Bài 16 QUYỀN SỞ HỮU TÀI SẢN VÀ NGHĨA vụ TÔN TRỌNG TÀI SẢN CỦA NGƯỜI KHÁC Đặt vấn để * Tìm hiểu tình huông đặt vấn đề Câu hỏi: Theo em, trong sô': người chủ chiếc xe máy, người được giao giữ xe [người trông xe], người mượn xe, ai là người có quyền: Giữ gìn bảo quản xe; Sử dụng xe để đi; Bán, tặng, cho người khác mượn; Hưởng dẫn trả lời: Người chủ chiếc xe máy mới là người có quyền sở hữu chiếc xe, có quyền bán, tặng, cho người khác mượn. Người được giao giữ xe [người trông xe], chỉ giữ gìn bảo quản xe. Người mượn xe chỉ được sử dụng xe để đi. Câu hỏi: Bình cổ ông An tìm được có thuộc về ông An không? Theo em, ông An có quyền đem bán chiếc bình cổ đó không? Vì sao? Hướng dẫn trả lời: Bình cổ ông An tìm được không thuộc về ông An mà thuộc về nhà nước, là tài sản của nhà nước. Vì thế ông An không có quyền đem bán chiếc bình cổ đó mà ông An phải có trách nhiệm đem nộp chiếc bình cổ đó cho Sở Văn hoá - Thông tin hoặc Viện bảo tàng. Nội dung bài học Câu hỏi: Quyền sở hữu tài sản của công dân là gì? Hướng dẫn trả lời: Quyền sở hữu tài sản của công dân là quyền của công dân [chủ sở hữu] đốì với tài sản thuộc sở hữu của mình. Câu hỏi: Quyền sở hữu tài sản của công dân bao gồm những gì? Hướng dẫn trả lời: Quyền sở hữu tài sản của công dân bao gồm: Quyền chiếm hữu và quyền trực tiếp nắm giữ, quản lý tài sản; Quyền sử dụng: là quyền khai thác giá trị tài sản và hưởng lợi từ giá trị sử dụng tài sản. Quyền định đoạt: quyết định đốì với tài sản như mua, tặng, cho để lại kế thừa, phá huỷ, vứt bỏ. Câu hỏi: Công dân có các quyền sỡ hữu nào? Cho ví dụ? Hướng dẫn trả lời: Công dân có các quyền: + Thu nhập hợp pháp [lương tháng, buôn bán, chăn nuôi, trồng trọt...]; + Để dành của cải [tiền, vàng, kim loại quý..]; + Sở hữu nhà ở [nhà nhà nước bán, cha mẹ cho, bản thân tự xây dựng...]; + Sở hữu tư liệu sinh hoạt [tủ lạnh, ti vi, máy tính...]; + Sở hữu vốn và tài sản trong các doanh nghiệp. Câu hỏi: Tôn trọng tài sản cưa người khác thể hiện qua những hành vi nào? Vì sao phải tôn trọng tài sản của người khác? Hướng dẫn trả lời: Công dân có nghĩa vụ tôn trọng quyền sở hữu của người khác, không được xâm phạm tài sản của cá nhân, của tổ chức tôn trọng tài sản của người khác thể hiện qua những hành vi [của tập thể và của nhà nước]. + Có trách nhiệm đôi với tài sản được giao quản lý. + Giữ gìn cẩn thận không để mất mát hư hỏng. + Nhặt được .của rơi phải trả lại cho chủ sở hữu hoặc thông báo cho cơ quan có trách nhiệm xử lý theo quy định của pháp luật. + Khi vay, nợ phải trả đầy đủ, đúng hẹn. + Khi mượn giữ gìn cẩn thận, sử dụng xong phải trả cho chủ sở hữu. Nếu làm hư hỏng phải sữa chữa và bồi thường tương ứng với giá trị tài sản. + Nếu gây thiệt hại về tài sản thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật. Phải tôn trọng tài sản của người khác đó là nghĩa vụ của công dân, nếu xâm phạm tài sản của người khác là vi phạm pháp luật và bị pháp luật xử lý theo luật định. Câu hỏi: Tôn trọng tài sản của người khác thể hiện phẩm chất đạo đức nào của công dân? Hướng dẫn trả lời: Tôn trọng tài sản của người khác thể hiện phẩm chất đạo đức thật thà, trung thực, liêm khiết của công dân. Câu hỏi: Nguyên tắc thực hiện quyền sở hữu là gì? Cho ví dụ. Hướng dẫn trả lời: Bộ Luật Dân sự quy định chủ sở hữu được thực hiện mọi hành vi theo ý chí của mình đôi với tài sản, nhưng không được làm thiệt hại và ảnh hưởng đến lợi ích của Nhà nước, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác. Ví dụ: khi xây dựng nhà ở của mình không được đào rãnh thoát nước [thuộc phần đất nhà mình] sát móng tường nhà hàng xóm vì điều đó có thể làm ảnh hưởng tới độ an toàn của nhà hàng xóm. Câu hỏi: Những tài sản nào thuộc sở hữu của công dân? Hướng dẫn trả lời: Còng dân có quyền sở hữu về thu nhập hợp pháp, của cải để dành, nhà ở, tư liệu sinh hoạt, tư liệu sản xuất, vỗh và tài sản khác trong doanh nghiệp, trong các tổ chức kinh tế. Câu hỏi: Trong các tài sản sau, tài sản nào thuộc sở hữu của công dân? Hướng dẫn trả lời: + Phần vôn, tài sản trong doanh nghiệp tư nhân; + Đất đai; + Đường quốc lộ; + Trường học; + Bệnh viện; + Rừng núi; + Khoáng sản; + Tài nguyên trong lòng đất; + Di tích lịch sử văn hoá - danh lam thắng cảnh. Trong các tài sản trên, phần vốn, tài sản trong doanh nghiệp tư nhân là tài sản thuộc sở hữu công dân. Câu hỏi: Những tài sản nào Nhà nước quy định phải đăng ký quyền sở hữu? Hướng dẫn trả lời: Những tài sản nhà nước quy định phải đăng ký quyền sở hữu: .+ Nhà ở; + Đất đai; + ô tô; + Xe máy. Câu hỏi: Vì sao pháp luật quy định các tài sản có giá trị như: nhà ở, đất đai, ô tô, xe máy phải đăng ký quyền sở hữu? Hướng dẫn trả lời: Bởi vì, có đăng ký quyền sở hữu thì Nhà nước mới bảo vệ tài sản của công dân khi bị xâm phạm. Câu hỏi: Đăng kỷ quyền sở hữu có phải là biện pháp để công dân tự bảo vệ tài sản không? Vì sao? Hướng dẫn trả lời: Đăng ký quyền sở hữu là biện pháp để công dân tự bảo vệ tài sản. Vì, có đăng ký quyền sở hữu thì công dân mới có cơ sở pháp lý để tự bảo vệ tài sản của mình. Câu hỏi: Nêu một sô' biện pháp Nhà nước bảo vệ quyền sở hữu của công dân? Hướng dẫn trả lời: Các biện pháp của nhà nước bảo vệ quyền sở hữu của công dân: + Quy định quyền và nghĩa vụ về tài sản; + Cách thức bảo vệ tài sản: đãng ký quyền sở hữu tài sản; + Quy định các biện pháp vấ hình thức xử lý đối với các hành vi xâm phạm quyền sở hữu tài sản; + Quy định trách nhiệm và cách thức bồi thường dân sự; + Tuyên truyền giáo dục công dân cách thức bảo vệ quyền sở hữu của mình và có ý thức tôn trọng quyền sở hữu của người khác. Bài tập Bài tập 1 Khi trông thây bạn cùng lứa tuổi với em đang lấy trộm tiền của một người, em sẽ làm gì? Hướng dẫn trả lời: Em sẽ tìm cách báo cho người có tài sản biết mình đang bị mất cắp và • sau đó giải thích, khuyên can bạn làm như vậy là không tốt, không thật thà; xâm phạm tài sản của người khác [tội trộm cắp] sẽ bị pháp luật xử lí. Bài tập 2 Bình nhặt được một túi xách nhỏ trong đó có tiền, một giấy chứng minh nhân dân mang tên Nguyễn Văn Hà và các giấy tờ khác. Do đánh mất tiền đóng học phí, Bình đã vứt giấy chứng minh nhân dân và các giấy tờ, chỉ giữ lại tiền. Bình hành động như vậy là đúng hay sai? Vì sao? Nếu em là Bình, em sẽ hành động như thế nào? Hướng dẫn trả lời: Hành động của Bình như vậy là sai. Vì, đó là tài sản của người khác, nhặt được của rơi phải trả lại cho chủ sơ hữu hoặc báo cho cơ quan có trách nhiệm; ở trường hợp này, túi xách có chủ sỡ hữu là Nguyền Văn Hà, Bình phải trả lại cho ông Hà, hành động của Bình vi phạm đạo đức của người học sinh là phải thật thà, trung thực, liêm khiết và vi phạm pháp luật là không tôn trọng tài sản của người khác. ■ - Nếu là em, em sẽ tìm cách liên lạc để trẵ lại túi xách cho ông Nguyễn Văn Hà. Bài tập 3 Do có việc gấp, chị Hoa đem chiếc xe đạp của mình ra cửa hàng cầm đồ đề vay tiền. Đến hẹn, chị mang tiền đến trả để lấy lại xe nhưng chiếc xe củạ chị đã bị Hà - con trai ông chủ cửa hàng - đem sử dụng làm gãy khung. Theo em, Hà có quyền sử dụng chiếc xe đạp đó không? Vì sao? Ông chu cửa hàng có quyền gì đôi với chiếc xe của chị Hoa, căn cứ vào đâu? Chị Hoa có quyền đòi bồi thường chiếc xe không? Ai sẽ phải bồi thường? Hướng dẫn trả lời: Hà không có quyền sử dụng chiếc xe đó, vì chị Hoa gửi xe cho ông chủ cửa hàng. Hai bên đã có sự thỏa thuận thời gian, chị Hoa trả tiền và nhận lại xe. Như vậy, trong thời gian đó chủ cửa hàng có quyền chiếm hữu quản lý xe, giữ gìn cẩn thận không để mất mát, hư hỏng, trong thời gian chị Hoa gửi xe. Căn cứ vào Điều 180 Bộ luật Dân sự, chị Hoa có quyền đòi bồi thường xe đó. Ông chủ cửa hàng phải chịu trách nhiệm bồi thường cho chị Hoa. Bài tập 4 Theo em, nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác thể hiện phẩm chất đạo đức nào trong các phẩm chất sau đây: Trung thực; Thật thà; Liêm khiết; Tự trọng. Hướng dan trả lời: Theo em, nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác thể hiện cả bốn phẩm chất đạo đức trên. Bài tập 5 Em hãy tìm một số câu ca dao, tục ngữ có nội dung tôn trọng tài sản của người khác? Hướng dẫn trả lời: , Tục ngữ: Cha chung không ai khóc - Bán ruộng kiện bờ Ca dao: "Của mình thì giữ bo bo Của người thì để cho bò nó ăn”.
- Ý kiến của Lan là đúng, vì rừng là tài sản Quốc gia, Nhà nước giao cho kiểm lâm, Ủy ban nhân dân quản lý, vì thế các cơ quan này mới quyền can thiệp và xử lý những việc đó.
- Ở trường hợp đó em sẽ báo tới các cơ quan có thẩm quyền đê kịp thời can thiệp
b] Theo em, nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ tài sản nhà nước và lợi ích công cộng của công dân thể hiện như thế nào ?
Trả lời:
- Có ý thức bảo vệ tài sản Nhà nước;
- Bảo vệ lợi ích công cộng;
- Chống lãng phí, tham ô, tham nhũng;
- Tiết kiệm;
- Tuyên truyền giáo dục, thực hiện quy định của pháp luật về bảo vệ tài sản Nhà nước và lợi ích công cộng.
- Đấu tranh với hành vi xâm phạm tài sản Nhà nước.
c] Kể tên một số tài sản nhà nước mà em biết.
Trả lời:
- Đất đai;
- Rừng núi;
- Sông hồ;
- Nguồn nước;
- Tài nguyên trong lòng đất;
- Khu du lịch;
- Mỏ dầu dưới thềm lục địa;
- Nhà xưởng;
- Tư liệu sản xuất của hợp tác xã.
Bài 1 [trang 49 sgk Giáo dục công dân 8]: Giờ ra chơi, các bạn nam lớp 8B rủ nhau đá bóng trong sân trường. Đang hăng say, Hùng sút mạnh, quả bóng bay chệch về phía lớp học làm vỡ cửa kính. Thấy thế cả đám liền bỏ chạy. Em hãy nêu ý kiến của mình về việc làm của các bạn nam lớp 8B.
Lời giải:
Việc các bạn lớp 8B đá bóng trong sân trường là sai với nội quy của nhà trường là không được đá bóng trong sân vì xung quanh sân trường là những dãy nhà lớp học.
Khi Hùng sút bóng làm vỡ cửa kính là Hùng đã làm hỏng tài sản của nhà trường, Hùng và các bạn phải có trách nhiệm trước việc làm của mình nhưng lại bỏ chạy trốn đề tránh trách nhiệm là sai. Các bạn nam lớp 8B phải tự kiểm điểm, nhận lỗi vì hành vi của mình và có trách nhiệm bồi thường cho nhà trường.
Bài 2 [trang 49 sgk Giáo dục công dân 8]: Ông Tám được giao phụ trách máy pho-to-co-py của cơ quan. Ông giữ gìn rất cẩn thận, thường xuyên lau chùi bảo quản và không cho ai sử dụng. Ngoài những việc của cơ quan, ông thường nhận tài liệu bên ngoài pho-to để tăng thu nhập. Vào mùa thi, ông nhận in tài liệu thu nhỏ để thí sinh dễ mang vào phòng thi.
Hỏi :
a] Việc làm của ông Tám đúng ở điểm nào, sai ở điểm nào, vì sao ?
b] Người quản lí tài sản nhà nước có nghĩa vụ và trách nhiệm gì đối với tài sản được giao ?
Lời giải:
a] Điểm đúng của ông Tám: giữ gìn cẩn thận, thường xuyên lau chùi, bảo quản tài sản được giao.
- Điểm chưa đúng của ông Tám:
+ Sử dụng tài sản được Nhà nước giao quản lý vào mục đích bất hợp pháp [In thu nhỏ tài liệu cho thí sinh dễ mang vào phòng thi].
+ Sử dụng tài sản được Nhà nước giao vào mục đích kiếm lời cho cá nhân.
b] Người quản lý tài sản Nhà nước có nghĩa vụ và trách nhiệm:
+ Bảo quản, giữ gìn, sử dụng tiết kiệm có hiệu quả, không tham ô, lãng phí.
+ Không xâm phạm [lấn chiếm, phá hoại hoặc sử dụng vào mục đích cá nhân tài sản Nhà nước].
Bài 3 [trang 49 sgk Giáo dục công dân 8]: Học sinh chúng ta thực hiện nghĩa vụ tôn trọng và bảo vệ tài sản nhà nước và lợi ích công cộng bằng cách nào ?
Lời giải:
Nghĩa vụ tôn trọng và bảo vệ tài sản Nhà nước, lợi ích công cộng của học sinh thể hiện qua các việc làm sau:
- Giữ gìn và sử dụng tiết kiệm các tài sản trong lớp như bàn ghế, cửa sổ, bóng điện, quạt...
- Thực hiện đúng các quy định của nhà trường [nội quy khi mượn sách ở thư viện, nội quy ở các phòng học chung, nội quy khi học ở phòng thí nghiệm...].
- Không vứt rác bừa bãi ra sân trường, nơi công cộng;
- Đấu tranh chông những hành vi xâm phạm tài sản Nhà nước;
- Tuyên truyền ý thức bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên thiên nhiên.
Bài 4 [trang 49 sgk Giáo dục công dân 8]: Nhà nước ta có những biện pháp nào để bảo vệ tài sản của Nhà nước và lợi ích công cộng ? Cho một ví dụ.
Lời giải:
- Nhà nước thực hiện quản lý tài sản bằng việc ban hành và tổ chức thực hiện các quy định pháp luật về quản lý và sử dụng tài sản thuộc sở hữu toàn dân [tài sản Nhà nước].
- Tuyên truyền, giáo dục mọi công dân thực hiện nghĩa vụ tôn trọng, bảo vệ tài sản Nhà nước, lợi ích công cộng.