác biệt về nhiệt độ giữa đất và nước, làm cho nhiệt độ không khí ở những miền nằm gần biển và những miền nằm sâu trong lục địa cũng khác nhau.
=> Chính sự khác biệt này đã sinh ra 2 loại khí hậu: lục địa và đại dương.
6. Tại sao không khí trên mặt đất ko nóng nhất vào lúc 12h trưa [lúc bức xạ mặt trời mạnh nhất] mà lại nóng nhất vào lúc 13h?
Vào lúc 12 giờ, mặt trời chiếu gay gắt nhất [do hướng chiếu thẳng đứng với mặt đất] nhưng không khí vẫn chưa thể nóng lên. Mà phải có thời gian, đến lúc 13 giờ thì mặt đất mới hấp thụ lại năng lượng và bức xạ vào không khí nên lúc 13 giờ mới là thời điểm không khí nóng nhất.