Theo đánh giá của Viện Năng lượng [Bộ Công Thương] tại Dự thảo Báo cáo Đánh giá môi trường chiến lược Quy hoạch tổng thể về năng lượng quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đang được lấy ý kiến, điện hạt nhân có nhiều ưu điểm.
Đối với an ninh năng lượng, nguồn điện này có tính liên tục chỉ ngừng phát khi có sự cố và có tuổi thọ dài đến hơn 50 năm, giá điện rất ổn định [80-90% chi phí là chi phí cố định], ít bị ảnh hưởng bởi tình hình ở các quốc gia khác và giá nhiên liệu.
Về môi trường, điện hạt nhân không phát thải khí nhà kính, bụi và các khí thải gây ô nhiễm khác.
| Việt Nam vẫn chưa tính đến điện hạt nhân. |
Điện hạt nhân cũng góp phần đa dạng hóa các nguồn năng lượng. Theo Viện Năng lượng, Bộ Công Thương, nếu cơ cấu nguồn điện phụ thuộc quá mức vào một loại hình nhiên liệu sẽ xảy ra nhiều vấn đề [như thiếu nhiên liệu, giá cả thị trường tăng cao, chi phí cung cấp tăng lên] dẫn đến giảm sản lượng điện gây thiếu điện. Việc nhập khẩu than và LNG với quy mô lớn cũng tiềm ẩn các nguy cơ này. Do vậy, nếu phát triển điện hạt nhân sẽ tránh hoặc giảm bớt sự phụ thuộc quá mức vào than và khí nhập khẩu.
Tuy nhiên, Viện Năng lượng, Bộ Công Thương cũng chỉ ra một số hạn chế của loại hình năng lượng này. Do chi phí đầu tư cao [khoảng 6.000 USD/kW] và bổ sung các yêu cầu về an toàn đối với rủi ro như sóng thần, khủng bố,... đã làm vốn đầu tư của điện hạt nhân trở nên quá cao và rất khó giảm trong tương lai.
"Việt Nam sẽ phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo đến năm 2050 nên không cần thiết hoặc rất khó phát triển điện hạt nhân trong thời gian này. Hơn nữa, điện hạt nhân là loại nguồn có khả năng linh hoạt kém, công suất đầu ra thay đổi rất chậm, nên chỉ huy động là nguồn chạy đáy biểu đồ phụ tải", báo cáo viết.
Do vậy, theo Viện Năng lượng, Bộ Công Thương, trong tương lai, chỉ khi thuế CO2 được áp dụng giúp tăng khả năng cạnh tranh của điện hạt nhân so với các loại hình nguồn điện sử dụng năng lượng hóa thạch với kịch bản chi phí phát thải rất cao, giá CO2 lên trên 15 USD/tấn, thì mới xuất hiện nguồn điện hạt nhân trong kết quả của mô hình tính toán quy hoạch.
Theo Nghị quyết số 31/2016/QH14 ngày 22/11/2016 của Quốc hội về việc dừng thực hiện chủ trương đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, điện hạt nhân sẽ không đầu tư phát triển trong giai đoạn đến năm 2030.
Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận bao gồm hai nhà máy 1 và 2 được dự tính xây dựng cho đến năm 2016 tại tỉnh Ninh Thuận, Việt Nam với tổng công suất trên 4.000 MW. Theo quy hoạch phát triển điện lực quốc gia, hai dự án sẽ được khởi công vào năm 2020 chậm hơn 6 năm dự kiến.Sau thảm họa phóng xạ tại nhà máy điện hạt nhân Fukushima năm 2011 tại Nhật Bản do động đất và sóng thần, dự án sau đó phải lùi địa điểm đã chọn vào đất liền sâu hơn, công trình được nâng lên để bảo đảm an toàn.Tổng mức đầu tư dự toán khoảng 200.000 tỷ đồng tại thời điểm cuối năm 2008. Trong đó Nga đồng ý cho Việt Nam vay 10,5 tỷ USD, Nhật cho vay nguồn vốn ODA làm điện hạt nhân.
Đến tháng 11/2016, Quốc hội đã biểu quyết dừng thực hiện dự án xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại tỉnh Ninh Thuận vì lý do kinh tế.
Lương Bằng
Để đảm bảo an ninh năng lượng, nguyên Bộ trưởng Nguyễn Quân cho rằng cần nghĩ đến một loại hình năng lượng chưa gì thay thế được, đó là là điện hạt nhân.
Trưởng ban Kinh tế T.Ư cho biết, việc Đảng, Nhà nước dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận với lý do lớn nhất là chi phí lớn trong bối cảnh nợ công tăng, ngân sách khó, đồng thời chúng ta cũng cần thêm thời gian để tích luỹ vốn, chuyên môn nhằm từng bước làm chủ công nghệ hạt nhân.
Việc dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận đã được ông Nguyễn Văn Bình, Uỷ viên Bộ Chính trị, Trưởng ban Kinh tế T.Ư, nhắc tới khi phát biểu tại Hội nghị báo cáo viên T.Ư quán triệt Nghị quyết 55-NQ/TW của Bộ Chính trị về định hướng phát triển năng lượng quốc gia đến 2030, tầm nhìn 2045, tổ chức tại Ban Tuyên giáo T.Ư, hôm nay, 8.5.
Trong bài trình bày của mình, khi nhìn lại hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết 18 năm 2007 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển năng lượng quốc gia đến năm 2020, ông Bình cho biết, Nghị quyết 18 cùng với Kết luận 26 năm 2003 của Bộ Chính trị đã đưa ra những mục tiêu, định hướng và cả các nhóm chính sách "đã rất đúng và trúng".
Điển hình như nhóm chính sách đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia gắn với đảm bảo an ninh xã hội, an ninh quốc phòng, hay nhóm chính sách về giá năng lượng dần dần bỏ bao cấp để thị trường hoá cũng là bước tiến vì nếu cứ bảo thủ thì không có đủ nguồn vốn cho đầu tư vào năng lượng. Hoặc nhóm chính sách cho các ngành năng lượng mới, năng lượng tái tạo, điện hạt nhân...
Tuy nhiên, việc thực hiện Kết luận 26 và Nghị quyết 18 của Bộ Chính trị cũng có những mặt còn hạn chế. Một trong số đó được ông Bình nhắc tới là việc đào tạo bổ sung đón đầu một số lĩnh vực còn yếu, chưa thực sự gắn kết với yêu cầu nhiệm vụ, nhất là trong năng lượng mới và tái tạo, năng lượng sinh học, lọc hoá dầu, điện hạt nhân…
Khi nhắc tới điện hạt nhân, ông Bình cho rằng, việc dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận đã được Đảng, Nhà nước quyết định sau khi cân nhắc một cách cẩn trọng với nhiều lý do.
“Lý do lớn nhất là chi phí. Nếu chi phí cao thì chúng ta không chịu nổi trong bối cảnh khi đó là nợ công, nợ nước ngoài đều đã cao, ngân sách thì khó khăn. Cho nên, trước mắt chúng ta chọn cách phát triển các nguồn khác”, ông Bình nói, song nhấn mạnh thêm rằng: “Nhưng dừng không có nghĩa là chúng ta không phát triển điện hạt nhân nữa. Việc dừng là để chúng ta tích luỹ thêm về vốn, chuyên môn, từng bước làm chủ các công nghệ hạt nhân mới yên tâm vận hành các nhà máy. Vì an toàn là vấn đề rất quan trọng”.
Theo Trưởng ban Kinh tế T.Ư, công nghệ hạt nhân không chỉ phục vụ điện mà còn nhiều lĩnh vực khác, cho nên, chúng ta phải tiếp tục học tập, tích luỹ công nghệ hạt nhân.
“Chúng ta phải liệu cơm gắp mắm. Ai cũng biết đi ô tô thì tiện nghi, an toàn hơn xe máy, xe đạp nhưng nếu chưa đủ điều kiện thì xe mua xe máy thôi. Khi có thêm tiền thì học lái ô tô đi cho an toàn. Nghĩa là ta biết hướng lên nhưng cũng phải phù hợp với thực tiễn”, ông Bình nói.
|
Ngày 22.11.2016, Quốc hội đã thông qua nghị quyết về việc dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận, sau khi đã có chủ trương thực hiện từ năm 2009. Tại buổi họp báo sau khi Quốc hội thông qua nghị quyết dừng dự án, Bộ trưởng Mai Tiến Dũng, Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, cũng cho hay, việc dừng dự án điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 được T.Ư Đảng, Quốc hội, Chính phủ cân nhắc rất kỹ lưỡng trên cơ sở điều kiện kinh tế của Việt Nam tại thời điểm hiện tại. Lý do chủ yếu là sau khi cân đối lại các nguồn lực phát triển kinh tế trong tình hình hiện nay, lãnh đạo Đảng, Quốc hội, Chính phủ thấy rằng cần ưu tiên nguồn lực cho các dự án lớn, cấp bách hơn. |
Tin liên quan
Đầu tư lớn, nhiều rủi ro
Ủy ban Kinh tế của Quốc hội mới đây vừa đề xuất xem xét phát triển điện hạt nhân để giảm phát thải ròng về 0 vào năm 2050, ở giai đoạn phát triển năng lượng tiếp theo. Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận đã được dừng theo quyết định tại Nghị quyết 31 năm 2016 của Quốc hội.
Trong báo cáo giám sát về việc thực hiện nghị quyết này, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đánh giá điện hạt nhân được các quốc gia công nhận là điện sạch, phát thải khí nhà kính rất thấp sau Hội nghị COP 26.
Việt Nam xem xét phát triển điện hạt nhân trong giai đoạn tiếp theo sẽ góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, phát triển kinh tế độc lập, tự chủ và bảo đảm an ninh hệ thống điện với nhu cầu đa dạng nguồn phát.
Năm 2016, Quốc hội thống nhất dừng dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận.
TS. Ngô Đức Lâm, chuyên gia về năng lượng, nguyên cán bộ Bộ Công thương cho rằng, để đưa ra chủ trương về điện hạt nhân, cần trả lời thấu đáo 2 câu hỏi: Nếu làm, chúng ta có gì? Nếu không làm, chúng ta còn lựa chọn khác không? Điện hạt nhân được coi là sạch, không phát thải CO2. Phát triển điện hạt nhân sẽ tránh phụ thuộc vào nguồn cung cấp dầu và khí, cung cấp điện năng ổn định công suất lớn cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Tuy vậy, nhược điểm của điện hạt nhân vẫn là chủ đạo. Trước hết, chi phí rất đắt. Đó không chỉ là chi phí đầu tư [nếu làm, chúng ta hoàn toàn phải nhập khẩu công nghệ], mà sau đó chi phí xử lý môi trường đối với chất thải và đối với nhà máy đã hết hạn cũng cực lớn, không thua kém gì việc xây dựng nhà máy mới. Có ý kiến cho rằng, trong trường hợp nhà máy hết hạn, chúng ta có thể chở thanh nhiên liệu cho bên sản xuất [bên bán] để họ xử lý, tuy nhiên, kể cả có vậy thì chi phí, cách thức vận chuyển cũng không đơn giản và rất tốn kém.
Những điều này, nếu làm điện hạt nhân, cần phải tính đến ngay từ đầu, tức cộng cả chi phí xử lý môi trường vào chi phí đầu tư nhà máy, để tính toán giá điện hạt nhân có hợp lý không, có rẻ hơn so với các nguồn năng lượng sơ cấp khác không?
Về tính an toàn của nhà máy điện hạt nhân, dù công nghệ hiện nay bảo đảm an toàn cao song vẫn có rủi ro sự cố. Nếu sự cố xảy ra, không chỉ ảnh hưởng trong phạm vi nhà máy mà là cả một vùng rộng lớn và tác động trong nhiều năm, lên nhiều thế hệ.
"Xét tổng thể, tôi cho rằng, chúng ta không nên tính đến phát triển điện hạt nhân, ít nhất là từ nay đến năm 2035. Điều này dựa trên xu thế thời đại và tiềm năng sẵn có của Việt Nam. Về xu thế thời đại, trong bối cảnh biến đổi khí hậu, xu thế của thời đại là phát triển năng lượng mới - năng lượng tái tạo", TS Ngô Đức Lâm nói.
Tận dụng tiềm năng sẵn có về gió và nắng
Theo TS. Ngô Đức Lâm, nước ta có tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo. Cụ thể, với điện mặt trời, tiềm năng khai thác ở Việt Nam khá lớn, nhất là ở khu vực duyên hải miền Trung, đồng bằng sông Cửu Long với năng lượng bức xạ mặt trời trong năm tương đối ổn định là 4 - 5kWh/m2/ngày.
Việt Nam nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, có đường bờ biển trải dài hơn 3.200km với 28 tỉnh, thành phố ven biển, vì vậy tiềm năng phát triển năng lượng gió tại Việt Nam cũng vô cùng lớn.
Việt Nam có nhiều tiềm năng phát triển năng lượng sạch như điện gió và điện mặt trời.
Theo ông Lâm, sở dĩ nhiều nước chọn làm điện hạt nhân còn bởi họ không có tiềm năng để phát triển các nguồn năng lượng khác. Trong khi đó, Việt Nam có nhiều loại tài nguyên để phát điện hơn hẳn nhiều nước.
Theo tính toán, đến năm 2050, nếu như hoàn toàn không dùng năng lượng khác, thì riêng tiềm năng gió, mặt trời đã đủ phát điện cho toàn quốc. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là chúng ta sẽ phát triển một loại các nhà máy điện gió, điện mặt trời, mà nên phát triển đa dạng, hài hòa giữa các nguồn năng lượng sơ cấp, bao gồm cả năng lượng gió, mặt trời, thủy điện, khí, dầu, than…
Cùng quan điểm, GS. Phạm Duy Hiển, Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam cho biết, Việt Nam nên phát triển năng lượng khác dựa trên tiềm năng và lợi thế của mình. Nhờ dừng dự án điện hạt nhân, tỉnh Ninh Thuận đã bứt phá lên trở thành một trung tâm năng lượng tái tạo hàng đầu của cả nước. Đến nay, nhờ lợi thế có nguồn ánh sáng mặt trời rất ưu việt, Ninh Thuận đã đưa vào vận hành nhiều trang trại điện mặt trời với tổng công suất hàng nghìn MW, và con số này còn lớn hơn nữa trong những năm tới. Những trang trại năng lượng gió cũng đang tiến đến công suất nghìn MW. Như vây, chỉ vài năm sau khi dừng dự án điện hạt nhân, năng lượng tái tạo của Ninh Thuận đang tiến rất gần đến mục tiêu 4000 MW điện hạt nhân vốn được dự kiến cho năm 2030.
GS. Phạm Duy Hiển cho hay, trước 2016, Việt Nam đã có một kế hoạch xây dựng hai nhà máy điện hạt nhân ở Ninh Thuận với bốn lò phản ứng công suất 4000MW và đưa vào vận hành trước năm 2030.
"Tôi đã nhiều lần nêu quan điểm không đồng tình với việc làm quá vội vàng này, lại không lường hết những rủi ro có thể xảy ra do trình độ phát triển của ta còn quá thấp so với yêu cầu của một công nghệ rất phức tạp như điện hạt nhân. Bảo đảm an toàn cho các lò phản ứng công suất lớn là việc không hề dễ dàng đối với các nước chưa phát triển. Về lâu dài, phóng xạ rất cao trong bã thải hạt nhân vẫn luôn là mối đe dọa", GS Hiển nói.
Điện hạt nhân với mức phát thải cacbon rất thấp, có thể xem là một trong số các giải pháp cho mục tiêu này, như một số nước tiên tiến đang xem xét. Nhưng mỗi nước một khác. Đối với Việt Nam, điện hạt nhân chưa thể xem là giải pháp cấp bách.
PGS.TS Vương Hữu Tấn, Chủ tịch Hội Năng lượng nguyên tử Việt Nam cho rằng xu thế phát triển điện hạt nhân là tất yếu, quan trọng là cân nhắc thời điểm hợp lý. Vấn đề hiện nay là phải xem xét các cơ sở hạ tầng cần thiết, trong đó có hạ tầng về an toàn, an ninh và bồi thường hạt nhân của chúng ta như thế nào và kế hoạch hoàn thiện ra sao thì mới biết khi nào mới nên tái khởi động dự án điện hạt nhân. Đặc biệt, phải có nhóm chuyên gia giỏi trong và ngoài nước để phân tích, đánh giá đầy đủ.
Theo các chuyên gia, nâng cao hơn nữa hiệu quả sử dụng điện năng, chí ít ngang bằng với các nước ASEAN, chẳng những là giải pháp cắt giảm phát thải khí nhà kính cơ bản nhất, mà còn góp phần làm lành mạnh nền công nghiệp theo hướng hiện đại.
Tại phiên thảo luận hội trường ngày 30/5 về việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật quy hoạch có hiệu lực thi hành, nhiều đại biểu Quốc hội nêu quan điểm liên quan đến triển khai dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương, Phó trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Thuận, nhắc lại năm 2016, Quốc hội khóa XIV đã có chủ trương dừng đầu tư dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Việc kéo dài dự án đã gây nên những bất cập ảnh hưởng tới đời sống, kinh tế, gây bức xúc cho người dân, ảnh hưởng tới thu hút đầu tư và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.
Đại biểu Trương Trọng Nghĩa [TP.HCM] cho rằng Quốc hội cần giải quyết dứt điểm việc này, xóa bỏ quy hoạch dự án phát triển nhà máy điện hạt nhân tại Ninh Thuận. Theo ông, Quốc hội nhiệm kỳ trước, Đảng, Nhà nước đã cân nhắc rất kỹ việc dừng dự án này. Vì vậy, bước tiếp theo phải tập trung giải quyết quyền lợi của người dân, cán bộ, kỹ sư đã được đào tạo, tạo quy hoạch mới cho Ninh Thuận, giúp chuyển động kinh tế địa phương.
Giải trình những vấn đề đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên khẳng định đây là dự án tạm dừng chứ không phải là hủy bỏ, nên sẽ không có cơ sở bỏ địa điểm xây dựng điện hạt nhân.
Xem thêm video đang được quan tâm:
Hà Nội tiếp tục mưa lớn, cảnh báo 11 điểm đen ngập lụt