Khi mang thai người mẹ nào cũng mong muốn sinh ra một em bé khỏe mạnh thông minh. Nếu như trước đây các ông bố bà mẹ phải hồi hộp chờ đợi 9 tháng 10 ngày để có thể trả lời câu hỏi này thì nay với sự tiến bộ của khoa học kĩ thuật, siêu âm thai bằng máy siêu âm là công cụ theo dõi thai rất có giá trị và hỗ trợ đắc lực cho ngành sản khoa nói chung và siêu âm thai nói riêng. Siêu âm có thể phát hiện sớm những dị tật của bé ngay từ trong bụng mẹ và thông qua siêu âm bác sĩ cũng có thể tư vấn cho cha mẹ cách chăm sóc sức khỏe tốt nhất cho cả mẹ và bé yêu.
Xem thêm: Các mốc siêu âm mẹ bầu không thể bỏ qua
Nên siêu âm thai vào những thời điểm nào trong thai kì
Siêu âm thai không bắt buộc, nhưng nó có vai trò quan trọng trong quá trình khám thai của các bác sỹ sản khoa và đó cũng là sự lựa chọn hàng đầu của các sản phụ khi mang thai. Mỗi lần đi khám thai bác sỹ sẽ tư vấn và dặn dò kỹ lưỡng ở tuần thai nào cần siêu âm lại và cần làm xét nghiệm gì. Trong quá trình mang thai các bà mẹ cần được làm siêu âm ít nhất ba lần vào ba thời điểm khác nhau đó là 12 tuần, 22 tuần và 32 tuần. Đó cũng là ba mốc quan trọng trong quá trình theo dõi sự phát triển cũng như bất thường hình thái thai nhi. Ngày nay với công nghệ hiện đại, máy móc tiên tiến, nhiều trung tâm chẩn đoán trước sinh đã tiến hành siêu âm sớm vàotuần thai thứ 18.
hời điểm siêu âm thai đầu tiên là khi thai nhi được 11 - 14 tuần [tốt nhất 12, 13 tuần] - Giai đoạn quan trọng để tính tuổi thai một cách chính xác, đo khoảng sáng sau gáy - một chỉ tiêu để tiên đoán nguy cơ dị dạng nhiễm sắc thể và một số dị dạng hình thái của thai, nghiên cứu hình thái sớm của phôi thai: hệ thần kinh, cột sống, tim - lồng ngực, hệ tiết niệu, các chi.
Thời gian siêu âm lần tiếp theo là khi tuổi thai được 18 tuần [16 - 18 tuần] - Theo nghiên cứu của các trung tâm chẩn đoán trước sinh về nghiên cứu hình thái học của thai nhi. Lần siêu âm thứ ba là khi thai được 21 - 24 tuần [thường là 22 tuần]. Đây là lần siêu âm nghiên cứu hình thái học thai nhi, siêu âm bắt buộc và quan trọng để phát hiện hầu hết các dị dạng hình thái của thai, đồng thời đo các kích thước của thai để đánh giá sự phát triển của thai. Thời điểm đánh giá tốt nhất về sự phát triển của thai nhi, phát hiện một số bất thường muộn như cấu trúc não hay một số bất thường của tim thai là vào khoảng tuần thứ 32.
Ngoài thời gian siêu âm như trên, siêu âm còn được làm tùy theo từng hoàn cảnh và trường hợp cụ thể dưới sự chỉ định của bác sỹ chuyên khoa.
Ý nghĩa của siêu âm thai lần đầu tiên.
Lần siêu âm đầu tiên rất cần thiết đối với tất cả các thai phụ. Vào thời điểm này tùy từng tuổi thai sẽ tiến hành phương pháp siêu âm cho phù hợp. Với những thai nhi nhỏ dưới 10 tuần để xác định chính xác tuổi thai các bác sỹ siêu âm thường tiến hành siêu âm đầu dò âm đạo và các thai phụ cần đi tiểu trước khi vào siêu âm để đảm bảo không ảnh hưởng tới kết quả. Còn tuổi thai trên 12 tuần thì sẽ được tiến hành siêu âm qua thành bụng.
Mục đích của lần siêu âm này là xác định chắc chắn có thai hay không? Thai nhi có phát triển bình thường không? Vị trí của thai, số lượng thai, xác định tuổi thai, đặc biệt là đo khoảng sáng sau gáyvà nghiên cứu một số hình thái sớm. Đo khoảng sáng sau gáy hay độ mờ da gáy là dấu hiệu quan trọng nhất ở lần siêu âm này, nếu đo ở thời điểm muộn hơn thì còn rất ít giá trị vì dấu hiệu này sẽ biến mất một cách tự nhiên sau 14 tuần. Khoảng sáng sau gáy là vùng mầu đen trên siêu âm nằm giữa tổ chức mềm của cột sống và da vùng gáy, đây là một tổ chức có tính chất sinh lý đều quan sát thấy ở tất cả các thai nhi. Tổ chức này [khoảng sáng sau gáy] sẽ tăng lên một cách đáng kể ở những thai nhi bị hội chứng Down và nhiều bất thường nhiễm sắc thể khác như Trisonmy 18, Trisomy 13...hoặc ở những bà mẹ có nguy cơ cao như tuổi mẹ trên 35 tuổi, mẹ đã từng sinh con dị tật trước đó…Ngoài khoảng sang sau gáy thì ở tuần thai này cũng cần lưu tâm về hình ảnh xương sống mũi: Quan sát được trên siêu âm ở tuần 12. Người ta nhận thấy rằng ở những trẻ có hội chứng Down thì xương sống mũi cũng không quan sát thấy, còn nếu quan sát thấy xương sống mũi thì nguy có hội chứng down cũng giảm xuống.
Bên cạnh đó, lần siêu âm này còn phát hiện những trường hợp có thai giả, chửa trứng hay chửa ngoài tử cung… Lần siêu âm này kéo dài khoảng 10 phút và trong khoảng thời gian đó các hình ảnh của bé sẽ được ghi lại.
Việc nhìn thấy bé yêu trên màn hình là một trải nghiệm vô cùng thú vị, mang lại nhiều cảm xúc cho các bà mẹ. Bạn có thể có được tấm hình đầu tiên của bé yêu để mang về khoe với những người thân và cùng nhau chia sẻ niềm vui có em bé.
--st--
Hiện nay, các nghiên cứu khoa học thiên về hướng siêu âm không gây ra ảnh hưởng đáng kể đối với cả cơ thể người mẹ và thai nhi. Nên trong sản phụ khoa, có khuyến cáo các thai phụ nên siêu âm thai ít lắm ba lần để theo dõi sức khỏe em bé.
Tổng quan về siêu âm chẩn đoán
Siêu âm, đúng hơn là vang siêu âm [echography], là phương pháp chẩn đoán hình ảnh dựa trên nguyên tắc đo sóng âm vang lại rồi chuyển thành hình ảnh. Đầu dò phát sóng âm tần số cao xuyên vào cơ thể va vào cơ quan nội tạng sẽ dội ngược trở lại; phản âm này được đầu dò [detector] ghi lại, hệ thống máy tính sẽ chuyển đổi cường độ các phản âm này thành hình ảnh hiện lên màn hình.
Siêu âm là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh [image diagnosis, imagery], không chảy máu [không xâm lấn, noninvasive], giúp phát hiện các bất thường về hình thái, chứ không chẩn đoán được các rối loạn về chức năng. Các rối loạn chức năng cần phải dựa vào các xét nghiệm, thăm dò khác, có lúc chỉ phát hiện chính xác sau khi em bé ra đời. Ví dụ như siêu âm hình thái học lúc thai 22 tuần tuổi chỉ phát hiện được 50% hội chứng Down do có biểu hiện bất thường trên siêu âm còn xét nghiệm “vàng” là xác định nhiễm sắc thể; Với dị tật tim thai, siêu âm cũng chỉ phát hiện được 40-80% trường hợp tùy thuộc chất lượng máy, bác sĩ siêu âm. Ngoài ra một số bất thường của thai nhi ở hệ thần kinh trung ương, hệ tim, siêu âm cũng không thể phát hiện được như bệnh lý xuất huyết não, nhũn não, bất thường chất trắng, chất xám... cần chụp cộng hưởng từ [MRI, fMRI] mới thấy được.
Các loại siêu âm
Siêu âm trắng đen [hai chiều] giúp nhìn thấy mức độ phản hồi của các cấu trúc thai mạnh yếu khác nhau nên cường độ sáng trên màn hình siêu âm của các cấu trúc sẽ khác nhau. Nhờ vậy, bác sĩ siêu âm phân biệt được đâu là gan, đâu là thận, đâu là ruột...
Siêu âm Doppler màu là kỹ thuật phối hợp siêu âm [hình ảnh] với kỹ thuật dùng Doppler để đo hướng và vận tốc của dòng chảy. Trong sản khoa, siêu âm Doppler màu được dùng để khảo sát tim thai và các mạch máu: hở van 2 lá, 3 lá của tim thai; vận tốc dòng máu qua van động mạch chủ, động mạch phổi; đo các chỉ số trở kháng của động mạch rốn, động mạch não giữa... của thai nhi, qua đó đánh giá được tình trạng sức khỏe thai nhi để có chỉ định tiếp tục theo dõi hay cần chấm dứt thai kỳ, lấy thai ra vì thai đã có dấu hiệu suy.
Siêu âm 3D-4D, các sóng siêu âm sẽ được truyền xuống ở nhiều góc độ khác nhau và các sóng phản hồi [echo] sẽ được máy tính xử lý để tái tạo thành hình ảnh trên không gian ba chiều, bốn chiều. Do vậy, siêu âm 3D-4D thường được chỉ định để khảo sát thêm các cấu trúc như mặt thai nhi, các cấu trúc động như tim thai nhi. Độ chính xác của siêu âm 3D-4D thường luôn cao hơn máy trắng đen hay máy siêu âm màu.
Có thai nên siêu âm mấy lần?
rong hơn 9 tháng mang thai, hầu hết các cơ sở y tế đều đề nghị nên siêu âm thai tối thiểu ba lần vào các thời điểm sau:
* Từ tuần 11 – tuần 13: Xác định tuổi thai, tính ngày dự sinh, nghe tim thai, xác định thai đơn hay đa thai, tầm soát hội chứng Down thông qua các dấu hiệu của đột biến nhiễm sắc thể, kiểm tra các dị tật bẩm sinh, thoát vị cơ hoành.
* Từ tuần 21 – tuần 24: Kiểm tra tốc độ phát triển của các bộ phận như tay chân, cột sống, hộp sọ, tim, dạ dày, phổi… Ở giai đoạn này, bác sĩ cũng có thể phát hiện ra các bất thường ở thai nhi như hở hàm ếch, dị dạng nội tạng.
* Từ tuần 30 – tuần 32: Rà soát các bất thường thai nhi với độ chính xác cao hơn, kiểm tra tình trạng nước ối, dây rốn, nhau thai,…để nhận định về tình trạng sức khỏe của bé.
Siêu âm có hại không?
Siêu âm cũng là sóng cao tần, những sóng không có trong tự nhiên. Đã có nhiều tranh luận khoa học về tác hại của siêu âm đến con người, đặc biệt là thai nhi trong giai đoạn phôi khi đang tượng hình. Nhưng nói chung, cho đến hiện nay các nghiên cứu khoa học thiên về hướng siêu âm không gây ra ảnh hưởng đáng kể đối với cả cơ thể người mẹ và thai nhi.
Khi các bà mẹ mang thai, việc siêu âm không hề khiến họ đau hay có cảm giác khó chịu gì đặc biệt. Thậm chí, có bà mẹ siêu âm cả chục lần hay ghi hình lại cuộc thăm dò siêu âm để làm “kỷ niệm”.
Tuy nhiên, lời khuyên chính xác của y tế là siêu âm rất có ích nhưng cũng không nên quá lạm dụng.
TS.BS Trần Bá Thoại
Ủy viên BCH Hội Nội tiết Việt Nam
theo Dantri.com