Luyện tập yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận

Câu 1. Để làm sáng tỏ vấn đề trên, cách sắp xếp các luận điểm theo trình tự dưới đây có hợp lí không? Vì sao? Nên sửa như thế nào? 

a] Những chuyến tham quan, du lịch giúp ta hiểu biết nhiều hơn và yêu mến hơn vẻ đẹp của thiên nhiên, của quê hương đất nước. 

b] Những chuyến tham quan, du lịch mang lại cho ta nhiều bài học có thể chưa cớ trong sách vở. 

c] Những chuyến tham quan, dụ lịch khiến ta hiểu cụ thể hơn, sâu hơn những điều được học trong nhà trường. 

d] Những chuyến tham quan, du lịch đem đến cho ta thật nhiều niềm vui. 

e] Những chuyến tham quan, giúp ta tăng cường sức khoẻ. 

• Cách sắp xếp các luận điểm theo trình tự dưới đây chưa hợp lí. Vì đối với học sinh, tham quan, du lịch mục đích trước hết là phục vụ cho việc học tập mở rộng, nâng cao tri thức. Do đó, luận điểm [b] và [c] cần được ưu tiên đưa lên trước. Hai luận điểm [b] và [c] chỉ nên trình bày thành một luận điểm. Cụ thể sửa lại như sau: 
  • a] Những chuyên tham quan, du lịch giúp ta mở rộng, nâng cao tri thức. 
    • Khiến ta hiểu cụ thể hơn, sâu hơn những điều được học trong nhà trường. 
    • Mang lại cho ta nhiều bài học có thể chưa có trong sách vở. 
  • b] Những chuyến tham quan, du lịch giúp ta yêu mến hơn vẻ đẹp của thiên nhiên, của quê hương đất nước. 
  • c] Những chuyến tham quan, giúp ta tăng cường sức khoẻ. 
  • d] Những chuyến tham quan, du lịch đem đến cho ta thật nhiều niềm vui. 

Câu 2. Hãy trình bày các luận điểm đó cho có sức truyền cảm bằng việc thực hiện các bài tập sau: [SGK, t.2, tr. 109] 

a. Tham khảo đoạn văn sau và tìm những gợi ý cho em về việc đưa yếu tố biểu cảm vào trong văn bản nghị luận.

• Trong đoạn văn Đi bộ ngao du, sau khi nêu ý chính ["Biết bao hứng thú khác nhau ta tập hợp được nhờ cách ngao du ấy"], Ru-xô đã vận dụng cả hai phương thức trực tiếp và gián tiếp để đưa các yếu tố biểu cảm vào bài:
• Gián tiếp: nêu các yếu tố đối lập.
• Trực tiếp biểu lộ cảm xúc qua các cụm từ: Ta hân hoan biết bao, ta sung sướng biết bao, Một bữa cơm đạm bạc mà sao có vẻ ngon lành thế!...

b. Luận điểm "Những chuyến tham quan, du lịch đem đến cho ta nhiều niềm vui" có thể gợi cho chúng ta nhiều cảm xúc:

• Muốn được hít thở bầu không khí thoáng đãng, trong lành.
• Muốn được khám phá thới giới tự nhiên, xã hội, tìm hiểu những vẻ đẹp của quê hương, đất nước, con người.
• Niềm vui được hoà nhập với thiên nhiên, xã hội.
• Khát vọng cống hiến cho Tổ quốc nhiều hơn...
• Trong đoạn trích [SGK, tr. 109], những cảm xúc được thể hiện khá rõ qua nhiều thủ pháp, nổi bật lên trong đó là những thủ pháp miêu tả, kể chuyện được đan xen, phối hợp với một giọng văn nhẹ nhàng nhưng khá truyền cảm.

Câu 3. Theo trình tự luyện tập trên lớp, hãy tiếp tục đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn được viết theo đề bài: “Chứng minh rằng nhiều bài thơ em đã học như Cảnh khuya của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Khi con tú hú của Tố Hữu, Quê hương của Tế Hanh ... đều biểu hiện rõ tình cảm thiết tha của các nhà thơ đó, với thiên nhiên, đất nước”. 

• Trước hết, bản thân người viết cũng phải có những tình cảm chân thực về quê hương, đất nước.
• Không phải từ nào, câu nào cũng cần biểu cảm.
• Lựa chọn thời điểm đưa từ ngữ, câu văn biểu cảm sao cho thích hợp.

2. Soạn bài Luyện tập: đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận

Để nắm được lí thuyết và làm bài viết tốt, các em có thể tham khảo thêm

bài soạn Luyện tập: đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận.

3. Hỏi đáp Bài Luyện tập: đưa yếu tố biểu cảm vào bài văn nghị luận

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Phần 1 – Tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận

Để làm một bài văn nghị luận hoàn chỉnh thì các yếu tố biểu cảm như cảm xúc, tâm trạng của con người đóng vai trò vô cùng quan trọng. Trong phần hướng dẫn dưới đây, KienGuru sẽ hướng dẫn các bạn cách tìm hiểu yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận.

Trả lời câu 1 [trang 96, SGK Ngữ văn 8, tập hai]

Tìm hiểu văn bản “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” chúng ta thấy:

a. Trong bài này có nhiều những từ ngữ và câu văn bộc lộ tình cảm

Từ ngữ: muốn hòa bình, phải nhân nhượng, càng lấn tới, quyết tâm cướp nước ta, thà hi sinh, nhất định không, phải hi sinh đến giọt máu cuối cùng, thắng lợi nhất định thuộc về ta.

– Câu văn [cảm thán]:

+ Hỡi đồng bào toàn quốc!

+ Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân!

Cách dùng từ ngữ của văn bản ” Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” của Hồ Chí Minh và “Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn giống nhau ở việc sử dụng nhiều từ ngữ và câu văn truyền cảm trong khi trình bày các vấn đề trong văn bản.

b. Song hai văn bản này không phải là những bài văn biểu cảm, vì: chúng được viết ra nhằm mục đích chính là để nghị luận [kêu gọi, nêu quan điểm, chỉ ra lối sống đúng sai,…]. Những yếu tố biểu cảm chỉ nhằm tăng thêm sức thuyết phục cho những ý kiến nêu ra trong văn bản nghị luận.

c. Các câu cột 2 hay hơn các câu cột 1 vì trong câu văn cột 2 có nhiều những từ ngữ bộc lộ thái độ, tình cảm của người viết hơn. Vì thế chất văn giàu cảm xúc hơn.

Trả lời câu 2 [trang 96, SGK Ngữ văn 8, tập hai]

a. Khi viết một bài văn nghị luận, ngoài việc việc xây dựng luận điểm và lập luận cho bài văn, người viết còn phải thuyết phục người đọc tin vào những luận điểm và lập luận đó.

b. Chỉ có tình cảm không thôi chưa đủ. Những tình cảm đó phải được bộc lộ qua những từ ngữ, câu văn, giọng điệu… phù hợp

c. Mặc dù yếu tố biểu cảm có ý nghĩa lớn lao như vậy nhưng không nên quá lạm dụng những yếu tố đó.

Phần 2 – Cách sử dụng yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận

Những yêu cầu về việc sử dụng yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận…

Khi làm bất kỳ bài văn nghị luận nào có nhiều yếu tố biểu cảm thì các bạn cần chú ý những điểm chính sau:

a – Lời văn phải có tính truyền cảm cao

Khi viết một bài văn nghị luận, ngoài việc xây dựng các luận điểm, luận cứ, lập luận thì người viết cần phải thuyết phục người đọc tin vào những luận điểm và lập luận đó.

Đầu tiên người viết phải có tình cảm chân thành, xuất phát từ những rung động mãnh liệt đối với vấn đề mà mình để cập đến.

b – Sử dụng các từ có tính biểu đạt cao

Chỉ có tình cảm thôi chưa đủ. Những tình cảm đó phải được biểu đạt qua những từ ngữ, câu văn, giọng điệu phù hợp, qua đó gợi được sự hứng thú, hấp dẫn nơi người đọc, người nghe.

c – Không lạm dụng quá nhiều yếu tố biểu cảm

Tuy nhiên, không nên lạm dụng quá nhiều yếu tố biểu cảm vào lời văn. Các bạn cần phân biệt là văn nghị luận không phải là văn biểu cảm, các yếu tố biểu cảm chỉ mang tính phụ trợ. Muốn đạt được giá trị biểu cảm cao thì cần phải dùng đúng lúc, đúng chỗ.

Ghi nhớ: Để bài văn nghị luận có sức biểu cảm cao, người viết văn nghị luận phải thật sự có cảm xúc bằng những từ ngữ, những câu văn có sức truyền cảm. Sự diễn tả cảm xúc cần phải chân thực và không được phá vỡ mạch lạc nghị luận của bài văn.

Những cách sử dụng các yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận

Để phát huy được hết tác dụng của các yếu tố biểu cảm, các em cần biết cách sử dụng những yếu tố biểu cảm này phù hợp nhất, cụ thể là cách sử dụng linh hoạt các phương tiện ngôn ngữ như:

Sử dụng từ ngữ có sắc thái biểu cảm cao như từ láy, trợ từ – thán từ…

Các loại kiểu câu có sắc thái biểu cảm cao như câu cảm thán, câu nghi vấn, câu cầu khiến, các hành động kêu, gọi…

Sử dụng các biện pháp tu từ như điệp ngữ, so sánh, nói quá, hoán dụ, ẩn dụ, chơi chữ…

Cần hiểu rõ tâm lý, văn hóa của người đọc / người nghe để có những liên hệ tác động mạnh mẽ đến cảm xúc người nghe / người đọc.

Những bí quyết dễ gây biểu cảm trong văn nghị luận

Đây là những bí quyết mà bạn nên nắm vững và áp dụng khi làm văn nghị luận có nhiều yếu tố biểu cảm gồm:

Cần phải lập luận chặt chẽ, các dẫn chứng đưa ra phải tiêu biểu, có độ tin cậy cao.

Ngôn ngữ, cách diễn đạt phải hình ảnh và có tính truyền cảm cao.

Phải hiểu rõ tâm lý người nghe, người đọc thì bạn mới sử dụng các yếu tố biểu cảm phù hợp và phát huy tác dụng cao nhất.

Kết hợp với giọng điệu, ngôn ngữ cơ thể phù hợp với từng đối tượng,ngữ cảnh và câu chuyện bạn đang nói.

Trong bài văn biểu cảm yếu tố nào giữ vai trò quan trọng ?

Trong bài văn biểu cảm, yếu tố miêu tả cảnh vật, đồ vật, con người chủ yếu là để bộc lộ tư tưởng, tình cảm. Do đó, ta không miêu tả cụ thể, hoàn cảnh chính mà chỉ chọn những chi tiết, thuộc tính, sự việc nào có khả năng gợi cảm để biểu hiện cảm xúc, tư tưởng mà thôi

II. Luyện tập

Học thì phải đi đôi với hành. Tiếp thu khá nhiều lượng lý thuyết bên trên, nhưng để vận dụng tốt những kiến thức ấy thì việc thực hành để áp dụng thực tế là một phương pháp vô cùng hiệu quả. Hãy cùng nhau thử sức với những câu hỏi để sử dụng tốt hơn Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận

Câu 1 [trang 97 sgk Văn 8 Tập 2]:

Hãy chỉ ra các yếu tố biểu cảm trong phần I – Chiến tranh và “người bản xứ” [ở văn bản Thuế máu] và cho biết tác giả đã sử dụng những biện pháp gì để biểu cảm. Tác dụng biểu cảm đó là gì?

Gợi ý:

a.

– Các yếu tố biểu cảm trong phần I – Chiến tranh và người bản xứ [ở văn bản Thuế máu] được thể hiện qua những hình ảnh so sánh, liên tưởng, những từ ngữ đối lập nhau:

“Những tên da đen bẩn thỉu” với “những đứa con yêu, những người bạn hiền, những chiến sĩ bảo vệ công lý và tự do”.

“Chiến tranh vui tươi” với “rời xa vợ con, phơi thây trên các bãi chiến trường”.

“Cảnh kì diệu của trò biểu diễn khoa học về phóng ngư lôi” với “xuống tận đáy biển để bảo vệ tổ quốc của các loài thủy quái”.

Những hình ảnh liên tưởng:

Bỏ xác tại những miền hoang vu, thơ mộng

Lấy máu mình tưới lên những vòng nguyệt quế…

Khạc ra từng miếng phổi

b. Tác dụng của những từ ngữ này

– Giúp người đọc thấy rõ được bộ mặt thâm độc, giả nhân giả nghĩa cũng như âm mưu quỷ quyệt của bọn thực dân Pháp.

– Những từ ngữ này làm cho tính mỉa mai, trào phúng của bài viết mạnh mẽ hơn.

Câu 2 [trang 97 sgk Văn 8 Tập 2]:

Đọc đoạn nghị luận sau đây và cho biết: Những cảm xúc gì đã được biểu hiện qua đoạn văn? Tác giả đã làm thế nào để những đoạn văn đó không chỉ có sức thuyết phục lý trí mà còn gợi cảm?

Gợi ý:

– Đoạn trích đã thể hiện:

Nỗi buồn của tác giả – một nhà giáo tâm huyết với nghề dạy học – trước tình trạng học tủ, học vẹt của học sinh.

Những dằn vặt, trăn trở của một nhà giáo trước một thực tế đáng buồn diễn ra trong đời sống giáo dục nước nhà trước đây.

– Tình cảm ấy thể hiện:

Từ ngữ bộc lộ cảm xúc: giãi bày hết, nỗi khổ tâm, nói làm sao.

Câu văn thể hiện nỗi buồn, thái độ bất bình: “Sự học mà đã hạ xuống là học “tủ” thì chúng tôi cũng không còn cần làm việc cùng các bạn nữa”.

Câu văn mang giọng điệu mỉa mai: “Sao không có một “hãng”… đến trường?”.

Câu 3 [trang 98 sgk Văn 8 Tập 2]: Viết đoạn văn

Viết một đoạn văn nghị luận để trình bày luận điểm “Chúng ta không nên học vẹt và học tủ” sao cho đoạn văn ấy vừa có lí lẽ chặt chẽ, lại vừa có sức truyền cảm.

Gợi ý:

Học tủ và học vẹt đang là tình trạng chung của nhiều học sinh hiện nay. Đầu tiên, có thể hiểu học vẹt là cách học làu làu không suy nghĩ, học mà không nắm rõ nội dung mình học là gì. Còn học tủ là chỉ học cầu may, rủi, đoán đề mà thành công. Hai phương pháp học đều gây ra những ảnh hưởng tiêu cực cho người học. Nó khiến cho học sinh hổng kiến thức, không nắm rõ được nội dung bài học. Khi học mà chỉ dựa theo mô típ có sẵn, hoặc chờ đợi vào may rủi sẽ hạn chế khả năng tư duy và sáng tạo. Chính vì lẽ đó mà mỗi chúng ta hãy ý thức cho riêng mình sự học quan trọng như thế nào. Hãy tìm ra cho bản thân một phương pháp học tập đúng đắn và phù hợp.

TỔNG KẾT:

Vậy là bài viết trên đã chia sẻ đến các học sinh phương pháp tìm hiểu và diễn đạt yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận. Để phát huy được hết tác dụng của các yếu tố biểu cảm, các em cần biết cách sử dụng những yếu tố biểu cảm này phù hợp nhất, cụ thể là cách sử dụng linh hoạt các phương tiện ngôn ngữ.

Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận được biểu hiện dưới các dạng thức như sau: Tính khẳng định hay phủ định; Biểu lộ các cảm xúc như yêu, ghét, căm giận, quý mến, khen, chê, lo âu. tin tưởng; Giọng văn…

Yếu tố biểu cảm trong văn nghị luận vô cùng quan trọng, nó giúp bài văn thêm sinh động, hấp dẫn, thuyết phục người đọc, người nghe. Cần diễn tả cảm xúc một cách chân thực, chính xác mà không phá vỡ tính mạch lạc của văn bản.

Để bài văn nghị luận có sức biểu cảm cao, người làm văn phải thật sự có cảm xúc trước những điều mình viết [nói] và phải biết diễn đạt cảm xúc đó bằng những từ ngữ, câu văn có sức truyền cảm mạnh mẽ tới khán giả của mình.

Những hướng dẫn của Kiến Guru luôn cố gắng hướng đến cách chắt lọc thông tin, cô đọng kiến thức sao cho thật xúc tích và ngắn gọn để các bạn sẽ có hứng thú với Ngữ Văn hơn.

Nếu các bạn thấy bài soạn trên hữu ích với bạn thì hãy tải app Kiến Guru về máy và chia sẻ với bạn bè để nhận được những bài soạn khác một cách nhanh nhất nhé.