Siêu âm thai định kỳ là việc làm rất cần thiết để theo dõi quá trình mang thai và kịp thời phát hiện được các bệnh tiềm ẩn của thai nhi cũng như thai phụ. Siêu âm là phương tiện chuẩn đoán hình ảnh giúp đánh giá sức khỏe của phụ nữ mang thai. Đây cũng là một kỹ thuật an toàn, chính xác và đơn giản. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu được hết ý nghĩa của siêu âm thai hay nên siêu âm vào thời điểm nào của thai kỳ là hợp lý. Bài viết sau sẽ cho các mẹ bầu thông tin cần biết.
1. Siêu âm là gì?
Siêu âm là kỹ thuật chuẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, an toàn và được áp dụng phổ biến trong y tế. Siêu âm là phương pháp sử dụng sóng siêu âm[sóng có tần số cao] để xây dựng va tái tạo hình ảnh về những cấu trúc bên trong cơ thể, giúp ích cho việc chuẩn đoán và điều trị bệnh.
Khi siêu âm, bác sĩ sẽ sử dụng một đầu dò tỳ sát lên da. Đầu dò này vừa có chứa năng và thu sóng siêu âm. Khi các tỉnh thể bên trong đầu dò phát sóng siêu âm vào bên trong cở thể: các mô, xương bên trong sẽ hấp thụ hoặc truyền qua một phần, một phần phả xạ lại sóng âm. Đầu dò thu nhận sóng phản hồi gửi đến bộ máy xử lý để tạo ra những tín hiệu hình ảnh mà chúng ta quan sát được trên máy tính.
Mẹ bầu cần biết những thông tin về siêu âm thai
2. Tại sao bà bầu đi siêu âm thai?
Siêu âm thai là phương pháp kiểm tra nhờ vào sóng siêu âm để có được hình ảnh của em bé cũng như nhau thai, tử cung cùng những bộ phận khác nằm trong khung chậu người mẹ. Siêu âm thai là biện pháp an toàn giúp bác sĩ theo sõi sự tiến triển của thai kỳ và sức khỏe của bé. Trong sản khoa thì siêu âm được chỉ định cho tất cả phụ nữ mang thai. Đặc biệt là ở những người có dấu hiệu bất thường như: - Nôn mửa - Đau bụng - Chảy máu âm đạo bất thường - Mất kinh nhưng không có dấu hiệu mang thai. Trong quá trình mang thai, mẹ bầu cần thực hiện siêu âm thai định kỳ bởi: - Siêu âm giúp phát hiện những bất thường của mẹ và bé khi khám lâm sàng không lấy được
- Khám lâm sàng và tiền sử bệnh gia đình không giúp chuẩn đoán được mẹ bầu có chửa nhiều thai hay không.
3. Thời điểm nào của thai kỳ nên siêu âm thai:
Theo lời khuyên của các bác sĩ Sản Khoa thì các mẹ bầu nên thực hiện siêu âm thai nhi ít nhất 3 lần trong suốt thai kỳ để đảm bảo sức khỏe cho cả mẹ và em bé.
- Thai ở tuần thứ 12:
Với lần siêu âm thai kỳ đầu tiên được tiến hành vào tuổi thai 11 tuần 6 ngày đến 13 tuần 6 ngày. Những xét nghiệm trong thai 12 tuần giúp bác sĩ xác định tuổi thai một cách chính xác nhất. Đặc biệt trong giai đoạn này bác sĩ có thể quan sát độ mờ da gáy thông qua siêu âm. Qua đó giúp phát hiện sớm những bất thường nhiễm sắc thể: bệnh Down, dị tật thai nhi,... Nếu bỏ lỡ thời điểm này việc xác định độ mờ da gáy không còn chính xác nữa.
Siêu âm thai 5D tại bệnh viện đa khoa Bảo Sơn
- Thai ở tuần thứ 22: Ở giai đoạn này những cơ quan bên trong thai nhi đã hình thành đầy đủ. Khi quan sát hình ảnh thu được từ siêu âm, các bác sĩ sẽ biết được cơ quan đó có phát triển bình thường hay không. Các cột sống, hộp sọ, não,.... của thai nhi vào thời điểm này đều có thể được nhìn thấy. Ngoài ra bác sĩ cũng có thể phát hiện được các bất thường về hình tháu của thai nhi như dị dạng cơ quan nội tạng, sứt môi,...Siêu âm thai trong giai đoạn cực kỳ quan trọng vì nếu có vấn đề gì thì cần đình chỉ thai nghén thì phải làm trước tuần thứ 28.
- Thai ở tuần thứ 32:
Siêu âm thực hiện khi thai được 30 - 32 tuần, giúp đánh giá sự tăng trưởng của thai, phát hiện một số vấn đề hình thái xảy ra muộn như bất thường ở động mạch, tim và não của thai nhi 32 tuần. Ngoài ra, bác sĩ nhận biết được tình trạng phát triển chậm trong tử cung - nguyên nhân gây suy thai và ngạt sau sinh.Tuy các dị tật phát hiện vào thời điểm này đã muộn, không thể can thiệp nhưng bác sĩ có thể tìm ra cách xử trí phù hợp khi sinh và chuẩn bị cho việc chăm sóc cũng như chữa bệnh cho trẻ kịp thời sau đó. Ngoài 3 lần siêu âm quan trọng này, nếu trong thai kỳ có bất cứ dấu hiệu bất thường nào, thai phụ phải đến ngay cơ sở y tế chuyên khoa để khám và xử trí kịp thời.
4. Siêu âm nhiều có tốt không?
Hiện nay vẫn còn có nhiều tranh cãi về việc siêu âm thai có thực sự an toàn hay liệu có những ảnh hưởng xấu của sóng siêu âm tới sức khỏe của mẹ và bé hay không. Theo một số nghiên cứu thế giới đang chỉ ra nguy cơ làm giảm thính lực của thai nhi của việc siêu âm thai nhiều lần. Tuy nhiên, ngược lại nhiều nhà khoa học và bác sĩ cam đoan rằng cường độ sóng âm là quá thấp để có thể ảnh hưởng đến thai nhi hoặc người mẹ. Tỷ lệ dị tật thai nhi đang tăng lên trong những năm gần đây không khiến chúng ta không thể không nghi ngờ với tất cả những yếu tố nguy cơ tiềm tàng như di truyền, môi trường. Cũng có thể cả chế độ chăm sóc sức khỏe thai kỳ, có cả việc siêu âm thai.
Mẹ bầu nên nhớ các mốc lịch siêu âm khám thai
5. Lưu ý trước khi siêu âm:
Quy trình siêu âm khá đơn giản và nhẹ nhàng, bác sĩ sẽ bôi một lớp gel trong suốt lên bụng mẹ [lớp gel này giúp hạn chế không khí chen vào giữa đầu dò và da của bạn] , sau đó sử dụng dụng cụ cầm tay có chứa đầu dò để di chuyển khắp vùng bụng, giúp ghi nhận những hình ảnh của thai nhi. Dưới đây là một số lưu ý dành cho mẹ bầu trước khi thực hiện siêu âm thai: - Đi khám thai, siêu âm theo đúng lịch, giúp phát hiện sớm những bất thường nếu có - Mặc quần áo rộng rãi, thoải mái khi đi siêu âm - Dù chưa có bằng chứng về sự nguy hại của siêu âm đến thai nhi, nhưng người mẹ cũng không nên lạm dụng siêu âm - Có thể bác sĩ sẽ yêu cầu bạn uống nhiều nước và nhịn tiểu trước khi siêu âm để đẩy bàng quang lên, tiện cho việc theo dõi hình ảnh thai nhi - Thông thường, siêu âm thai lần đầu vào tuần thứ 12, tuy nhiên nếu thai phụ từng bị sảy thai, từng điều trị vô sinh, đang điều trị bệnh hay có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào thì nên đến gặp bác sĩ để thăm khám và có thể tiến hành siêu âm sớm hơn.
Hiện tại Bệnh viện Đa khoa Bảo Sơn có dịch vụ Thai sản trọn gói Luxury và các mẹ bầu khi đăng ký sẽ được siêu âm thai 5D miễn phí không giới hạn. Để biết thêm thông tin chi tiết về dịch vụ siêu âm thai 2D/5D và bảo hiểm thai sản trọn gói tại Bệnh viện Đa khoa Bảo Sơn, các mẹ bầu vui lòng gọi tới Tổng đài 1900 599 858 hoặc Hotline 091 585 0770 để được tư vấn miễn phí.
Thông thường, siêu âm ở một số cơ quan, bộ phận có thể được thực hiện ngay mà không cần chuẩn bị gì như siêu âm tim, mạch máu, vùng mặt cổ, mắt, tuyến giáp, tuyến vú, các phần mềm, cơ xương khớp… Tuy nhiên, trong một số trường hợp nhất định người tham gia siêu âm cần chuẩn bị kỹ càng, tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện kỹ thuật này, tránh kéo dài quá trình:
- Siêu âm gan, túi mật, tuyến tụy và lá lách: Cần ăn một bữa không có chất béo vào buổi tối trước ngày siêu âm, sau đó nhịn ăn trong vòng 8 – 12 giờ trước khi thực hiện kỹ thuật
- Siêu âm thận – tiết niệu: Cần uống 4 – 6 ly nước và nhịn tiểu khoảng 1 giờ trước siêu âm để bàng quang căng. Ngoài ra, người tham gia có thể được yêu cầu nhịn ăn trong vòng 8 – 12 giờ trước khi siêu âm nhằm không để tích tụ khí trong ruột.
- Siêu âm động mạch chủ: Cần nhịn ăn trong vòng 8 – 12 giờ trước siêu âm
2. Ăn rồi có siêu âm bụng được không?
Có nhiều yếu tố tác động đến chất lượng hình ảnh siêu âm thu được như thừa cân béo phì, thức ăn trong dạ dày, không khí ở đường ruột… Thức ăn chưa được tiêu hóa có thể làm cản trở sóng âm, gây khó khăn cho việc thu hình ảnh rõ nét. Do đó, để việc thực hiện siêu âm bụng thu được kết quả rõ nét và chính xác, bác sĩ khuyến cáo người tham gia kiểm tra chỉ cần ăn nhẹ, sử dụng các thức ăn dễ tiêu, tránh những thức ăn dầu mỡ gây đầy bụng, khó tiêu.
Đối với những trường hợp khẩn cấp như cấp cứu, người tham gia kiểm tra không cần phải nhịn ăn hoặc nhịn tiểu. Tuy nhiên, đối với những trường hợp có sự chuẩn bị, để mang lại hình ảnh ultrasound chính xác, khuyến cáo người tham gia kiểm tra nên nhịn ăn ít nhất là 6 – 8 giờ trước khi siêu âm.
3. Đi siêu âm nên mặc gì?
Để quá trình siêu âm được diễn ra thuận lợi và nhanh chóng, khuyến cáo người tham gia kiểm tra nên mặc trang phục rộng rãi, thoáng mát. Tại Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh có trang bị sẵn trang phục phù hợp, quý khách hàng sẽ được hướng dẫn thay trang phục để thuận tiện cho quá trình kiểm tra.
4. Siêu âm có giúp phát hiện ung thư không?
Đây là câu hỏi được nhiều người quan tâm bởi mức độ nguy hiểm của bệnh. Các loại máy siêu âm hiện nay chưa hỗ trợ phát hiện các tế bào ung thư bởi khi các tế bào này chưa hình thành sẽ rất khó để phát hiện. Tuy nhiên, siêu âm sẽ là phương pháp chẩn đoán hình ảnh hữu hiệu trong việc tầm soát ung thư, tạo tiền đề cho các bác sĩ có chỉ định các phương pháp tiếp theo như sinh thiết, xét nghiệm máu, nội soi, chụp CT… Do đó, nếu muốn kiểm tra tình trạng sức khỏe, khách hàng có thể thông báo với các bác sĩ để được chỉ định các kỹ thuật phù hợp.
5. Siêu âm 3D có ảnh hưởng gì xấu đến sức khỏe của mẹ và thai nhi không?
Thực tế chứng minh Siêu âm 3D không ảnh hưởng gì đến sức khỏe của con người. Siêu âm 3 chiều sử dụng sóng âm có tần số cao [sóng siêu âm] vượt ngưỡng có thể nghe được của tai người, và nó không sử dụng bất kỳ một bức xạ ion hoá hay hóa chất nào, vì thế nó được xem là hoàn toàn vô hại đối với sức khỏe. Nếu thực hiện siêu âm 3 chiều theo hướng dẫn của bác sĩ, các mẹ bầu hoàn toàn có thể yên tâm là nó không gây ảnh hưởng gì đến sức khỏe của mẹ và bé.
6. Cần lưu ý gì khi đi siêu âm 3D?
Tư thế thai nhi quay mặt ra và có đủ nước ối bao quanh khuôn mặt sẽ thuận lợi hơn cho bác sỹ khi siêu âm 3D.
Siêu âm 3 chiều cho thấy được khuôn mặt, tay, chân, mông, vai của thai nhi. Tuy nhiên trong nhiều trường hợp thai nhi không ở tư thế thuận lợi cho siêu âm mà cuộn tròn hay lấy tay che mặt, lúc này thì hình ảnh siêu âm sẽ không được tốt.
Chính vì vậy, trước khi vào siêu âm thì mẹ nên đi lại thoải mái, nhẹ nhàng và trò chuyện với thai nhi. Việc làm này giúp cho thai nhi xoay mình về tư thế thuận lợi cho siêu âm. Nếu như trong quá trình siêu âm không thấy được mặt và các bộ phận do thai nhi cuộn tròn thì bác sĩ sẽ chỉ định mẹ đứng dậy và đi lại nhẹ nhàng vài vòng.
Khi đi siêu âm, các mẹ cũng nên mặc những bộ đồ rộng rãi để thoải mái cho cả mẹ và bé. Ngoài ra, mẹ cũng có thể rủ bố của em bé đi cùng để cùng xem hình ảnh con yêu.
Ưu – Nhược điểm của kỹ thuật siêu âm
Siêu âm được biết đến là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, hỗ trợ bác sĩ trong công tác chẩn đoán và điều trị bệnh. Những tiến bộ vượt bậc trong kỹ thuật siêu âm hiện đại phải kể đến siêu âm 3 chiều [3D] có khả năng tái tạo các dữ liệu thu nhận được từ sóng âm thành hình ảnh 3 chiều, hay siêu âm 4 chiều [4D] là siêu âm 3 chiều có tích hợp thêm ghi nhận sự chuyển động.
Những ưu điểm của phương pháp siêu âm:
- Hỗ trợ bác sĩ thực hiện công tác thăm khám, chẩn đoán các bệnh lý như u nang, viêm, dị dạng… ở nhiều vị trí trên cơ thể như gan, mật, thận, ổ bụng, vú, tử cung,…
- Cung cấp hình ảnh rõ nét đánh giá sự phát triển của thai nhi, đặc biệt với siêu âm 3D, 4D có thể phát hiện sớm các dị tật hình thái ở thai nhi [nếu có]
- Đánh giá chính xác vị trí và kích thước của sỏi như sỏi thận, sỏi niệu đạo, sỏi bàng quang,…
- Là phương pháp chẩn đoán hình ảnh không xâm lấn, không gây hại, gây đau cho người sử dụng, có thể thực hiện kiểm tra nhiều lần nếu cần thiết
- Kỹ thuật siêu âm sử dụng sóng âm, không sử dụng tia phóng xạ ion hóa như trong X-quang nên không ảnh hưởng đến sức khỏe thai nhi. Đồng thời, còn cho phép nhìn thấy những hình ảnh rõ nét của các mô mềm mà X-quang thường không nhìn rõ.
- Siêu âm 4D giúp bố mẹ nhìn thấy được hình hài, mặt mũi của trẻ khi còn trong bào thai
- Siêu âm ít tốn kém hơn những phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác, nên thường được cân nhắc sử dụng phổ biến.
Tuy nhiên, bên cạnh đó kỹ thuật siêu âm vẫn có một số nhược điểm nhất định:
- Không thể chẩn đoán chính xác những bất thường ở ruột và những cơ quan bị ruột che khuất vì sóng âm bị cản trở bởi không khí và hơi. Thay vào đó, các kỹ thuật CT scan hoặc MRI sẽ được cân nhắc trong trường hợp này.
- Kỹ thuật siêu âm không truyền qua được trong không khí, chính vì thế các cơ quan như tụy, dạ dày, động mạch chủ sẽ cần kết hợp thêm các phương pháp chẩn đoán hình ảnh khác.
- Kỹ thuật siêu âm chỉ thể hiện hình ảnh bề mặt ngoài của xương, không thể hiện hình ảnh bên trong xương.
- Độ xuyên thấu của sóng siêu âm bị giới hạn, nhất là ở những cấu trúc sâu bên trong cơ thể. Do đó, phương pháp này hạn chế sử dụng ở người thừa cân, béo phì.
- Hiệu quả của kỹ thuật này phụ thuộc vào trình độ và kinh nghiệm của bác sĩ siêu âm để cho những hình ảnh chất lượng tốt nhất.
Bệnh viện Nguyễn Tri Phương - Đa khoa Hạng I Thành phố Hồ Chí Minh