Là ngôi trường vinh dự được đứng chân trên mảnh đất Quỳnh Lưu anh hùng, trải qua chiều dài lịch sử 60 năm, Trường THPT Nho Quan A đã góp phần tô thắm truyền thống hiếu học, nâng cao dân trí của địa phương, bồi dưỡng các thế hệ học sinh trở thành những công dân có ích cho xã hội, xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu mạnh, phồn vinh.
Năm 1963, ngôi trường cấp 3 đầu tiên của huyện Nho Quan được thành lập, lấy tên là Trường cấp 3 Nho Quan, tại Bến Nhảy - khu căn cứ cách mạng Quỳnh Lưu. Trường đã di chuyển qua 6 địa điểm để được an toàn trong chiến tranh; đến tháng 4/1979, Trường chuyển đến khu Lang Mái, thôn Xuân Quế, xã Quỳnh Lưu và đứng chân tại đây cho đến nay.
Những ngày đầu thành lập, điều kiện về cơ sở vật chất và đội ngũ của Nhà trường vô cùng thiếu thốn, khó khăn. Mỗi lần chuyển trường là một lần xây dựng lại. Các thầy, cô giáo không chỉ là những người đứng lớp giảng dạy mà còn là những người xây trường theo đúng nghĩa đen. Các thầy cô cùng học sinh và phụ huynh đóng góp từ thân cây, tranh tre, nứa lá, ngày công để dựng những lớp học đầu tiên. Nhân dân địa phương đã không quản ngại, đóng góp công sức, tiền của để dựng lên những phòng học mới. Dưới mái nhà tranh, bên trong những vách đất, ngọn lửa của tri thức được thắp lên, soi sáng con đường đến với trí tuệ và tương lai cho cả một vùng quê còn nhiều gian khổ.
Trong các cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc, theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, từ mái trường Nho Quan A, nhiều thầy giáo đã xếp lại trang giáo án để lên đường đánh giặc. Đó là thầy Hồ Quang Sỹ, thầy Bùi Ngọc Uyển, thầy Lê Văn Linh... Noi gương những người thầy, rất nhiều thế hệ học sinh của Nhà trường đã xung phong nhập ngũ, chiến đấu vì nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Có người may mắn được lành lặn trở về, có người đã để lại một phần xương máu nơi chiến trường ác liệt và 38 học trò ưu tú, gan dạ, kiên trung đã vĩnh viễn nằm lại với đất mẹ, hóa thân vào núi, sông để đất nước được độc lập, hòa bình.
Khi đất nước đổi mới, thầy và trò Nhà trường ý thức rõ vai trò tiên phong của giáo dục đối với sự phát triển của đất nước, từ đó nhanh chóng có những thay đổi để phù hợp. Trong đó tập trung thu hút các nhà tài trợ để xây dựng cơ sở vật chất trường, lớp kiên cố, đồng thời tích cực đổi mới chuyên môn, phương pháp giảng dạy nhằm phù hợp với yêu cầu thực tiễn.
Đặc biệt, năm 1998, Nhà trường đã được UBND tỉnh, Sở Giáo dục và Đào tạo, nhà tài trợ Tập đoàn LGIC đầu tư xây dựng dãy nhà 3 tầng [18 phòng học] và dãy nhà 2 tầng [8 phòng học]. Đến năm 2000, do nhu cầu học tập và đào tạo, tỷ lệ học sinh theo học tăng nhanh, Nhà trường thiếu nhiều phòng học, thầy và trò phải dạy và học 2 ca. Trước khó khăn đó, năm 2010, Nhà trường được đầu tư xây dựng thêm dãy phòng học 2 tầng [10 phòng học].
Trong những năm sau đó, cơ sở vật chất của Trường ngày càng được hoàn thiện, với các công trình nhà hiệu bộ, dãy phòng học chức năng, nhà đa năng, sân chơi, bãi tập TDTT,… tạo nên diện mạo khang trang, phục vụ tốt cho việc dạy và học của thầy và trò. Với sự quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi đó, Trường THPT Nho Quan A đã không ngừng nâng cao chất lượng dạy và học.
Đặc biệt, giai đoạn 10 năm trở lại đây, Nhà trường đã có bước tiến vượt bậc trên mọi phương diện. Nổi bật là bước đột phá trong công tác giáo dục mũi nhọn. Kết quả thi học sinh giỏi [HSG] văn hóa cấp tỉnh bắt đầu khởi sắc từ năm học 2019-2020 và liên tiếp tăng cả về số lượng và chất lượng giải qua từng năm học. Với sự tiến bộ và thành tích xuất sắc đó, Nhà trường liên tục được Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tặng cờ Ba, cờ Nhì trong phong trào bồi dưỡng HSG. Đây là niềm vinh dự và cũng là minh chứng cho sự nỗ lực, quyết tâm vô cùng lớn của Nhà trường trong công cuộc chinh phục tri thức và xây dựng hình ảnh, thương hiệu. Song song với kết quả thi HSG, kết quả thi tốt nghiệp THPT của nhà trường ngày càng được nâng cao. Tỉ lệ đỗ tốt nghiệp luôn đạt 100%, điểm trung bình các môn thi liên tục được cải thiện. Điểm bình quân nhiều môn thi tốt nghiệp THPT của Nhà trường đứng thứ hạng cao trong tỉnh như: Địa lý, Hóa học, Lịch sử… Nhiều năm liền, Nhà trường có học sinh được trao thưởng của Quỹ Khuyến học, khuyến tài Đinh Bộ Lĩnh và nhiều học sinh đỗ các trường Đại học tốp đầu trong cả nước, trong đó có học sinh đỗ thủ khoa đầu vào các trường đại học.
Hướng tới mục tiêu đào tạo con người toàn diện về đức - trí - thể - mỹ, phát huy khả năng sáng tạo của học sinh, đáp ứng yêu cầu xây dựng và phát triển đất nước, các hoạt động TDTT, quốc phòng, an ninh, khoa học kỹ thuật được Nhà trường lựa chọn là một trong các mục tiêu chiến lược và gặt hái nhiều thành công. Nhà trường giữ vững vị trí đứng đầu trong cụm thi đua và đứng thứ hạng cao trong các trường THPT của tỉnh, được Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo tặng cờ Nhất, cờ Nhì với nhiều học sinh đạt thành tích cao trong các Hội thi Quốc phòng, an ninh, TDTT cấp sở, cấp Quốc gia.
Trong kế hoạch giáo dục, Trường THPT Nho Quan A cũng xác định, rèn đức luôn đi đôi luyện tài để học sinh của nhà trường có đầy đủ các tố chất trở thành một công dân có ích cho xã hội. Nhà trường luôn chú trọng việc giáo dục đạo đức, lối sống, kĩ năng sống cho các em. Điều này được thể hiện rõ bằng kết quả xếp loại rèn luyện đạo đức của học sinh và công tác bồi dưỡng, kết nạp quần chúng ưu tú vào Đảng.
Những năm trở lại đây, mỗi năm có hàng chục học sinh vinh dự được đứng vào hàng ngũ của Đảng khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Đó là những đảng viên trẻ đạt được nhiều thành tích cao trong học tập, thi học sinh giỏi, nghiên cứu khoa học, trong phong trào Đoàn thanh niên…
Với những thành tích đạt được, Trường THPT Nho Quan A liên tục đạt danh hiệu Tập thể lao động tiên tiến và Tập thể lao động xuất sắc. 10 năm liền [từ năm học 2013-2014 đến năm học 2022-2023], Trường đạt danh hiệu Tập thể lao động xuất sắc; nhiều năm nhà trường được nhận Cờ thi đua của Chính phủ, của Chủ tịch UBND tỉnh, Bằng khen của Bộ trưởng Bộ Giáo dục-Đào tạo. Năm học 2012-2013, được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba. Đặc biệt, đúng vào dịp kỷ niệm 60 năm ngày thành lập, Nhà trường tiếp tục vinh dự, tự hào được đón nhận Cờ thi đua của Chính phủ và được đề nghị xét tặng Huân chương Lao động hạng Nhì - phần thưởng cao quý ghi nhận và khẳng định quá trình phấn đấu, tiếp nối đi lên liên tục của các thế hệ thầy và trò nhà trường.
Từ ngày đầu thành lập, nhà trường có 5 lớp với gần 200 học sinh; có 16 cán bộ, giáo viên; chi bộ có 3 đảng viên. Đến nay, nhà trường có 34 lớp, với 1.442 học sinh; đội ngũ cán bộ, giáo viên và nhân viên là 77 người, có tình yêu nghề và chuyên môn nghiệp vụ vững vàng. Cơ sở vật chất tương đối đồng bộ, khang trang, hiện đại. Chất lượng đào tạo toàn diện của Nhà trường ngày càng được nâng cao, chất lượng đào tạo mũi nhọn ở tốp đầu của tỉnh, trở thành địa chỉ tin cậy của nhân dân địa phương.
Từ mái trường thân yêu này, hàng chục nghìn học sinh của Nhà trường đã tung cánh khắp nơi, mang sức trẻ và nhiệt huyết của mình để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đã có nhiều người đảm nhiệm trọng trách cao trong các cơ quan của Đảng, Nhà nước, lực lượng vũ trang nhân dân. Nhiều người trở thành nhà giáo, bác sỹ, kỹ sư, nhà khoa học, doanh nhân thành đạt… và hàng vạn học sinh khác đã trở thành những công dân tốt, lao động giỏi, góp sức xây dựng quê hương, đất nước.
60 năm lịch sử, Trường THPT Nho Quan A đã không ngừng phát triển và trưởng thành về mọi mặt. Những thành tích đã đạt được trong những năm qua chính là tiền đề để Nhà trường tiếp tục phát huy truyền thống tốt đẹp, ra sức thi đua, khắc phục những hạn chế, vượt qua những khó khăn, thách thức, thực hiện "Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế". Trong đó, tập trung đào tạo thế hệ trẻ phát triển toàn diện cả về đạo đức, trí tuệ, thể chất và thẩm mỹ. Quan tâm đầu tư xây dựng cơ sở vật chất phục vụ công tác giảng dạy và học tập. Đẩy mạnh chuyển đổi số trong giảng dạy, học tập và quản lý nhà trường. Đồng thời, làm tốt công tác thông tin, tuyên truyền và học tập các tấm gương điển hình tiên tiến; phối hợp tốt giữa nhà trường, gia đình và xã hội để quản lý, giáo dục học sinh...
Trên chặng đường mới, đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh Trường THPT Nho Quan A sẽ nỗ lực viết tiếp những trang sử vẻ vang, tiếp tục dạy thật tốt, học thật tốt, vươn lên hoàn thành sứ mệnh cao cả của mình trong sự nghiệp giáo dục - đào tạo. Quyết tâm phấn đấu xây dựng nhà trường ngày càng phát triển, xứng đáng là ngôi trường nằm trong tốp đầu của khối THPT tỉnh Ninh Bình.