Khoa học Trái Đất nghiên cứu gì
|
GS.TS NGND Trần Nghi, người có gần 50 năm gắn bó với ngành học này thẳng thắn nhìn nhận: "Lĩnh vực Khoa học Trái đất quá yếu về chất lượng và quá thiếu về số lượng" Nguyên nhân là do công tác tuyên truyền cũng như định hướng cho học sinh hiểu rõ về ngành học này còn chưa được quan tâm đúng mức. Show
Trước thềm tuyển sinh ĐH, CĐ năm nay, chúng tôi xin trân trọng giới thiệu bài viết của GS.TS NGND Trần Nghi về ngành Khoa học trái đất để các bạn thí sinh có đầy đủ thông tin hơn trước khi điền vào hồ sơ ĐKDT. “Tôi là người ít khi nói về bản thân mình, xong cũng có thể tự hào rằng trong lĩnh vực công tác của mình tôi được các đồng nghiệp đánh giá là một trong những người có chuyên môn cao và có nhiều thành công nhất định trong nghề nghiệp. Hôm nay, tôi muốn có đôi lời tâm sự cùng các bạn trẻ đặc biệt là các em học sinh lớp 12 trước cơ hội lựa chọn nghề nghiệp cho mình. Cách đây 50 năm, tôi cũng như các bạn đứng trước bước ngoặt quan trọng của cuộc đời là lựa chọn tương lai nghề nghiệp cho mình khi vừa kết thúc bậc Trung học. Và lẽ dĩ nhiên việc lựa chọn cũng bị ảnh hưởng rất nhiều bởi tâm lý “bầy đàn”, chúng tôi cũng truyền nhau những câu tiên chỉ “nhất Y, nhì Dược…”. Có điều khác với các bạn bây giờ là chúng tôi phải tuân theo sự phân công của tổ chức mà không được quyền lựa chọn tự do như các bạn và “oái ăm” thay, tôi được lựa chọn vào học ngành Địa chất. Các bạn không thể tượng được rằng khi đó tôi đã có tâm trạng vô cùng chán nản vì không được phân công học theo đúng nguyện vọng. Thế nhưng cuộc đời có nhiều điều kỳ lạ, biết đâu “mất ngựa lại là điều may”, càng học tôi càng thấy hấp dẫn. Nghề nghiệp địa chất đã lôi cuốn cả cuộc đời tôi đam mê sự nghiệp nghiên cứu khoa học và sự nghiệp trồng người. Nếu ai đó hỏi tôi để làm lại cuộc đời tôi chọn nghề gì để học tôi tự hào mà nói ngay rằng tôi chọn nghề địa chất. Có lẽ không có một nghề nào trong xã hội mà được đi nhiều và hiểu biết rộng như Khoa học Trái đất. Ngày xưa, khi còn nhỏ tôi đã từng nghe người ta nói về những người thông thái là “trên thông thiên văn dưới tường địa lý”. Đó cũng là niềm mơ ước của các chuyên gia về Khoa học Trái đất khi khám phá những kỳ bí của thiên nhiên. Nhờ Trái đất bao la và bí hiểm, nhờ mỗi quyển của Trái Đất gìn giữ trung thành kho báu cho con người, nuôi sống con người nên đã hình thành một hệ thống khoa học rộng lớn, bao gồm nhiều lĩnh vực như: khí tượng - khí hậu, hải dương - thủy văn, địa lý, địa chính, địa chất khoáng sản, dầu khí, khoa học môi trường, địa chất môi trường và tai biến… Tất cả các lĩnh vực đó cấu thành “Khoa học Trái đất”. Thời Pháp thuộc trong chương trình đào tạo ở Đại học có môn Vạn vật học. Trong đó chỉ mới đề cập đến các kiến thức sơ lược về sinh vật, địa lý, địa chất mà thôi. Sau những năm 70, cùng với sự phát triển như vũ bão của cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật và công nghệ của thế giới , khoa học cơ bản về Trái đất đã tiến những bước dài và giữ một vị trí then chốt trong sự nghiệp chấn hưng đất nước của mỗi quốc gia. Có thể nói Khoa học Trái đất là một khoa học khám phá những bí mật vô tận của thiên nhiên để rồi tìm ra những quy luật về khoa học và tài nguyên thiên nhiên muôn hình muôn vẻ đang ẩn sâu trong lòng đất và khắp mọi nơi quanh ta. Với tư cách là người đi trước và đã có những thành công nghề nghiệp, tôi muốn tâm sự với những thế hệ tương lai đang làm việc trong lĩnh vực Khoa học Trái đất nói riêng và những học sinh trên ghế nhà trường đầy ước mơ hoài bão về tương lai sự nghiệp của mình nói chung về chân giá trị mà tôi đã đi qua. Khoa học Trái đất là một bức tranh sinh động có tính không gian và thời gian. Mỗi một mảnh ghép của bức tranh là một ngành khoa học. Tổng hòa của các mảnh ghép liên tục biến đổi để đạt tới một bức tranh có tính hệ thống và hoàn chỉnh. Đó chính là các lĩnh vực khoa học đơn tính nghiên cứu về điều kiện tự nhiên, tài nguyên, môi trường, các hiện tượng tai biến thiên nhiên và các giải pháp giảm thiểu tai biến. Tất cả các hợp phần đơn tính được nghiên cứu dựa trên các hướng tiếp cận hệ thống không chỉ đòi hỏi giỏi kiến thức cơ bản về khoa học tự nhiên như Toán, Lý, Hóa mà phải có một chút năng lực về khoa học xã hội như Văn học và Lịch sử. Bởi lẽ bức tranh hoàn hảo cuối cùng sẽ là nghiên cứu để góp phần vào một mô hình quy hoạch không gian của một lãnh thổ theo hướng phát triển bền vững lâu dài. Đất nước muốn phát triển nhanh sớm trở thành một quốc gia hội nhập quốc tế tất yếu phải được quy hoạch không gian bền vững. Việt Nam đang mới bắt đầu, đang hết sức lúng túng về khoa học quy hoạch và quản lý tài nguyên thiên nhiên, đó là một trong những nguyên nhân làm chậm sự phát triển kinh tế và chấn hưng đất nước. Hiện nay tôi có đôi chút lo ngại về nguồn nhân lực làm công tác nghiên cứu và đào tạo về lĩnh vực Khoa học Trái đất quá yếu về chất lượng và quá thiếu về số lượng. Để khắc phục sự thiếu hụt nguồn lực đáng lo ngại này không thể một sớm một chiều làm được ngay và không chỉ là do các trường đại học phải thay đổi phương thức đào tạo hay hạ điểm chuẩn tuyển sinh. Tôi cho rằng phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền trong xã hội để mọi người nhận thức sâu sắc hơn tầm quan trọng và sự hấp dẫn của Khoa học Trái đất thì mỗi học sinh phổ thông đăng ký vào Khoa học Trái đất với hoài bão và niềm tin một cách tự nguyện. Tôi hi vọng vào những gì đang chờ đợi vào thế hệ tương lai của Khoa học Trái đất! Để có được niềm đam mê nghề nghiệp và có được những thành công trong một nửa thế kỷ qua tôi phải nhắc đến một người thầy, người đã tiếp cho tôi sức mạnh, thắp sáng ngọn lửa đam mê trong cả cuộc đời mình. Đó là người thầy đáng kính - GS.NGND. Nguyễn Văn Chiển.  GS.NGND Nguyễn Văn Chiển (bên trái), chủ nhiệm Khoa Địa lý-Địa chất đầu tiên (1966-1978), trao tặng các ấn phẩm khoa học cho Khoa Địa chất. GS.NGND Nguyễn Văn Chiển, một nhà Địa chất Việt Nam đầu tiên, uyên bác và giản dị, một nhà giáo mẫu mực đáng kính đã ra đi gần 3 năm rồi ở tuổi 91 mà tôi cứ ngỡ như Thầy vẫn đang làm việc bên tôi. Thầy là tấm gương sáng ngời về phẩm chất và một nhân cách lớn trong sự nghiệp đào tạo và nghiên cứu Khoa học Trái đất. Thầy là người đặt viên gạch đầu tiên cho Trường Đại học Mỏ địa chất, là người sáng lập ra khoa Địa lý - Địa chất của Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội, nay đã phát triển thành 4 khoa: khoa Địa lý, khoa Địa chất, khoa Khí tượng - Thủy văn - Hải dương học, khoa Môi trường của Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, ĐHQGHN. Trong cuộc sống của mỗi nhà khoa học ai cũng có một người Thầy đáng kính để tri ân. Là sinh viên khóa 1 của Khoa Địa lý - Địa chất Trường ĐH Tổng hợp Hà Nội nay là Trường ĐH Khoa học Tự nhiên thế là tôi cũng đã trải qua những chặng đường dài như Thầy tôi đã đi qua. Chặng đường đầy chông gai nhưng cũng hết sức vinh quang và tràn ngập kỷ niệm. Đến giờ đây khi đã đi qua một chặng đường dài của đời người cùng với sự nghiệp Địa chất, tôi muốn có lời khuyên cho các em học sinh lớp 12 đang đứng trước ngưỡng cửa lựa chọn ngành nghề của mình: Ngày nay, các em có nhiều thuận lợi hơn chúng tôi rất nhiều, các em có điều kiện được tiếp xúc với nhiều thông tin hơn, chủ động hơn. Vậy hãy có những lựa chọn thông minh sáng suốt để thỏa mãn ước mơ của mình. Người ta cứ nói rằng học Khoa học cơ bản khó và nghèo nhưng nếu các em yêu thích nó thật sự thì hãy dũng cảm lựa chọn. Bởi vì trong một tương lai rất gần nữa thôi, các em sẽ mong muốn được làm những công việc mình yêu thích với những thu nhập từ chính ngành nghề đó chứ không phải chỉ là làm những công việc kiếm được nhiều tiền, cho dù rằng đó bất cứ là công việc gì.”
Khoa học Trái Đất hay Địa học bao gồm tất cả các lĩnh vực khoa học tự nhiên liên quan đến hành tinh Trái Đất. Đây là một nhánh của khoa học liên quan đến sự cấu tạo của Trái Đất và bầu khí quyển của nó. Khoa học Trái Đất nghiên cứu về các đặc điểm vật lý của hành tinh của loài người, từ động đất đến hạt mưa, và từ lũ lụt đến hóa thạch. Khoa học Trái Đất có thể được coi là một nhánh của khoa học vũ trụ, nhưng có lịch sử lâu đời hơn. Khoa học Trái Đất bao gồm bốn nhánh nghiên cứu chính, thạch quyển, thủy quyển, khí quyển, và sinh quyển, mỗi nhánh được chia nhỏ thành các lĩnh vực chuyên biệt hơn. Khoa học Trái Đất được tiếp cận bằng cả hai hướng giản lược và tổng lực. Nó cũng gồm có những điều tra và nghiên cứu về Trái Đất và những hành tinh lân cận khác trong khoảng trống. Một số nhà khoa học Trái Đất sử dụng tri thức của họ về những hành tinh để xác định và tăng trưởng tài nguyên nguồn năng lượng và tài nguyên. Số khác lại điều tra và nghiên cứu tác động ảnh hưởng từ hoạt động giải trí của con người đến môi trường tự nhiên Trái Đất ; từ đó phong cách thiết kế những giải pháp bảo vệ hành tinh. Ngoài ra, số còn lại thì đi sâu hơn về nghiên cứu và điều tra những hiện tượng kỳ lạ Trái Đất như núi lửa, động đất, và bão để giúp con người tránh những thảm hoạ quyết liệt của vạn vật thiên nhiên .Khoa học Trái Đất hoàn toàn có thể gồm có những nghiên cứu và điều tra về địa chất, thạch quyển, và cấu trúc quy mô lớn sâu bên trong lõi Trái Đất, cũng như là bầu khí quyển của Trái Đất, thủy quyển, và sinh quyển. Thông thường, những nhà khoa học Trái Đất sử dụng những công cụ địa lý, niên đại học, vật lý, hoá học, sinh học, và toán học để thiết kế xây dựng hệ tri thức định lượng về cách Trái Đất hoạt động và tăng trưởng. Khoa học Trái Đất ảnh hưởng tác động đến đời sống hàng ngày của tất cả chúng ta. Ví dụ như những nhà khí tượng học điều tra và nghiên cứu thời tiết và theo dõi những cơn bão nguy hại. Các nhà thủy văn học điều tra và nghiên cứu nước và cảnh báo nhắc nhở lũ lụt. Các nhà địa chấn học nghiên cứu và điều tra động đất và Dự kiến nơi nó sẽ diễn ra. Các nhà địa chất điều tra và nghiên cứu đá và giúp xác lập vị trí của những khoáng chất có ích. Các nhà khoa học Trái Đất thường thao tác ngoài thực địa như leo núi, mày mò đáy biển, bò qua những hang động hoặc lội trong đầm lầy. Họ thống kê giám sát và tích lũy những vật mẫu ( như những mẫu đá hoặc nước sông ), sau đó họ ghi chép lại phát hiện của họ trên những biểu đồ và map . Các nghành nghề dịch vụ nghiên cứu và điều tra[sửa|sửa mã nguồn]Khoa học Trái Đất thường được phân loại thành những lĩnh vực sau đây:
Bạn đang đọc: Khoa học Trái Đất – Wikipedia tiếng Việt Cấu tạo bên trong Trái Đất[sửa|sửa mã nguồn]Các khu vực của lớp vỏ Trái Đất (nơi lớp vỏ mới được tạo ra) được gọi là ranh giới phân kỳ “, còn khu vực vỏ bị mất đi hay bị húy chìm vào lòng Trái Đất gọi là ]]ranh giới hội tụ]] và những nơi mà các mảng trượt qua nhau gọi là ranh giới chuyển dạng, tại ranh giới chuyển dạng này không có vật liệu thạch quyển mới nào được tạo ra hoặc phá hủy[12][14][16] Động đất là kết quả của sự di chuyển của các mảng thạch quyển, và chúng thường xảy ra gần các ranh giới hội tụ, nơi các phần của lớp vỏ bị ép vào Trái Đất như một phần của sự hút chìm..[17] Núi lửa hiệu quả hầu hết từ sự tan chảy của vật chất vỏ chìm. Vật chất vỏ bị ép vào thiên thạch tan chảy, , và một phần vật chất nóng chảy trở nên đủ nhẹ để nổi lên mặt phẳng — và sinh ra núi lửa. [ 12 ] [ 17 ] Bầu khí quyển của Trái Đất[sửa|sửa mã nguồn]Tầng đối lưu, tầng bình lưu, tầng trung lưu, tầng ngoài khí quyển, và tầng ngoài thiên hà là năm lớp tạo nên bầu khí quyển của Trái Đất. 75 % khí trong khí quyển nằm trong tầng đối lưu ( lớp nằm gần bề mặt Trái Đất nhất ). Nhìn chung, bầu khí quyển được tạo thành từ khoảng chừng 78,0 % nitơ, 20,9 % oxy, and 0,92 % argon. Ngoài nitơ, oxy và argon còn có một lượng nhỏ những loại khí khác gồm có CO2 và hơi nước. [ 18 ] Hơi nước và CO2 được cho phép khí quyển Trái Đất bắt và giữ nguồn năng lượng của Mặt Trời trải qua một hiện tượng kỳ lạ gọi là hiệu ứng nhà kính. [ 19 ] Điều này được cho phép bề mặt Trái Đất đủ ấm để có nước và tương hỗ sự sống. Ngoài việc tàng trữ nhiệt, bầu khí quyển còn bảo vệ những sinh vật sống bằng cách che chắn bề mặt Trái Đất khỏi những tia thiên hà — thường được cho là không đúng chuẩn và bị làm chệch hướng bởi từ trường. [ 20 ] Trường từ trường — được tạo ra bởi những hoạt động bên trong của lõi, tạo ra từ quyển bảo vệ bầu khí quyển của Trái Đất khỏi gió mặt trời. [ 21 ] Vì Trái Đất đã 4,5 tỉ tuổi, [ 22 ] nó đáng lẽ đã mất hết bầu khí quyển nếu không có từ trường bảo vệ . Từ trường Trái Đất[sửa|sửa mã nguồn]Nam châm điện là nam châm hút được tạo ra bởi một dòng điện. [ 23 ] Lõi trong của Trái Đất là một khối sắt đặc, được bao quanh bởi lõi ngoài là một dòng chất lỏng đối lưu ; [ 24 ] Do đó, hoàn toàn có thể nói, Trái Đất là một nam châm hút điện. Chuyển động của sự đối lưu chất lỏng duy trì từ trường của Trái Đất .. [ 24 ] [ 25 ] Phương pháp luận[sửa|sửa mã nguồn]Phương pháp luận khác nhau tùy thuộc vào bản chất của các đối tượng được nghiên cứu. Các nghiên cứu thường rơi vào một trong ba loại: quan sát, thực nghiệm hoặc lý thuyết. Các nhà khoa học Trái Đất thường tiến hành phân tích máy tính tinh vi hoặc ghé thăm một địa điểm thú vị để nghiên cứu các hiện tượng Trái Đất (ví dụ: Nam Cực hoặc chuỗi đảo điểm nóng (địa chất)).
Xem thêm: Trái Đất là một hành tinh “đột biến”? Một lý tưởng nền tảng trong khoa học Trái Đất là khái niệm về chủ nghĩa đồng nhất, khẳng địng rằng ” các đặc điểm địa chất cổ đại được giải thích bằng cách hiểu các quá trình hoạt động dễ dàng quan sát.”[cần dẫn nguồn] Nói cách khác, bất kỳ quá trình địa chất nào đang hoạt động hiện nay đều hoạt động những cách tương tự trong suốt thời gian địa chất. Điều này cho phép những người nghiên cứu lịch sử Trái Đất áp dụng kiến thức về cách các quá trình Trái Đất hoạt động trong hiện tại để hiểu rõ hơn về cách hành tinh này tiến hoá và thay đổi qua lịch sử lâu dài. Các quyển của Trái Đất[sửa|sửa mã nguồn]Khoa học Trái Đất thường chia thành bốn khoanh vùng phạm vi, thạch quyển, thủy quyển, khí quyển, và sinh quyển ; [ 26 ] chúng tương ứng với Đá ( địa chất ), nước, không khí và sự sống. Nó cũng gồm có một số ít băng quyển ( tương ứng với băng ) như thể một phần riêng không liên quan gì đến nhau của thủy quyển và tầng sinh quyển ( tương ứng với đất ) như một khu vực hoạt động giải trí tích cực và xen kẽ . Các quyển Trái Đất[sửa|sửa mã nguồn]– Phần chứa khí của Trái Đất (hay khí quyển).Tuy nhiên, có một loạt những tác động ảnh hưởng tương hỗ giữa những nghành này. Rất nhiều những nghành tân tiến có cách tiếp cận đa ngành và do đó không tương thích với sơ đồ này . Các nghành đa ngành[sửa|sửa mã nguồn]
Ngoài ra, những chuyên ngành văn minh khác được biết chung như là Khoa học mạng lưới hệ thống Trái Đất tiếp cận tới hàng loạt Trái Đất như thể một mạng lưới hệ thống theo đúng nghĩa của nó, mà nó tiến hóa như là tác dụng của những ảnh hưởng tác động tích cực và xấu đi giữa những mạng lưới hệ thống hợp thành :
Giống như những nhà khoa học khác, những nhà khoa học về Trái Đất sử dụng những chiêu thức khoa học : cố gắng nỗ lực đưa ra công thức cho những giả thuyết sau khi quan sát và thu thập dữ liệu về những yếu tố tự nhiên và sau đó kiểm tra những giả thuyết này. Trong khoa học về Trái Đất, tài liệu thường thì đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong việc kiểm tra và chứng tỏ những giả thuyết. Việc tiếp cận mạng lưới hệ thống, bằng cách sử dụng tổng hợp của những quy mô máy tính cũng như kiểm tra giả thuyết bởi những tài liệu vệ tinh hay tài liệu của những tàu khoa học, đã tăng thêm năng lực để những nhà khoa học hoàn toàn có thể lý giải những biến hóa trong quá khứ và trong tương lai hoàn toàn có thể xảy ra của mạng lưới hệ thống Trái Đất . Một phần list những nghành hầu hết[sửa|sửa mã nguồn]Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn] |
