Theo Reuters, ngày 22-7, Nhật Bản đã công bố Sách trắng Quốc phòng năm 2022, trong đó đề cập những lo ngại về an ninh của Tokyo. Nhật Bản đã cảnh báo về các mối đe dọa leo thang đối với an ninh quốc gia, bao gồm hậu quả từ cuộc xung đột Nga-Ukraine và chuỗi cung ứng công nghệ dễ chịu tổn hại. Sách trắng xác định Trung Quốc, Nga và Triều Tiên là những mối đe dọa chính với an ninh của Tokyo. Hiện tại 3 nước này chưa lên tiếng về Sách trắng của Nhật Bản. Hồi tháng trước, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Kishi Nobuo đã đề cập rằng Nhật Bản đang ở trên một chiến tuyến bị bao quanh bởi các nước sở hữu vũ khí hạt nhân.
Đây là Sách trắng Quốc phòng đầu tiên dưới thời chính phủ của Thủ tướng Kishida Fumio, được đưa ra trong bối cảnh thế đối đầu giữa Nga và Nhóm các nước công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới [G7] mà Nhật Bản là thành viên, liên quan tới cuộc chiến ở Ukraine không có dấu hiệu hạ nhiệt, bất chấp các lệnh trừng phạt nhằm vào Moscow.
Sách trắng Quốc phòng năm 2022 bao gồm 4 phần, trong đó phần 1 đề cập tới môi trường an ninh xung quanh Nhật Bản, phần 2 nói về chính sách an ninh và quốc phòng của nước này, phần 3 mô tả về 3 trụ cột quốc phòng và phần cuối đề cập tới các thành phần cốt lõi hình thành nên năng lực quốc phòng của Nhật Bản. Bên cạnh đó, Sách trắng còn có 4 chuyên đề đặc biệt, tập trung vào các chủ đề “các vấn đề an ninh hiện nay”, “khả năng răn đe thúc đẩy hòa bình”, “các nỗ lực trong các chiến trường và lĩnh vực mới”, và “kiến tạo môi trường an ninh mong muốn”.
Về nội dung cụ thể, trong Sách trắng, Nhật Bản nhấn mạnh bối cảnh cán cân quyền lực toàn cầu đang thay đổi, cạnh tranh chiến lược giữa các nước đang gia tăng trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, quân sự và nhiều lĩnh vực khác, trong đó nổi bật nhất là cạnh tranh chiến lược giữa Mỹ và Trung Quốc. Sự cạnh tranh chiến lược cũng đang trở nên phức tạp hơn bởi các nhân tố như sự gia tăng sức mạnh quân sự nhanh chóng và toàn diện của Trung Quốc, chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine và sự hợp tác giữa Nga và Trung Quốc, khiến cho cuộc đấu tranh vì trật tự quốc tế trở thành vấn đề toàn cầu.
Sách trắng cho rằng, sự cạnh tranh chiến lược như vậy đang diễn ra ngày càng phức tạp trong bối cảnh quốc tế có nhiều biến động, và được tiến hành thông qua nhiều công cụ, trong đó có mạng xã hội, và đôi khi thông qua “chiến tranh lai” kết hợp giữa các biện pháp quân sự và phi quân sự.
Đáng chú ý, Sách trắng năm nay nhấn mạnh đến yếu tố công nghệ trong lĩnh vực quốc phòng. Theo Sách trắng, những tiến bộ công nghệ đã làm thay đổi về cơ bản bản chất của an ninh. Các nước tập trung vào việc phát triển và sử dụng cái gọi là “các công nghệ thay đổi cuộc chơi”, đó là các công nghệ tiên tiến như trí tuệ nhân tạo [AI] và công nghệ siêu âm, đồng thời đã nhận ra tầm quan trọng của an ninh kinh tế cũng như ngăn chặn sự thất thoát của các công nghệ tiên tiến đó.
Ngoài ra, Sách trắng cho rằng khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương, trong đó có Nhật Bản, đang bị tác động mạnh bởi các thay đổi về cán cân quyền lực toàn cầu và đang đối mặt với nhiều thách thức an ninh. Trong bối cảnh đó, Sách trắng khẳng định “Nhật Bản sẽ bảo đảm hòa bình và an ninh bằng cách tăng cường liên minh Nhật-Mỹ cũng như năng lực phòng thủ riêng của mình, và bằng cách phát triển thế trận phòng thủ liền mạch”. Bên cạnh đó, “trên cơ sở Hiến pháp, Nhật Bản đang xây dựng một cách có hiệu quả lực lượng phòng vệ thống nhất, hiệu quả cao theo các nguyên tắc cơ bản là duy trì chính sách định hướng phòng thủ và không trở thành một cường quốc có thể tạo ra mối đe dọa cho các nước khác, trong lúc vẫn duy trì một cách chắc chắn Thỏa thuận an ninh Nhật-Mỹ, tuân thủ nguyên tắc dân sự kiểm soát lực lượng vũ trang, và tuân thủ 3 nguyên tắc phi hạt nhân”.
Theo Reuters, Sách trắng Quốc phòng được công bố hằng năm này sẽ tạo tiền đề cho cuộc đánh giá an ninh quốc gia vào cuối năm của Nhật Bản, dự kiến nhằm kêu gọi mua các tên lửa tấn công tầm xa hơn, tăng cường năng lực không gian và không gian mạng, cũng như kiểm soát chặt chẽ hơn vấn đề tiếp cận công nghệ. Sách trắng Quốc phòng Nhật Bản được công bố trong bối cảnh nước này chuẩn bị đề xuất ngân sách quốc phòng và các cuộc thăm dò dư luận cho thấy người dân Nhật Bản có chung mối quan ngại với chính phủ về môi trường an ninh của nước này đang xấu đi cũng như ủng hộ việc tăng chi tiêu quốc phòng.
XUÂN PHONG
Cuối tháng 9 vừa qua, Pháp và Anh đã công bố tăng mạnh ngân sách cho quốc phòng trong năm 2023. Trong khi Anh chưa có kế hoạch chi tiêu cụ thể thì Pháp đã nhanh chóng đưa ra những thông tin khá chi tiết.
Theo trang Breaking Defense, đề xuất mới về ngân sách quốc phòng của Pháp vào năm 2023 sẽ là 43,9 tỷ euro [42,2 tỷ USD], tăng 3 tỷ euro [2,89 tỷ USD], tương đương mức tăng 7,4% so với năm 2022. Điều đó tiếp nối xu hướng tăng chi tiêu quốc phòng của nước này kể từ năm 2017, nhằm mục đích tới đây khoản chi cho ngân sách quốc phòng phải tương đương 2% GDP, đáp ứng yêu cầu của khối Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương [NATO].
Đề xuất ngân sách công bố hôm 27-9 sẽ cần được Quốc hội nước này thảo luận và thông qua trong vòng 70 ngày, song gần như chắc chắn sẽ được phê duyệt bởi nó đi đúng quỹ đạo 5 năm theo Luật lập trình quân sự [LPM] 2019-2025 đã được Quốc hội Pháp thông qua ngày 13-7-2018.
Hồi đầu tháng 9, Bộ trưởng Bộ Quân đội Pháp Sébastien Lecornu đã đề cập đến nhu cầu tăng dự trữ đạn dược, một mối lo ngại mà các bộ trưởng quốc phòng châu Âu đưa ra trong thời gian gần đây. Cụ thể, năm 2023, Pháp sẽ dành 2 tỷ euro [1,93 tỷ USD] mua sắm đạn dược, trong đó có tên lửa không đối không MICA thế hệ mới.
Bộ Quân đội Pháp cũng sẽ được bổ sung thêm một số trang bị vũ khí quan trọng bao gồm: 13 máy bay chiến đấu Rafale, 13 máy bay tiêm kích đa nhiệm Mirage M2000 D, 3 máy bay vận tải tiếp nhiên liệu đa năng A330 MRTT Phénix, 2 máy bay vận tải A400M Atlas, 5 máy bay trực thăng quân sự NH90, 5 máy bay trực thăng tấn công Tiger, 18 xe tăng chiến đấu chủ lực Leclerc, một tàu tiếp nhiên liệu, một tàu ngầm tấn công hạt nhân, một tàu tuần tra, thiết bị chống phương tiện bay không người lái [UAV] và 9 UAV chiến thuật.
Ngoài ra, các lực lượng trên bộ sẽ tiếp nhận 264 xe bọc thép mới, bao gồm 123 xe bọc thép đa nhiệm Griffon, 119 xe bọc thép hạng nhẹ đa năng Serval và 22 xe bọc thép trinh sát Jaguar.
Còn tại Anh, Bộ trưởng Quốc phòng Ben Wallace trong một cuộc phỏng vấn hồi cuối tháng 9 với tờ Sunday Telegraph đã cho hay, chi tiêu quốc phòng của Anh sẽ tăng gấp đôi vào năm 2029, đạt 100 tỷ bảng Anh [107 tỷ USD] so với con số 48 tỷ bảng Anh [51 tỷ USD] hiện nay.
Cũng theo ông Wallace, Thủ tướng Anh Liz Truss đã cam kết tăng chi tiêu quốc phòng tính theo tỷ trọng GDP lên 2,5% vào năm 2026 và 3% vào năm 2030. Tương tự Pháp, ngân sách quốc phòng của Anh đã tăng đều đặn kể từ năm 2016, khi đạt mốc 41,5 tỷ bảng Anh [44,3 tỷ USD].
Việc Pháp và Anh công bố tăng mạnh ngân sách quốc phòng không nằm ngoài xu hướng gia tăng chi tiêu quốc phòng của các nước châu Âu. Sau khi cuộc xung đột ở Ukraine xảy ra, Chính phủ Đức đã tuyên bố tăng thêm 100 tỷ euro cho ngân sách quốc phòng.
Thụy Điển cũng có kế hoạch phân bổ 2% GDP cho quốc phòng trong những năm tới. Ba Lan thậm chí còn dự kiến tăng 3% GDP cho quốc phòng từ năm 2023 trở đi. Các tuyên bố tương tự cũng được đưa ra ở Hà Lan, Áo, Bỉ, Đan Mạch, Estonia, Na Uy, Romania và Tây Ban Nha.
Tuy nhiên, đa số các khoản chi ngân sách quốc phòng tập trung vào mua sắm trang bị vũ khí, còn hoạt động nghiên cứu và phát triển [R&D] trong lĩnh vực quốc phòng dường như chưa được các nước trong khối quan tâm đầy đủ, theo nhà nghiên cứu Alexandra Marksteiner của Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm [SIPRI].
Trước đó, theo dữ liệu do SIPRI công bố, bất chấp đại dịch Covid-19, chi tiêu quốc phòng toàn cầu năm 2021 đạt 2.100 tỷ USD, cao nhất mọi thời đại. Con số này được dự báo tới đây sẽ còn tăng cao hơn nữa. Chi tiêu quân sự tăng đồng nghĩa với việc gia tăng mức độ phổ biến vũ khí trên khắp thế giới và điều đó mang lại nhiều rủi ro. Nó dẫn đến các cuộc chạy đua vũ trang, và tất nhiên, không loại trừ vũ khí có thể rơi vào tay phần tử cực đoan, gây ra những hậu quả khó lường.
Tuy nhiên, các nước châu Âu vẫn tin rằng, việc sở hữu những vũ khí hiện đại và một tiềm lực quốc phòng mạnh, ngoài việc gia tăng sức mạnh quân sự cho các quốc gia trong châu lục thì ít nhiều còn mang tính răn đe, khiến đối thủ của họ, nếu có, sẽ phải e dè trước bất kỳ một kế hoạch quân sự nào.
Theo qdnd.vn