Tôi là Jack Shonkoff.
Bạn có biết rằng sự tương tác quan trọng nhất bạn có thể có với con bạn là chơi cùng với con?
Phát triển não bộ của bé nghe có vẻ hơi đáng sợ nên bạn hãy lùi lại và hít một hơi thật sâu.
Nuôi dạy con cái là một nghệ thuật nhiều hơn là một khoa học.
Tôi là Jack Shonkoff, và đây là lớp học làm cha mẹ nhỏ của tôi về việc phát triển não bộ của bé qua việc chơi cùng trẻ.
1. Tại sao những năm đầu đời của trẻ rất quan trọng đối với sự phát triển trí não?Những năm đầu rất quan trọng vì những trải nghiệm của trẻ nhỏ và mối quan hệ giữa chúng với những người quan trọng trong cuộc sống của chúng theo nghĩa đen định hình sự phát triển của não bộ.
Và nền tảng ban đầu đó ảnh hưởng đến tất cả việc học tập và hành vi cũng như sức khỏe thể chất và tinh thần diễn ra trong suốt cuộc đời. Nó không thể đánh giá quá cao tầm quan trọng của những năm đầu.
2. Điều quan trọng nhất mà cha mẹ có thể làm để hỗ trợ sự phát triển não bộ là gì?Điều quan trọng nhất mà bất kỳ cha mẹ nào cũng có thể làm để hỗ trợ sự phát triển, và đặc biệt là sự phát triển trí não của trẻ nhỏ là tìm hiểu trẻ nhỏ đó, có thể đọc được tín hiệu của trẻ, có thể tham gia những gì chúng tôi gọi là phục vụ và trả lại tương tác.
3. 'Tương tác qua lại' là gì và nó trông như thế nào?Tương tác qua lại cũng giống như chơi.
Tôi đang khá hơn!
Vì vậy, cách tương tác qua lại; bạn sẽ trở nên tốt hơn khi thực hành.
Lý do tại sao ‘tương tác qua lại' lại mô tả chính xác những gì quan trọng về sự tương tác là nó đi theo cả hai hướng. Một em bé nở một nụ cười, nói một âm "Cu", một tiếng bập bẹ, một cử chỉ và cha mẹ hoặc người lớn khác chăm sóc đứa trẻ đó trả lại một phản ứng có liên quan đến những gì em bé đã làm. Bé phát ra âm thanh; bạn tạo ra âm thanh tương tự trở lại. Một em bé chỉ vào một cái gì đó; bạn nhìn vào đó và chỉ vào chính mình Đó là chìa khóa. Nó đi cả hai chiều. Em bé có thể bắt đầu nó. Cha mẹ có thể bắt đầu nó. Điều quan trọng là cách bạn trả lời.
Tương tác qua lại không nhất thiết phải là thứ hoạt động ngay lần đầu tiên bạn thử. Bạn càng thực hành nó càng dễ dàng hơn.
4. "Tương tác qua lại" liên quan đến việc chơi giữa cha mẹ và con như thế nào?Đối với trẻ nhỏ, tất cả việc học quan trọng diễn ra trong bối cảnh chơi. Chơi là khám phá. Chơi là thử mọi thứ. Chơi là cố gắng để tìm ra khi bạn làm một điều, một điều khác xảy ra. Chơi là cố gắng để phát triển một cảm giác làm chủ thế giới. Rất nhiều trong số đó được thực hiện bằng cách cung cấp một môi trường an toàn và cung cấp cơ hội học tập.
Rất nhiều trò chơi, rất nhiều sự tương tác giữa cha mẹ và trẻ nhỏ, nằm trong danh mục ‘tương tác qua lại'. Một số trò chơi là các con có thể tự chơi.
5. Bạn sẽ tư vấn cho cha mẹ về cách thực hiện 'tương tác qua lại' một cách vui tươi như thế nào?Tôi sẽ bắt đầu bằng cách biến ý tưởng ‘tương tác qua lại' thành một thứ gì đó dễ dàng, thân thiện và thư giãn. Chơi cùng con có thể diễn ra khi bạn đang cho trẻ ăn, khi bạn đang thay quần áo trẻ em, khi bạn đang tắm cho trẻ. Tất cả những thời khắc đó là cơ hội để tương tác và học hỏi vui vẻ giữa người lớn và trẻ con.
Để giúp cha mẹ hiểu rằng khi bạn cười lại và sau đó không chỉ dừng lại ở đó mà sau đó bắt đầu chơi, bạn thực sự xây dựng các mạch não.
6. Tại sao một số trò chơi cha mẹ có thể chơi với con để giúp tăng cường trí não?Trong giai đoạn sơ sinh của một em bé, sự tương tác là tất cả những gì xảy ra trong giai đoạn đó, hình ảnh, âm thanh, nhìn vào mắt bé, tạo ra sự kết nối cá nhân, nhạy cảm với cảm xúc của bé.
Dưới đây là một số điều mọi người có thể không nghĩ đó trò chơi, nhưng nó lại chính là trò chơi của trẻ sơ sinh. Trò chơi Ú òa - lấy hai tay che mặt hoặc đặt một miếng vải trên đầu của bạn vào nói "Ú" và mở hai bàn tay ra và nói "Òa"....Con ở đâu, con ơi, "Òa" đây rồi. Chơi vuốt ve cùng em bé. Em bé lớn như thế nào? Quá lớn! Các trò chơi hay nhất xây dựng cảm giác an toàn về cảm xúc cho phép phát triển. Khi bạn che mặt bằng một chiếc khăn hoặc bằng chính đôi tay của mình và chơi Ú ùa, trò chơi này sẽ giúp các bé phát triển phản xạ học.
Tại sao bé vẫn cười mỗi khi bạn làm điều này? Đầu tiên, nó tương tác cá nhân; Nó rất bổ ích. Nhưng điều thứ hai là em bé đang nắm vững khái niệm về những thứ biến mất và quay trở lại và biết rằng chúng vẫn tồn tại.
Nếu một đứa bé cứ muốn làm điều này, thì có một lý do cho việc đó. Và lý do cho điều đó là bộ não bé con đang nói - con đang làm chủ điều này. Con đang học hỏi rất nhiều từ điều này. Con đang trải nghiệm học tập. Hãy tự hỏi: con tôi thích làm gì? Và sau đó tự hỏi, tại sao bạn nghĩ em bé thích làm điều đó? Và câu trả lời luôn luôn là ‘bởi vì nó giúp đỡ để phát triển não bộ của bé.
Jack P. Shonkoff, M.D., là Giáo sư về Sức khỏe và Phát triển Trẻ em Julius B. Richmond FAMRI tại Harvard T.H. Trường Y tế Công cộng Chan và Trường Đại học Sư phạm Harvard; Giáo sư Nhi khoa tại Trường Y Harvard và Bệnh viện Trẻ em Boston; và Giám đốc sáng lập của Trung tâm toàn cầu về trẻ em đang phát triển tại Đại học Harvard.
Lớp học làm Cha Mẹ nhỏ này được hỗ trợ bởi Quỹ Phát Triển LEGO
Nguyễn Chương*
Hội Thần kinh học Việt Nam
Phát triển Thần kinh ở trẻ em là một vấn đề lớn và khá phức tạp/ Nghiên cứu vấn đề này đòi hỏi sự hợp tác của nhiều ngành chuyên khoa, của khoa học tự nhiên cũng như của khoa học xã hội.
Nghiên cứu phát triển thần kinh ở trẻ em – đúng là phát triển Tâm – Thần kinh trẻ em, dựa trên cơ sở đặc điểm giải phẫu chức năng thần kinh, các hiểu biết về tâm lý học, về tâm sinh lý, của giáo dục học cũng như các kiến thức về ngôn ngữ học. Đồng thời, dựa trên những phân tĩch về sự phát triển chung về thể chất ở trẻ…
1. Phát triển thần kinh trẻ em cũng được đông đảo nhân dân ta chú ý tới.. Ta có câu “ Ba tháng biết lẫy. Sáu tháng biết bò, Chín tháng lò dò chạy đi “, hoặc thường có câu hỏi thăm: “ cháu bé biết làm gì rồi ?” .., hoặc có người quan sát bé.khi nào biết nhìn theo.. khi nào biết cười,… khi nào biết nói…
Sự phát triển quan trọng nhất là sự myêlin-hoá các cấu tạo, tổ chức ở thần kinh và những biến đổi ở vỏ não… Myêlin-hoá có liên quan tới sự chín muồi trưởng thành của hệ thần kinh. Myêlin hoá bắt đầu từ tháng thứ tư của phôi, sớm nhất là bắt đầu từ các sợi rễ sau và rễ trước của tủy sống.. Đặc biệt, đường dẫn truyền xuống – bó tháp được myêlin hoá từ tháng thứ sáu tới tháng thứ mười và tới 1- 4 tuổi mới hoàn chỉnh. [Điều này rất quan trọng trong việc ứng dụng về nhận định, đánh giá dấu Babinski khi thăm khám thần kinh ở trẻ nhỏ – trẻ còn bú ]
Vào tuần thứ năm tới giữa tháng thư ba của phôi, có sự phân chia về tổ chức vỏ não : vỏ não mới bắt đầu phát triển từ tháng thứ ba của phôi và tiếp tuc phát triển ngay khi thai nhi chào đời tới 3 tuổi, có biệt-hoá chức năng cơ bản cho tới 8 tuổi..
Ban đầu, mặt ngoài vỏ não thì nhẵn, tới tháng thứ tư, thứ sáu của phôi, sẽ lần lượt xuất hiện rãnh giữa – rãnh Rolando, rãnh Sylvius… Đó là các rãnh nguyên phát đâu tiên. Từ các hệ thống rãnh nguyên phát xuất hiện hệ thống rãnh thứ phát – phân chia vỏ não thành các thùy, các hồi – hồi não hoá, hình thành và hoàn thiện một số diện phóng chiếu [diện vận động, diện cảm giác…] và phát triển ban đầu một số diện liên hợp…
Từ 1 – 2 tuổi, vỏ não phát triển nhiều hơn, đã chín muồi hơn, chức năng phân tích, phân biệt và từ 4 – 7 tuổi đã có nhiều vùng “gần” như của người lớn.. và cho tới 10 – 12 tuổi, các noron ở vỏ não mới đủ nhưng cho tới 22 – 25 tuổi, hệ thần kinh mới hoàn chỉnh cùng với với các hệ thống khác của cơ thể
Như vậy, trong quá trình phát triển hệ thần kinh ở trẻ em, hiện tượng myêlin-hoá các cấu tạo, tổ chức hệ thần kinh và những biến đổi ở vỏ não là những “sự kiện” quan trọng ảnh hưởng trước tiên tới phát triên thần kinh ở trẻ em.. Và từ phôi – đứa trẻ – sinh vật phát triển từ những vòng cung phản xạ ngày càng chỉnh hợp với não và vỏ não ngày càng phát triển hoàn chỉnh…
Trong phạm vi bài tổng quan này, chúng tôi chỉ điểm sơ lược về sự phát triển tâm thần kinh ở trẻ từ khi sinh ra cho tới 2 – 3 tuổi
2.Phát triển về vận động.
Trong “phôi”, thai nhi bắt đầu “cựa” mình vào tuần lễ thứ 20. Các cử động này hoàn toàn tự động và bất kỳ ở thời khắc nào: và mang tính chất múa giật – vận động của thể nhạt. Thể nhạt myêlin hoá sớm hơn thể vân [nhân đuôi, nhân cùi] và vỏ não.
Sau đó, thiết lập sớm các liên hệ thể nhạt và vùng dưới đồi nhất là liên hệ thể nhạt và liềm đen. Trẻ mới đẻ là một “sinh vật thể nhạt” [trẻ “đẻ non” về phương diện thần kinh] Ở trẻ dưới 1 tuổi chưa có kiểm tra của vỏ não, vận động không cố định, không chính sác, có nhiều động tác.. Và ở trẻ sơ sinh – 10 ngày sau khi sinh và thời kỳ sau sơ sinh – chủ yếu là các thay đổi về trương lực và phản ứng…
Cho tới 1 – 2 tuổi, bắt đầu có sự chỉ huy của vỏ não và chức năng kiểm tra và kìm hãm vùng dưới vỏ kể cả thể vân, thể nhạt. Lúc đó, ở trẻ sẽ xuất hiện dần các động tác có ý nghĩa, dáng điệu và nét mặt
3. Phát triển về cảm giác – giác quan
Ngay từ ngày đầu của thai nhi, đã có tiếp thu các kích thích qua các thụ thể [cơ quan thụ cảm –receptor], các nối tiếp cảm giác…
Bắt đầu từ cảm giác sờ : có thể thấy được qua khai thác các vòng cung phản xạ, ví dụ phản xạ giác mạc, cảm giác giác mạc.., phản xạ bốn phương.
Ở trẻ sơ sinh, bó dẫn truyền cảm giác nông chưa myêlin hoá hết, còn đối với cảm giác sâu thì cũng myêlin hoá tuần tự.
Phát triển về cảm giác không chỉ liên hệ tới sự chín muồi về đường cảm giác ở tủy sống mà còn với sự phát triển các phần khác ơ não kể cả vỏ não…
Về giác quan, cơ quan thị giác phát triển sớm. Trẻ mở mắt ngay khi chào đời: đôi khi ở trẻ có mắt không đều: mắt mở, mắt nhắm cho tới ngày thứ 10 của trẻ: trẻ mới sinh mở hai mát cùng thời hoặc gián cách: trẻ nhắm mắt lại khi gặp ánh sáng chói, có phản xạ đồng tử đối với ánh sáng khi ra đời…
Vào khoảng ba tháng tuổi, mắt trẻ thường nhìn chằm chằm vào bàn tay, Có sự trau dồi thị giác-vận động và tiến bộ về KÝ ỨC THỊ GIÁC giúp cho phát triển hiện tượng cầm, hiện tượng chơi đùa và ngôn ngữ của trẻ…
Trẻ còn bú có khả năng sau khi trông thấy đồ vật, tiến tới tận nó mà không cần nhìn mãi vào đồ vật đó… Dần dần các diện thị giác myêlin hoá hoàn chỉnh, kết hợp với các diện khác ở vỏ não hình thành các tri giác thị giác từ giản đơn tới phức tạp…
Hiện tượng cầm. Cầm là môt hiện tượng ở vỏ não bao gồm mở bàn tay khi trông thấy [thị giác], nghe thấy [thính giác] hoặc sờ thấy các đồ vật [xúc giác], sau đó
khép bàn tay lại.. Mặt khác còn thông qua các tiến bộ về vận động, trương lực các đoạn chi, đoạn thân, hiện tượng cầm trở nên thành thạo hơn.
Hiện tượng cầm là bước phát triển quan trọng về tâm sinh lý trẻ, nhờ vậy mà trẻ có thể tìm hiểu thế giới bên ngoài.
3. Phát triển về tâm lý.
Phát triển về tâm lý ở trẻ là mục đề quan trọng và phức tạp nhất của sự phát triên tâm thần kinh…
Phát triển về tâm lý ở trẻ có liên hệ nhiều tới sự hoàn chỉnh các đường tiếp thu và giải đáp, cùng các trung tâmở các tầng của não, tới sự chín muồi của vỏ não, tới giáo dục học, tới môi trường xung quanh [hoàn cảnh gia đình, xã hội, hoc đường] nhất là ở tuổi vườn trẻ, tuổi mẫu giáo…
Hiện tượng chơi đùa. Hiện tượng chơi đùa giúp cho trẻ sử dụng đuợc các khả năng thị giác, tay cầm, đi đứng, thăng bằng cũng như tìm hiểu được cơ thể trẻ, rồi các vật xung quanh, người thân, môi trường bên ngoài…
Dưới 4- 5 tháng tuổi, trẻ chơi đùa với các phần của cơ thể trẻ. Như trên ta đã thấy quãng 3 – 4 tháng tuổi tới 4 – 5 tháng tuổi, trẻ nhìn chằm chằm vào lòng bàn tay.. Tới 4 -5 tháng tuổi trẻ chơi đùa bằng các cử động ở chân, các động tác nhanh [kiểu đạp xe].., sau đó trẻ nắm lấy bàn chân đưa lên miệng …
Tù chỗ trẻ cầm đồ chơi dể nhìn màu sắc tới chỗ lắc lắc để nghe tiếng kêu… tới 8 – 9 tháng tuổi, trẻ sờ mó, ngắm nghía đồ chơi, cầm chơi hay vứt bỏ …
Phát triển lời nói. Phát triển tiếng nói ở trẻ dựa trên sự hoàn chỉnh nhất định của hệ thống cảm giác, giác quan và vận động cùng những điểm tương ứng ở vỏ não cùng sự hoàn chỉnh của cơ quan phát âm : từ những âm họng với tiếng cười tiếng nói của trẻ, trên cơ sở phát triển về chủng loại phát sinh đã hình thành tiếng cười ở trẻ 2 – 3 tháng tuổi. Từ những âm họng tới cuối tháng thứ ba, trẻ đã phát âm môi rồi âm lưỡi… Ba tháng tuổi, trẻ đã đã bi bô “ ba ba, ma, ma …”
Đồng thời phát triển vùng ngôn ngữ hiểu vào cuối kỳ 6 – 12 tháng.., trẻ đã hiểu và chỉ tay khi hỏi về tai, mũi…
Từ 2 = 3 tuổi, trẻ phát triển nhanh về tiếng nói – tình cảm tới 4 – 6 tuổi [khi đã hoàn chỉnh myêlin-hoá ở tiểu não, ở vùng khứu não, với mức độ của trí nhớ và “bắt chước “học nghề”, tiếng nói của trẻ phong phú hơn, hiểu được một số ý trừu tượng…
4.Những “loại hình” ứng dụng.
Các nhà nghiên cứu về Thần kinh học trẻ em dựa trên sự phát triển myêlin-hoá hệ thần kinh Andre Thomas, St Anne Dargassie, Ánh Nguyên đã phân loại tuổi : trẻ sơ sinh [trong vòng 15 ngày đầu sau khi chào dời với các diên biên của các loại phản xạ Moro
phản xạ ốc-mí, phản xạ mút, phản xạ bốn phương., Trẻ còn bú , trẻ nhỏ [cho tới 2-3 tuổi] với tất cả các phát triên về vận động, cảm giác giác quan và về tâm lý như đã nêu ở các phần trên.
Đặc biệt kỹ thuật khàm đánh giá về Thần kinh trẻ em khá ngoạn mục, đòi hỏi các động tác khám tinh vi, nhẹ nhàng, thân thiện với trẻ, vừa nhanh lại phải đủ, toàn diện
Các nhà nghiên cứu, quản lý giáo dục thì tập trung vào tuổi vườn trẻ [cho tới 3 tuổi], tuôi mẫu giáo [3 – 6 tuối], tuổi đi hoc: từ 7 tuổi với các cấp học tiểu học, trung học…..Thường tập trung huớng dẫn ở tuổi vườn trẻ, tuổi mẫu giáo với đội ngũ các cô nuôi dạy trẻ [được trang bị kiến thức về phát triên trẻ của quản lý giáo dục ]