Tìm hiểu về giá trị của cây có múi
Treo sơ đồ sau
v Em hãy cho biết cây có múi có những giá trị dinh dưỡng nào?
v Kể tên một số loại cây có múi bán có giá cao?
v Ví dụ về một vài công dụng làm thuốc của cây có múi?
v Cây có múi có khả năng bảo vệ môi trường như thế nào?
v Qua các câu trả lời của HS, giáo dục cho HS ý thức bảo vệ môi trường sinh thái bằng cách trồng những loại cây xanh thích hợp.
Tìm hiểu về đặc điểm thực vật và yêu cầu ngoại cảnh của cây có múi
v Giới thiệu Cây có múi thuộc họ Cam.
v Cam, quýt có bộ rễ như thế nào?
v Hoa cây có múi có đặc điểm gì?
v Treo sơ đồ sau
v Cây có múi cần những yêu cầu ngoại cảnh nào?
Tìm hiểu Kỹ thuật trồng và chăm sóc
v Treo sơ đồ sau:
v Yêu cầu HS thảo luận 5 phút để làm rõ nội dung ở sơ đồ trên:
? Nêu thời vụ trồng cây có múi ở nước ta?
? Khoảng cách trồng ra sao?
? Đào hố với kích thước ra sao?
? Bón lót như thế nào?
? Tiến hành làm cỏ, vun xới ra sao?
? Bón thúc ra sao?
? Tưới nước như thế nào?
? Tại sao phải tạo hình sửa cành cho cây có múi
?Khi trồng cây có múi, cần chủ yếu phòng trừ những loại sâu bệnh nào?
Giáo dục cho học sinh ý thức bảo vệ môi trường, hạn chế dùng chất chất độc hoá học trong phòng trừ sâu bệnh hại.
Tìm hiểu về thu hoạch, bảo quản cây có múi
v Nên thu hoạch quả như thế nào?
Bảo quản quả như thế nào?
I.Giá trị của cây ăn quả có múi
-Dinh dưỡng: Cây có múi chứa nhiều nước, đường, axit hữu cơ, vitamin và chất khoáng
-Kinh tế : Nguyên liệu cho nhà máy chế biến nước hoa quả, đóng hộp
- Y học : Làm thuốc vỏ cam bưởi
- Bảo vệ môi trường . Cây có múi cũng là cây xanh nên có tác dụng chống lũ lụt, xói mòn, điều hoà, làm sạch môi trường không khí
II.Đặc điểm thực vật và yêu cầu ngoại cảnh của cây có múi
1.Đặc điểm thực vật
- Thuộc họ Cam
- Rễ cọc cắm sâu xuống đất, có rễ con phân bố ở lớp đất mặt từ 10-30 cm trở lên.
- Hoa thường ra rộ với cành non phát triển
2.Yêu cầu ngoại cảnh
-Nhiệt độ thích hợp 25-270C
Không ưa ánh sáng mạnh
Độ ẩm không khí 70-80%
Lượng mưa 1000-2000 mm
Thích hợp nhất là đất phù sa, đất bazan, pH 5,5-6,5.
III.Kỹ thuật trồng và chăm sóc
1.Giống cây
-Cam
-Chanh
-Quýt
-Bưởi
2.Nhân giống cây
Giâm cành, chiết cành và ghép.
3.Trồng cây
-Thời vụ: Thời vụ trồng thích hợp là: miền Nam nên trồng vào đầu mùa mưa [tháng 4-5]; miền Bắc nên trồng vào vụ xuân [tháng 2-4] và vụ thu [tháng 8-10
-Khoảng cách trồng: Khoảng cách thích hợp phụ thuộc từng loại cây trồng. Ví dụ
ü Cam:6x5;6x4;5x4m
ü Chanh:4x3;3x3m
ü Bưởi:7x7;7x6m
-Đào hố, bón lót: Hố rộng 60-80cm, sâu 40-60cm
+Bón khoảng 30kg phân chuồng+ 0.2 -0.5kg lân+0.1-0.2kg kali, để sau 20-25 ngày thì đặt cây vào hố.
4.Chăm sóc
-Làm cỏ, vun xới:Làm cỏ quanh gốc cây để diệt trừ cỏ dại và mất nơi ẩn náu của sâu bệnh, làm đất tơi xốp
-Bón phân thúc: Tiến hành bón phân hữu cơ và hoá học với khối lượng hợp lý phụ thuộc vào từng thời điểm bón.
-Cần bón theo hình chiếu tán cây vì rễ con ở đây phát triển mạnh, lông hút nhiều
-Tưới nước: Tưới nước xung quanh gốc, có phủ rơm rạ để giữ ẩm.
-Tạo hình, sửa cành: Để cây có một bộ khung vững chắc, cân đối, tăng sức chống chịu của cây trước điều kiện bất lợi của môi trường.
-Phòng trừ sâu bệnh: Cần phòng trừ một số sâu như sâu vẽ bùa, sâu xanh, sâu đục cành; một số bệnh như bệnh vàng lá, bệnh chảy mủ thân…
IV. Thu hoạch và bảo quản
a. Thu hoạch
-Thu hoạch đúng độ chín, vào những ngày nắng ráo. Dùng dao kéo cắt sát cuống, tránh làm xây sát vỏ quả.
b. Bảo quản
-Cần xử lý tạo màng parafin để bảo quản quả được lâu.
Các cây ăn quả có múi như cam, chanh, quýt, bưởi, quất… có giá trị dinh dưỡng và hiệu quả kinh tế cao, được trồng rộng rãi ở nước ta. Trong thịt quả còn có chứa 6 – 12% đường, vitamin từ 40 – 90mg/100g quả tươi, axit hữu cơ từ 0,4 – 1,2% cùng với các chất khoáng
1. Đặc điểm thực vật
Cam, quýt và các cây ăn quả có múi thuộc họ Cam là những loại có nhiều cành. Bộ rễ phát triển: rễ cọc cắm sâu xuống đất, rễ con phân bố nhiều ở lớp đất mặt từ 10 – 30cm trở lên. Hoa thường ra rộ cùng với cành non phát triển. Hoa có mùi thơm hấp dẫn.
2. Yêu cầu ngoại cảnh
1. Một số giống cây ăn quả trồng phổ biến
a] Các giống cam: Cam Xã Đoài, cam Sông Con, cam Vân Du, phân bố ở một số địa phương của các tỉnh phía Bắc; ở các tỉnh phía Nam có cam giấy, cam mật, cam sành…
b] Các giống quýt: Quýt tích Giang [Hà Nội], quýt vỏ vàng Lạng Sơn, quýt đường, quýt tiêu hồng ở Vĩnh Long, Cần Thơ. Ngoài ra có cam sành [là giống lai giữa cam và quýt] được trồng nhiều ở các tỉnh Bắc Giang, Hà Giang, Tuyên Quang, Cần Thơ, Vĩnh Long, Tiền Giang.
c] Các giống bưởi: Bưởi Đoan Hùng [Phú Thọ], bưởi Phúc Trạch [Hà Tĩnh], bưởi Năm Roi [Vĩnh Long], bưởi Tân Triều [Biên Hoà], bưởi hồng không hạt [Tiền Giang], bưởi Thanh Trà [Thừa Thiên Huế]…
d] Các giống chanh: Chanh giấy, chanh núm, chanh tứ thời, chanh đào [còn gọi là chanh lòng tôm] và một số giống nhập nội như chanh Ơrêka [Eureka], chanh Limê [Lime], chanh Pecsa.
2. Nhân giống cây
Để có cây giống tốt, kịp thời, cần tiến hành nhân giống tại vườn ươm từ 1 – 2 năm [từ khi gieo hạt đến khi bắt đầu ghép cần từ 12 – 16 tháng. Sau khi ghép cần từ 4 – 8 tháng mới trồng được].
Hiện nay việc nhân giống được thực hiện bằng phương pháp chiết cành, giâm, cành, ghép. Trong đó chiết cành và ghép là phổ biến.
- Chiết cành có thể áp dụng cho hầu hết các giống cam, chanh, quýt, bưởi… Chọn cành để chiết có kích thước nhỏ mọc ở giữa tầng tán cây. Cành chiết phải được ra ngôi ở vườn ươm từ 2 – 3 tháng mới đem trồng.
- Giâm cành thường áp dụng cho các giống chanh và cành giâm được xử lí chất kích thích với nồng độ cao trong thời gian ngắn.
- Ghép đối với cam, chanh, quýt nên ghép theo kiểu chữ T và ghép mắt nhỏ gỗ. Đối với bưởi còn áp dụng kiểu ghép cửa sổ.
Các cây được chọn làm gốc ghép là bưởi chua, cam chua, chanh Euroka, quýt clopat, cam mật, chanh yên, chấp…
3. Trồng cây
a] Thời vụ
| Các tỉnh phía Bắc | Từ tháng… đến tháng… |
| Các tỉnh phía Nam | Từ tháng… đến tháng… |
b] Khoảnh cách trồng
Khoảng cách trồng phụ thuộc từng loại cât, chất đất.
c] Đào hố, bón phân lót
Đào hố trồng, kích thước hố rộng từ 60 – 80cm, sâu 40 – 60cm tuỳ theo địa hình, loại đất. Lớp đất đào lên được trộn với phân [30kg phân chuồng; 0,2 – 0,5kg phân lân và 0,1 – 0,2kg kali], cho vào hố rồi phủ đất kín, để 20 – 25 ngày sau mới trồng cây vào hố.
4. Chăm sóc
a] Làm cỏ, vun xới: Tiến hành làm cỏ, vun xới quanh gốc cây để diệt cỏ dại, làm mất nơi ẩn náu của sâu, bệnh và đất tơi xốp.
b] Bón phân thúc: bằng phân hữu cơ và phân hoá học, khối lượng phân và thời kì bón tuỳ tình hình phát triển của cây và tuổi cây.
c] Tưới nước: phủ rơm, rác, trồng cây phân xanh giữ ẩm cho đất.
d] Tạo hình, sữa cành: Đốn tạo hình giúp cho cây phát triển cân đối, đủ ánh sáng, thoáng, kích thích cây ra nhiều cành mới, loại bỏ cành giả, bị sâu, bệnh. Tiến hành tỉa bỏ cành vượt, cành phụ, mầm mọc từ gốc, chỉ để lại một số cành phân bố đêif ra 4 phía làm khung. Bấm ngọn cành chính [cành cấp I] để cho phát triển thêm 2, 3 cành cấp II.
e] Phòng trừ sâu, bệnh: Cây ăn quả có múi thường bị nhiều loại sâu, bệnh phá hại làm ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng quả.
- Sâu vẽ bùa: ban ngày bướm ẩn kín trong tán cây, ban đêm mới hoạt động, đẻ trứng ở gần lá chính hai bên mặt lá. Sâu non đục vào biểu bì làm thành các đường ngoằn ngoèo làm cho lá quăn queo. Sâu thường phát sinh vào mùa xuân, khi
- Sâu xanh: Bướm hoạt động ban ngày, đẻ trứng vào lá non trên ngọn cây. Sâu non ăn lá và chúng phát sinh quanh năm.
- Sâu đục cành: Con trưởng thành đẻ trứng vào nách lá, ngọn cành. Sâu non phá hại mạnh vào tháng 5.
- Bệnh loét: Bệnh do một loại vi khuẩn có tên khoa học là Xanthomonas citri, phát triển ở nhiệt độ 200C – 300C, độ ẩm không khí cao, lá ướt. Vi khuẩn xâm nhập vào cây mạnh nhất từ tháng 3 – 4, qua lỗ khí khổng, thuỷ khổng và vết thương gây sát.
- Bệnh vàng lá: Bệnh do một loại vi khuẩn có tên khoa học là Libero bacter asiaticum. Bệnh được lan truyền qua một loại rẩy; gốc ghép, mắt ghép mang bệnh.
Tiến hành chọn giống sạch bệnh để trồng. Bón phân đầy đủ, cân đối giúp cho cây tăng sức chống, chịu bệnh. Phun thuốc Bassan, Copperam… diệt trừ rầy chồng cánh.
1. Thu hoạch:
Thu hoạch cần đúng độ chín. Ví dụ: với cam, quýt, khi xuất hiện màu đỏ da cam hoặc vàng da cam từ 1/3 – ¼ diện tích vỏ qua thì tiến hành thu hoạch. Nên thu hoạch vào ngày nắng ráo. Dùng kéo cắt sát cuống quả, tránh làm gây sát vỏ quả. Quả được lau sạch, phân loại, xử lí bằng hoá chất không gây độc hại và được phép sử dụng, rồi vận chuyển đến nơi tiêu thụ vào bảo quản. Hái quả không làm xước cây và vỏ quả, không làm bầm dập quả
2. Bảo quản:
Quả được xử lí tạo mảng parafin có thể bảo quản được trong 2 tháng.
Nếu bảo quản trong kho lạnh, xe lạnh, yêu cầu nhiệt độ 10C – 30C, độ ẩm là 80 – 850%. Thời gian và bảo quản càng lâu nếu quả được lau sạch sẽ. tráng parafin, gói giấy mỏng và không chất thành đống.
bai-7-ky-thuat-trong-cay-an-qua-co-mui-cam-chanh-quyt-buoi.jsp