Bài viết được tham vấn chuyên môn bởi BSCK I Nguyễn Đức Hòa - Bác sĩ Chấn thương chỉnh hình, Khoa Ngoại Tổng hợp & Gây mê, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.
Xương bị gãy khiến cho người bệnh gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt và đời sống hàng ngày. Một trong những vấn đề mà bạn quan tâm nhất chính là bao giờ xương bị gãy sẽ liền lại. Quá trình liền xương phụ thuộc vào nhiều yếu tố, vì vậy thời gian liền xương bị gãy cũng sẽ khác nhau.
Khi xương bị gãy, điều này dẫn đến sự thay đổi của xương và phần mềm xung quanh. Các mạch máu nhỏ xung quanh bị tắc bởi các cục máu đông, cấu trúc mạch máu của tủy xương bị thay đổi và cấu trúc lại. Các tế bào tủy xương sẽ chuyển dạng thành các tế bào đa hình thái và có xu hướng biến thành các tạo cốt bào.
Ở vị trí xương gãy sẽ xuất hiện 2 quá trình liền xương, gồm liền xương nguyên phát và liền xương thứ phát.
Quá trình lành xương sẽ đi từ canxi xơ tới canxi sụn và kết thúc bằng canxi xương
Xương chính là phần cứng để nâng đỡ cơ thể khi chúng ta di chuyển.
Khi xương bị gãy sẽ xảy ra tình trạng co mạch để hạn chế chảy máu từ phần mềm và xương. Khối máu tụ sẽ xuất hiện ở vùng gãy xương. Trong những khối máu tụ, có nhiều tế bào đa năng có thể biến đổi thành tế bào tạo xương osteblast. Một phần đầu xương bị gãy được cố định sẽ có sự hoại tử do tình trạng thiếu máu nuôi tạm thời làm khe gãy rộng ra. Mô xơ được hình thành để nối hai đầu xương bị gãy.
Để tạo nên chất nền cho sự lành xương cũng như hình thành tế bào xương, máu nuôi từ màng ngoài xương và trong tủy xương sẽ mang các tế bào tạo xương. Tiếp theo là giai đoạn canxi hóa để biến thành canxi xương. Quá trình lành xương sẽ đi từ canxi xơ tới canxi sụn và kết thúc bằng canxi xương.
Hai yếu tố giúp lành xương đó là yếu tố cơ học và yếu tố sinh học:
- Yếu tố cơ học: Phải cố định vững chắc hai đầu xương bị gãy, chỉ được phép cử động nhỏ ở hai đầu xương bị gãy để kích thích quá trình lành xương.
- Yếu tố sinh học: Tức là máu nuôi, Máu nuôi là máu đến từ trong lòng tủy xương và đến từ các cơ bao xung quanh xương. Xương sẽ lành bình thường nếu hệ thống này không bị phá hủy.
Tại vị trí xương bị gãy, sẽ xuất hiện hai hiện tượng liền xương, gồm:
- Liền xương nguyên phát: Với kiểu liền xương nguyên phát này [liền xương trực tiếp] yêu cần cần có sự cố định ổ gãy phải vững chắc, vì thế nên chúng ta thường gặp hiện tượng này trong các trường hợp liền xương sau khi kết hợp xương. Các mạch máu nhỏ và các tế bào có nguồn gốc trung mô sẽ được hình thành ở tại khu vực hai đầu xương gãy. Xuất hiện hiện tượng tiêu xương sinh lý và sau đó là cầu xương trực tiếp qua khoảng trống giữa hai đầu xương được hình thành. Hiện tượng này còn được gọi là hiện tượng “ lấp khoảng trống”. Vị trí bị gãy sẽ hình thành cần can trực tiếp mới, rất ít can xương bên ngoài hình thành trong quá trình liền xương.
- Liền xương thứ phát: Quá trình này liên quan chặt chẽ đến vai trò của màng xương. Màng xương sẽ nhanh chóng trở thành nguồn cung cấp cho vị trí bị gãy khi việc cung cấp máu cho ổ gãy bị gián đoạn.
Dưới sự hoạt hóa, các tế bào của màng xương sẽ nhanh chóng hình thành cấu trúc xương tương tự như trong tình trạng canxi hóa trong màng xương và hình thành cấu trúc xương tủy. Cấu trúc can xương xơ cứng được tạo nên nhờ canxi hóa màng xương xung quanh vùng bị gãy.
Xương mới sẽ được hình thành tương tự như sự canxi hóa tủy xương và có quá trình tương tự như quá trình phát triển xương với sự tham gia của cấu trúc sụn tại vị trí xương bị gãy. Nếu ổ gãy di động thì quá trình này sẽ tăng lên do vậy những biện pháp kết hợp xương vững chắc sẽ làm giảm quá trình này. Để kích thích quá trình liền xương mà vẫn đảm bảo cấu trúc giải phẫu, đinh nội tủy chính là một sự lựa chọn tối ưu.
Dù thực hiện phẫu thuật hay không thì đều xuất hiện cả hai kiểu liền xương. Tùy vào từng trường hợp bị gãy mà kiểu liền xương nào sẽ ưu thế hơn. Liền xương thứ phát chính được coi là sự liền xương sinh lý hơn.
Quá trình liền xương bị gãy nhanh hay chậm phụ thuộc vào mức độ tổn thương và tuổi tác của người bệnh
Quá trình liền xương bị gãy nhanh hay chậm phụ thuộc vào mức độ tổn thương và tuổi tác của người bệnh. Quá trình liền xương sẽ nhanh hơn ở những người trẻ. Chẳng hạn như bạn bị gãy xương bàn tay thì thời gian liền xương của bạn sẽ rơi vào khoảng từ 4-6 tuần.
Thời gian liền xương còn phụ thuộc người bị gãy xương có các bệnh lý mãn tính đi kèm không như tiểu đường, phổi, loãng xương... vì những bệnh lý này có thể khiến thời gian liền xương lâu hơn... đồng thời không được vận động. Xương liền thẳng hay cong là do vùng bị gãy có được cố định tốt hay không.
Sau 6 tháng kể từ lúc bị gãy xương được điều trị, người bệnh có thể tập luyện thể dục cần nhiều sức mạnh. Còn đối với những trường hợp bị gãy xương bàn chân, phải mất từ 3-4 tháng để liền xương. Không có phương thuốc nào giúp thời gian liền xương ngắn hơn thời gian liền xương sinh lý.
Để xương mau lành, cần phục hồi môi trường sinh học nhằm đảm bảo máu lưu thông tốt, xương được cố định vững chắc .
Nếu bạn phải bó bột gãy xương thì nên hạn chế đi lại trong 2-3 tuần đầu để bớt sưng. Có thể chườm lạnh để giảm đau nếu chỉ nẹp bột.
Bạn cần phải thực hiện chế độ ăn uống đủ chất và hạn chế đi lại để xương nhanh lành.
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City là chuyên khoa chuyên điều trị các chấn thương và tình trạng bệnh liên quan đến hệ thống cơ xương khớp và dây chằng.
Trung tâm có thế mạnh chuyên môn trong phẫu thuật, điều trị các bệnh lý:
- Thay thế một phần hoặc toàn bộ đoạn xương và khớp nhân tạo;
- Thay khớp háng, gối, khuỷu tay;
- Thay khớp vai đảo ngược, các khớp nhỏ bàn ngón tay đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam;
- Phẫu thuật nội soi khớp tái tạo và sửa chữa các tổn thương dây chằng, sụn chêm;
- Ung thư xương, u xương và mô mềm cơ quan vận động;
- Phục hồi chức năng chuyên sâu về Y học thể thao;
- Phân tích vận động để chẩn đoán, theo dõi và cải thiện thành tích cho các vận động viên; chẩn đoán và hỗ trợ phục hồi cho người bệnh.
Trung tâm đang áp dụng các công nghệ hiện đại, tối tân vào điều trị như công nghệ tái tạo hình ảnh 3D và in 3D xương, khớp nhân tạo, công nghệ trợ cụ cá thể hóa được chế tạo và in 3D, công nghệ chế tạo và ứng dụng xương khớp nhân tạo bằng các vật liệu mới, kỹ thuật phẫu thuật chính xác bằng Robot.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
XEM THÊM:
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Dương Minh Tân - Bác sĩ Chấn thương chỉnh hình - Khoa Ngoại tổng hợp - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.
Xương gãy có khả năng chữa lành, đặc biệt là ở trẻ em. Xương mới sẽ hình thành chỉ trong vòng vài tuần sau chấn thương. Tuy nhiên, quá trình liền xương sau gãy xương hoàn toàn có thể kéo dài lâu hơn nữa. Biết được các quá trình xảy ra sau gãy xương để có cách điều chỉnh kịp thời, phù hợp giai đoạn.
Ngay sau khi bị gãy xương, vị trí chấn thương sẽ xảy ra một chuỗi quá trình phức tạp và diễn ra xen lẫn nhau. Nhìn chung, quá trình này có thể được chia thành bốn giai đoạn mặc dù từng giai đoạn này có sự chồng chéo lên nhau một cách đáng kể.
1.1 Giai đoạn hình thành máu tụ sau gãy xương [ngày 1 đến ngày 5]
Các mạch máu cung cấp cho xương và màng xương bị vỡ trong quá trình gãy, gây ra tụ máu xung quanh vị trí gãy và đông rắn lại để tạo thành khung đỡ tạm thời cho quá trình chữa lành tiếp theo.
Song song đó, các chất hóa học do những tế bào bạch cầu tại chỗ bài tiết ra sẽ kích thích sự chữa lành gãy xương diễn ra.
1.2 Giai đoạn hình thành mô sẹo sợi sụn [ngày 5 đến ngày 11]
Các chất hóa học sinh học kích thích hình thành và nhanh chóng tăng sinh mạng lưới mao mạch tại vị trí gãy xương .Đồng thời, trong khối máu tụ, mô hạt giàu fibrin cũng sẽ bắt đầu phát triển với các tế bào gốc trung mô từ từ biệt hóa thành nguyên bào sợi, nguyên bào sụn và nguyên bào xương. Từ đó, màng xương cơ bản sẽ bắt đầu hình thành và lan rộng dần.
Quá trình liền xương
1.3 Giai đoạn hình thành mô sẹo xương [ngày 11 đến 28]
Khi các mô sụn hình thành, chúng sẽ được kích hoạt biệt hóa hơn nữa thành các nguyên bào sụn, nguyên bào xương và tế bào hủy xương.
Kết quả là lớp mô sẹo sụn được hấp thụ lại và bắt đầu vôi hóa hình thành một lớp mô xương cứng cáp, vôi hóa từng bước trưởng thành.
1.4 Giai đoạn tu sửa xương [từ ngày 18 trở đi và kéo dài hàng tháng đến năm]
Nhờ các nguyên bào xương và tế bào hủy cốt bào, lớp xương cứng cuối cùng phải trải qua quá trình tu sửa lặp đi lặp lại kéo dài để hoàn thiện hơn.
Trung tâm của mô xương cuối cùng sẽ là khối xương đặc, trong khi các cạnh xung quanh được thay thế bằng lớp xương phiến.
Khi quá trình liền xương đã diễn ra tương đối bạn có thể đi bộ nhằm tăng cường thêm cho quá trình tái tạo xương trở nên hiệu quả hơn.
Tất cả các xương gãy đều trải qua quá trình chữa lành như nhau. Đây là quy luật tự nhiên cho dù xương gãy do chấn thương hay do đã bị cắt đi như một phần trong phẫu thuật.
Quá trình lành xương là kết quả tiếp theo sau khi hình thành các nguyên bào sợi, nguyên bào sụn và nguyên bào xương tại vị trí gãy. Trong cùng một khu vực, các phản ứng không xảy ra đồng loạt thống nhất mà đan xen lẫn nhau.
Tuy nhiên, sự lành xương với tính ổn định cấu trúc ban đầu vẫn được bảo đảm vì quá trình tu sửa xương còn kéo dài hàng tháng đến hàng năm sau đó.
Đồng thời, trong quá trình tu sửa, các yếu tố kích thích sinh học tại chỗ còn kích thích hình thành tạo mạch và lưu thông máu nuôi trong khu vực được cải thiện hơn.
Ngoài ra, khi quá trình liền xương đã diễn ra tương đối đầy đủ, tức hình ảnh màng xương mới tạo lập quan sát được trên phim xquang, các hoạt động trong sinh hoạt thường ngày tại vị trí gãy xương, bao gồm cả việc tập thể dục đơn giản, chẳng hạn như đứng lên ngồi xuống hoặc đi bộ, sẽ được khuyến khích thực hiện lại nhằm tăng cường thêm cho quá trình tái tạo xương trở nên hiệu quả hơn.
Ngoài ra, để xương lành và phục hồi nhanh hơn, bạn cần bổ sung thêm các loại thực phẩm giúp xương chắc khoẻ.
Thời gian liền xương thường ít nhất là 6 tuần
Xương thường mất từ 6 đến 12 tuần để có thể lành lại ở một mức độ đáng kể chấp nhận được.
Nhìn chung, xương của trẻ em mau lành hơn so với xương của người lớn. Đồng thời, tốc độ lành xương còn phụ thuộc vào vị trí gãy xương, kiểu gãy, cách điều trị, chỉnh sửa cũng như vai trò của xương đối với sức nặng, chức năng vận động của cơ thể.
Theo đó, bác sĩ chấn thương chỉnh hình trong mỗi lần thăm khám sẽ đánh giá quá trình liền xương hiệu quả cũng như xác định thời điểm xương đã sẵn sàng chịu trọng lượng trên khu vực này hoặc bệnh nhân có thể hoạt động trở lại như bình thường.
Nếu vị trí gãy xương được cắt lọc trong quá trình phẫu thuật theo chương trình, một số bước có thể được thực hiện trước và sau phẫu thuật để giúp tối ưu hóa quá trình lành thương. Bác sĩ phẫu thuật có thể đưa ra lời khuyên về chế độ ăn uống và bổ sung dinh dưỡng cần thiết cho sự phát triển của xương. Bỏ thói quen hút thuốc và kiểm soát tốt lượng đường trong máu ở những người mắc bệnh tiểu đường là rất quan trọng. Lý do là vì các chất hóa học trong khói thuốc lá và lượng glucose cao sẽ gây cản trở quá trình liền xương.
Bên cạnh đó, đối với tất cả các bệnh nhân bị gãy xương, bất động là một phần quan trọng của điều trị vì bất kỳ sự chuyển động nào cũng sẽ làm xê dịch vị trí của các mảnh xương mới hình thành nên sẽ làm chậm quá trình liền xương.
Bạn nên bỏ thuốc lá vì các chất hóa học trong khói thuốc lá sẽ gây cản trở quá trình liền xương
Tùy thuộc vào loại gãy xương hoặc quy trình phẫu thuật, bác sĩ chỉnh hình có thể sử dụng một số hình thức cố định [chẳng hạn như vít, đĩa hoặc dây cáp] trên xương bị gãy và/hoặc kết hợp cố định ngoài bằng: bó bột, nẹp cứng để giữ cho hai đầu xương gãy không bị di chuyển nhau khi người bệnh cần hoạt động trong sinh hoạt thường ngày.
Cuối cùng, khi xương đã được chữa lành đầy đủ, các bài tập vật lý trị liệu tương thích sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi chức năng xương được hoàn thiện hơn. Một chương trình tập thể dục sẽ được thiết kế cho các bệnh nhân nhằm có thể giúp lấy lại sức mạnh, thăng bằng cũng như các cử động bình thường trong phạm vi cho phép.
Có nhiều yếu tố có thể làm chậm quá trình liền xương, nếu không được chú ý sẽ làm xương không chỉ lâu lành mà còn gây di lệch xương nặng nề, mất chức năng xương tại chỗ, bao gồm:
- Sự di lệch của các mảnh xương do không bất động hay bất động kém, khám bất động quá sớm
- Hút thuốc, làm co mạch máu và giảm lưu thông máu
- Đái tháo đường
- Dùng một số loại thuốc, chẳng hạn như corticosteroid và các chất ức chế miễn dịch khác
- Gãy xương nặng, gãy xương phức tạp
- Bị nhiễm trùng tại chỗ gãy xương
- Tuổi cao
- Dinh dưỡng kém hoặc giảm hấp thu
- Hàm lượng canxi và vitamin D thấp trong máu
Nếu bạn đang sử dụng thuốc corticosteroid
Nếu vị trí xương gãy không lành lặn trở lại theo kế hoạch như mong đợi hoặc không lành được, bác sĩ phẫu thuật chỉnh hình có thể lựa chọn nhiều phương pháp điều trị khác nhau để tăng cường sự phát triển của xương, chẳng hạn như:Tiếp tục bất động trong thời gian dài hơn, kích thích xương hoặc phẫu thuật ghép xương hoặc sử dụng protein tăng trưởng xương.
Tóm lại, gãy xương là một chấn thương khá phổ biến trong sinh hoạt và lao động hằng ngày. Trong hầu hết các trường hợp, gãy xương đều có thể liền xương trở lại một cách tự nhiên. Tuy nhiên, việc hiểu rõ quá trình liền xương sau gãy xương diễn ra như thế nào và các yếu tố ảnh hưởng sẽ giúp thời gian lành xương diễn ra nhanh hơn và xương sẽ lành lặn lại một cách hoàn thiện nhất, người bệnh mau chóng có thể trở lại với tất cả các hoạt động như trước khi bị chấn thương.
Trung tâm Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City là chuyên khoa chuyên điều trị các chấn thương và tình trạng bệnh liên quan đến hệ thống cơ xương khớp và dây chằng.
Trung tâm có thế mạnh chuyên môn trong phẫu thuật, điều trị các bệnh lý:
- Thay thế một phần hoặc toàn bộ đoạn xương và khớp nhân tạo;
- Thay khớp háng, gối, khuỷu tay;
- Thay khớp vai đảo ngược, các khớp nhỏ bàn ngón tay đầu tiên và duy nhất tại Việt Nam;
- Phẫu thuật nội soi khớp tái tạo và sửa chữa các tổn thương dây chằng, sụn chêm;
- Ung thư xương, u xương và mô mềm cơ quan vận động;
- Phục hồi chức năng chuyên sâu về Y học thể thao;
- Phân tích vận động để chẩn đoán, theo dõi và cải thiện thành tích cho các vận động viên; chẩn đoán và hỗ trợ phục hồi cho người bệnh.
Trung tâm đang áp dụng các công nghệ hiện đại, tối tân vào điều trị như công nghệ tái tạo hình ảnh 3D và in 3D xương, khớp nhân tạo, công nghệ trợ cụ cá thể hóa được chế tạo và in 3D, công nghệ chế tạo và ứng dụng xương khớp nhân tạo bằng các vật liệu mới, kỹ thuật phẫu thuật chính xác bằng Robot.
Để được tư vấn trực tiếp, Quý Khách vui lòng bấm số 1900 232 389 [phím 0 để gọi Vinmec] hoặc đăng ký lịch trực tuyến TẠI ĐÂY. Tải ứng dụng độc quyền MyVinmec để đặt lịch nhanh hơn, theo dõi lịch tiện lợi hơn!
Video đề xuất:
Hướng dẫn băng vết thương khi nghi ngờ bị gãy xương
XEM THÊM: