Một kế hoạch dạy học hoàn chỉnh, chỉn chu sẽ giúp việc dạy học của giáo viên hiệu quả hơn và giúp các em học sinh dễ dàng trong cách nắm được nội dung bài học theo trình tự nhất định.
Vậy kế hoạch dạy học là gì? Quy trình xây dựng kế hoạch giáo dục của giáo viên ra sao? Liệu kế hoạch dạy học có phải là giáo án hay không? Tất cả sẽ được giải đáp thông qua nội dung bài viết dưới đây của chúng tôi.
Kế hoạch dạy học là một bản thiết kế và hướng dẫn cụ thể cho việc thực hiện nhiệm vụ giảng dạy một môn học hay một bài học, bao gồm các nội dung: xác định mục tiêu giảng dạy; dự kiến các nguồn lực học tập; thiết kế các hoạt động giảng dạy, học tập; tổ chức kiểm tra, đánh giá kết quả thực hiện hoạt động dạy – học.
Xây dựng kế hoạch dạy học
Xây dựng kế hoạch là sự xác định một cách có căn cứ khoa học những mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ [thời hạn, tốc độ, tỉ lệ cân đối] về sự phát triển một quá trình và định ra những phương tiện cơ bản để thực hiện có kết quả những mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ đó. Nói một cách đơn giản, xây dựng kế hoạch là quyết định trước xem sẽ phải làm cái gì, làm như thế nào, khi nào làm và ai sẽ làm cái đó. Xây dựng kế hoạch bao gồm các bước: tiền kế hoạch, chẩn đoán, hình thành bản kế hoạch, hoàn chỉnh bản kế hoạch.
Ví dụ: Xây dựng kế hoạch dạy học môn Toán là xây dựng bản thiết kế xác định những mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ, cách thức thực hiện những mục tiêu đó trong việc giảng dạy môn Toán, qua đó kiểm tra đánh giá kết quả thực hiện hoạt động dạy – học.
Quy trình xây dựng kế hoạch giáo dục của giáo viên
Xây dựng kế hoạch dạy học các bài học và các chuyên đề lựa chọn: Ở giai đoạn này, GV căn cứ vào căn cứ vào nội dung dạy học của khối lớp được phân công đảm nhận, căn cứ vào phân phối chương trình chung đã được tổ chuyên môn thống nhất để xác định bài học, số tiết, thời điểm dạy học, thiết bị dạy học, địa điểm dạy học.
– Đối với tên gọi, số tiết các bài học và các chuyên đề lựa chọn cũng như trình tự sắp xếp của nó GV xác định dựa trên kế hoạch dạy học của tổ chuyên môn.
– Để xác định thời điểm dạy học các bài học và chuyên đề lựa chọn, GV cần căn cứ vào: Khung thời gian thực hiện chương trình môn Sinh học [số tiết/tuần] và quy định về thời lượng dành cho môn Sinh học do nhà trường quy định; Thời lượng [số tiết] để dạy bài học/chuyên đề lựa chọn đã được xác định trong kế hoạch dạy học của tổ chuyên môn. Khi xác định thời điểm dạy học các bài học và các chuyên đề lựa chọn cần chú ý tránh thời gian tiến hành các bài kiểm tra đánh giá định kì mà đã được xác định trong kế hoạch dạy học của tổ chuyên môn. Bên cạnh đó, thời điểm dạy học đối với các chuyên đề lựa chọn cần được sắp xếp phù hợp với logic nội dung các bài học để thuận lợi cho việc tiếp nhận tri thức của học sinh.
– Để xác định thiết bị dạy học, GV căn cứ vào tình hình thiết bị dạy học được mô tả ở phần đặc điểm tình hình trong kế hoạch dạy học của tổ chuyên môn, căn cứ đặc điểm nội dung bài học, chuyên đề lựa chọn và khả năng của bản thân trong việc thu thập, xây dựng phương tiện dạy học để xác định và liệt kê các phương tiện dạy học phù hợp.
– Đối với địa điểm dạy học, GV căn cứ trên đặc điểm nội dung bài học và các ý tưởng dạy học của cá nhân, căn cứ trên đặc điểm phòng học bộ môn/phòng thí nghiệm/phòng đa năng/sân chơi, bãi tập được mô tả trong kế hoạch của tổ chuyên môn để xác định và liệt kê địa điểm dạy học.
Xây dựng kế hoạch thực hiện các nhiệm vụ khác [nếu có]: Ngoài các nội dung trên, nếu GV được phân công hoặc có dự kiến các nhiệm vụ khác như bồi dưỡng HS giỏi, phụ đạo HS yếu và tổ chức các hoạt động giáo dục… thì cũng cần xây dựng kế hoạch cho các nội dung này. Không có khuôn mẫu trình bày cho các nhiệm vụ này, tuy nhiên GV cần chú ý đối với kế hoạch cho mỗi nhiệm vụ cần thể hiện được mục tiêu, nội dung, thời gian, địa điểm, các phương tiện và lực lượng hỗ trợ, phối hợp [nếu có]. Bên cạnh đó, GV có thể dự kiến và thể hiện rõ bằng các số liệu cụ thể về một số nhiệm vụ liên quan khác như: số tiết dự giờ, số tiết thao giảng, báo cáo chuyên đề…
Kế hoạch dạy học có phải là giáo án không
Thông thường khi làm bất cứ việc gì chúng ta đều phải có kế hoạch cho nó. Những người làm kinh doanh có kế hoạch kinh doanh, người kiến trúc sư có bản vẽ thiết kế và giáo viên chúng ta thì có một cái án được gọi là “giáo án” hay kế hoạch dạy học.
Giáo án là kế hoạch và dàn ý giờ lên lớp của giáo viên, bao gồm đề tài của giờ lên lớp, mục đích giáo dục và giáo dưỡng, nội dung, phương pháp, thiết bị, những hoạt động cụ thể của thầy và trò, khâu kiểm tra đánh giá… Tất cả được ghi ngắn gọn theo trình tự thực tế sẽ diễn ra trong giờ lên lớp.
Giáo án là sự chuẩn bị cho việc lên lớp và quyết định phần lớn sự thành công của bài học. Nói một cách khác, giáo án là bản thiết kế cho tiến trình một tiết học, là bản kế hoạch mà người giáo viên dự định sẽ thực hiện giảng dạy trên lớp trên nhóm đối tượng học sinh nào đó. Với một bài học nào đó, với những đối tượng học sinh khác nhau, với những giáo viên khác nhau thì sẽ có những bản kế hoạch dạy học [giáo án] khác nhau.
Vai trò của việc xây dựng kế hoạch dạy học là gì
Kế hoach bài dạy là kịch bản lên lớp của mỗi giáo viên đới với học sinh và nội dung cụ thể trong một không gian và thời gian nhất định. Xây dựng kế hoạch bài dạy là giai đoạn chuẩn bị lên lớp. Hoạt động này có vai trò rất quan trọng, quyết định đến sự thành công của bài dạy.
– Việc xây dựng kế hoạch bài dạy có ý nghĩa đối với mỗi giáo viên, thể hiện ở các khía cạnh cụ thể như sau:
+ Thiết lập môi trường dạy học phù hợp.
+ Định hướng tam lí giảng dạy.
+ Giới hạn các yếu tố liên quan đến chủ đề giảng dạy.
+ Sử dụng hiệu quả kiến thức đã có.
+ Phát triển kỹ năng dạy học.
+ Sử dụng hiệu quả thời gian.
Trên đây là một số chia sẻ của chúng tôi về Kế hoạch dạy học là gì? Khách hàng quan tâm theo dõi nội dung bài viết, có vướng mắc khác vui lòng phản ánh trực tiếp để chúng tôi hỗ trợ được nhanh chóng, hiệu quả.
Kế hoạch giảng dạy là một sơ đồ được vạch ra sẵn để hỗ trợ quá trình dạy học của giáo viên. Lên sẵn ý tưởng từ trước và tuân theo kế hoạch sẽ giúp việc học hiệu quả hơn. Nghe có vẻ to lớn nhưng thật ra việc lập kế hoạch dạy học cũng không có gì quá khó khăn. Seoul Academy sẽ hướng dẫn bạn cách tự lập kế hoạch để giảng dạy riêng cho bản thân mình ngay sau đây.
Muốn lập kế hoạch giảng dạy tốt, bài bản, đầu tiên, cần xác định các yếu tố quan trọng sau:
- Mục tiêu học tập của học sinh, sinh viên.
- Hoạt động dạy và học của hai bên thầy-trò được tiến hành ra sao?
- Phương pháp kiểm tra, đánh giá học sinh, sinh viên sau khi học.
Thực hiện tuần tự 3 yếu tố để định hướng việc học ngay từ ban đầu. Khi chỉ định được các mục tiêu cụ thể cho việc học. Giáo viên cũng sẽ xác định được bản thân phải dạy những gì, hoạt động nào sẽ được thực hiện trên lớp. Và cuối cùng là đánh giá lại mức độ tiếp thu kiến thức của học sinh, sinh viên sau khi học xong. Bất kỳ kế hoạch dạy học nào cũng cần phải được biên soạn dựa trên 3 yếu tố quan trọng này.
Những giáo viên mới bước chân vào nghề thường rất bỡ ngỡ với cách lập kế hoạch giảng dạy. Thật ra, việc lập kế hoạch dạy học không quá khó khăn như bạn tưởng. Tất cả mọi bản kế hoạch đều được lập dựa trên 6 bước cụ thể. Chỉ cần áp dụng đúng, sẽ có thể xây dựng kế hoạch giảng dạy trên suốt quãng đời sự nghiệp của mình.
Bất cứ bảng kế hoạch nào cũng phải xác định mục tiêu đầu tiên. Hãy suy nghĩ về những gì bạn muốn học sinh, sinh viên của mình học được trong buổi học, môn học. Xác định đúng được mục tiêu sẽ đưa bản kế hoạch đi đúng hướng, hỗ trợ việc giảng dạy và học tập. Và mục tiêu được xác định này phải là mục tiêu chung của cả tập thể lớp học.
>>> Xem thêm: Kinh nghiệm dạy học trực tuyến giáo viên nhất định phải nắm
Để xác định mục tiêu cho việc học, hãy trả lời các câu hỏi sau:
- Chủ đề của buổi học cụ thể là gì?
- Muốn dạy gì cho học sinh, sinh viên?
- Học sinh, sinh viên phải hiểu được những giá trị nào trong buổi học?
- Học sinh, sinh viên sẽ làm được gì sau khi kết thúc buổi học?
- Giá trị cốt lõi của buổi học mà học sinh, sinh viên cần đạt được là gì?
Sau khi xác định mục tiêu tổng quan, hãy đặt thêm một số câu hỏi sau:
- Những khái niệm, ý tưởng hoặc kỹ năng quan trọng nhất mà học sinh, sinh viên cần nắm bắt là gì?
- Tại sao những yếu tố này lại quan trọng đến thế?
- Những yếu tố nào không thể bỏ qua, phải truyền đạt đầy đủ?
- Những kiến thức, yếu tố nào có thể bỏ qua khi không đủ giờ giảng dạy?
Xác định thêm những gì quan trọng và thiết yếu là điều cần thiết khi lập kế hoạch giảng dạy. Như thế, bạn sẽ biết được cái gì quan trọng và không quá quan trọng. Điều này sẽ vô cùng hữu ích khi thời gian giảng dạy ít ỏi hoặc trong những tình huống đặc biệt khác.
Sau khi đã có mục tiêu, bước tiếp theo là xây dựng nội dung bài học, đầu tiên là phần giới thiệu. Giới thiệu một cách sáng tạo sẽ kích thích được sự hứng thú của học sinh, sinh viên. Điều này cũng giúp xem xét mức độ am hiểu về chủ đề bài học của tập thể lớp học.
Bạn có thể sử dụng nhiều phương pháp khác nhau để thu hút học trò của mình. Ví dụ như: câu chuyện, ví dụ thực tế, sự kiện lịch sử, tình huống ứng dụng thực tế, video clip ngắn, câu hỏi thăm dò,… Khi hiểu hơn về sự hiểu biết của các em về chủ đề, bạn cũng sẽ biết nên tập trung dạy những gì hơn.
Hãy tự trả lời một số câu hỏi để thực hiện bước 2 trong cách lập kế hoạch giảng dạy:
- Giới thiệu chủ đề bài học như thế nào để thu hút?
- Học sinh, sinh viên có hiểu biết về chủ đề sẽ thể hiện như thế nào?
- Một số ý kiến đúng và sai lệch thường gặp của học sinh, sinh viên về chủ đề?
- Phân tích, giải thích những ý kiến đó như thế nào?
- Làm sao để liên hệ ý kiến của học sinh, sinh viên để dẫn dắt vào bài học?
Để làm tốt phần giới thiệu, bạn có thể tham khảo thêm cách dạy học của những giáo viên giàu kinh nghiệm. Nên đa dạng hóa cách giới thiệu, mở đầu để làm những buổi học trở nên sinh động và thu hút hơn.
Tiếp theo là phần nội dung chính trong buổi học. Chuẩn bị nhiều cách để giải thích tài liệu nhằm thu hút sự chú ý của học sinh, sinh viên tốt hơn. Đồng thời, khi lập kế hoạch, cũng phải ước tính thời gian cụ thể cho từng hoạt động. Để đảm bảo truyền đạt đầy đủ nội dung cần học đến các em.
Sử dụng một số câu hỏi sau để giảng dạy có hiệu quả:
- Giải thích chủ đề như thế nào?
- Cách dẫn dắt từng kiến thức tuần tự ra sao?
- Những cách nào để minh họa chủ đề dễ hiểu hơn?
- Làm thế nào để thu hút sự chú ý của học sinh, sinh viên trong suốt quá trình học?
- Những hoạt động có thể diễn ra trong buổi học bên cạnh việc giảng bài?
- Một số ví dụ hoặc tình huống thực tế có liên quan đến chủ đề?
- Có thể làm gì để giúp các em hiểu rõ hơn về chủ đề, bài học này?
Ở bước lập kế hoạch giảng dạy này, chủ yếu dựa vào chuyên môn, nghiệp vụ và sự nghiên cứu bài học của giáo viên. Để có thể phát triển nội dung giảng dạy tốt, nên tham khảo thêm một số cách giảng bài hiệu quả. Và học thêm kỹ năng giao tiếp, ứng xử thu hút để học sinh, sinh viên chú ý hơn trong lớp học.
Trong suốt quá trình giảng dạy, giáo viên phải thường xuyên kiểm tra mức độ hiểu biết của học sinh, sinh viên. Suy nghĩ về các câu hỏi để kiểm tra mức độ tập trung cũng như tiếp thu bài giảng của học trò. Dự đoán các câu trả lời mà sinh viên sẽ được ra và cách bạn đối đáp lại.
>>> Xem thêm: Những cách giảng bài hiệu quả dành cho giáo viên
Tự hỏi mình sẽ làm gì để đánh giá học sinh, sinh viên bằng những câu hỏi:
- Những câu hỏi nào có thể dùng để kiểm tra sự hiểu biết của học sinh, sinh viên?
- Các em sẽ làm gì để chứng minh rằng đang theo dõi và có hiểu biết về bài học?
- Khen ngợi như thế nào khi các em trả lời đúng?
- Nếu học sinh, sinh viên không chú ý, không tiếp thu bài thì phải làm gì?
- Các hoạt động nào có thể cho học sinh, sinh viên thực hiện để kiểm tra, đánh giá kiến thức?
Khi lập kế hoạch bài giảng, hãy quyết định những câu hỏi nào hữu ích cho bài học. Những câu hỏi nào có thể dùng hỏi cá nhân, câu nào cho nhóm, cho cả tập thể lớp. Quyết định xem sẽ cho học sinh, sinh viên trả lời miệng hay làm bài tập giấy. Khi kế hoạch giảng dạy có phần này thì sẽ cân bằng được việc giảng dạy và tiếp thu kiến thức.
Giáo viên cần đưa ra kết luận khi kết thúc buổi học. Việc tổng kết bài học sẽ tổng hợp lại kiến thức chính. Giúp học sinh, sinh viên có động lực hơn để ôn tập kiến thức khi ở nhà. Và còn có thể giúp học sinh, sinh viên hứng thú chờ đón bài học tiếp theo hơn.
>>> Xem thêm: Cách phạt học sinh mất trật tự trong giờ học hiệu quả và tích cực nhất
Bạn có thể thực hiện việc này theo một số cách như sau:
- Tự nêu ra những điểm chính và tổng kết lại.
- Yêu cầu một học sinh, sinh viên hệ thống lại nội dung bài học cho cả lớp.
- Cho các em hệ thống nội dung kiến thức trên một bảng hoặc giấy.
Cuối cùng là kiểm tra, đánh giá lại nếu người kết luận buổi học là học trò của mình. Từ đó hướng dẫn ôn tập kiến thức khi ở nhà. Đồng thời gợi mở về buổi học sau bằng nhiều cách khác nhau. Như: giới thiệu sơ về bài học kế tiếp, đưa ra một số câu hỏi để các em tự nghiên cứu trước ở nhà,…
Rất có thể thời gian buổi học không đủ cho tất cả hoạt động trong bản kế hoạch của bạn. Vì thế, bước cuối cùng phải làm là tạo ra dòng thời gian thực tế diễn ra trên lớp. Tùy thuộc vào mỗi lớp và khả năng tiếp thu của từng em mà thời gian giảng dạy sẽ khác nhau. Dòng thời gian thực tế sẽ giúp bạn linh hoạt và sẵn sàng thay đổi khi gặp những tình huống không lường trước.
Một số chiến lược để tạo một dòng thời gian:
- Ước tính mỗi hoạt động sẽ mất bao nhiêu thời gian. Thời gian dùng cho từng hoạt động như vậy là hợp lý chưa?
- Có cần thêm thời gian cho hoạt động để giảng dạy hiệu quả hơn không?
- Chừa ra một vài phút cuối để tổng kết lại bài học.
- Những hoạt động bổ sung dành cho học sinh, sinh viên. Thời lượng dành cho những hoạt động này.
- Tự tạo ra một buổi học trong đầu để xem thời gian ước tính như vậy đã hiệu quả chưa.
- Thực hành trên lớp học và điều chỉnh nếu dòng thời gian chưa phù hợp.
Lập kế hoạch có dòng thời gian nhằm giúp bạn có cái nhìn cụ thể hơn về cả buổi học. Những phải nhớ luôn linh hoạt và sẵn sàng điều chỉnh kế hoạch giảng dạy của bạn. Hãy tập trung vào những hoạt động giảng dạy hiệu quả thay vì bám sát kế hoạch ban đầu.
Lập kế hoạch giảng dạy không hề khó như bạn tưởng tượng. Hãy thực hiện theo những bước trên để tạo ra một bản kế hoạch cụ thể. Từ đó, áp dụng vào thực tế và linh hoạt điều chỉnh để nâng cao chất lượng giảng dạy và hiệu quả học tập của các em học sinh, sinh viên. Trên đây là bài viết được chia sẻ bởi Seoul Academy – Trường Dạy Nghề Thẩm Mỹ Chuyên Nghiệp.