Hút thuốc lá gây tổn thương tới gần như mọi cơ quan trong cơ thể. Hút thuốc là nguyên nhân tử vong có thể phòng ngừa đứng hàng đầu ở Mỹ, chiếm khoảng 520.000 ca tử vong/năm, khoảng 20% số ca tử vong/năm. Khoảng 2/3 người hút thuốc lâu năm chết sớm vì căn bệnh trực tiếp gây ra bởi hút thuốc, trung bình mất từ 10 đến 14 năm tuổi thọ [7 phút/điếu thuốc].
Các tác động mạn tính chính của thuốc lá sẽ dẫn tới sự gia tăng nguy cơ mắc các bệnh lý sau đây:
Bệnh mạch vành chiếm từ 30 đến 40% tổng số ca tử vong do thuốc lá. Nguy cơ nhồi máu cơ tim cấp tăng > 200% nếu hút < 1 pack/day and risk of cardiovascular mortality is increased by > trên 50% trong vòng 35 năm. Cơ chế có thể là tình trạng tổn thương tế bào nội mạc, tăng nhẹ huyết áp và nhịp tim, khởi phát hình thành huyết khối và các tác dụng không mong muốn tới mỡ máu.
Ung thư phổi chiếm từ 15 đến 20% số ca tử vong do thuốc lá. Hút thuốc lá là nguyên nhân phổ biến nhất của ung thư phổi ở Bắc Mỹ và Châu Âu, và chiếm hơn 87% số ca tử vong do ung thư phổi. Các chất gây ung thư được trực tiếp hít tới nhu mô phổi.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính chiếm khoảng 20% số ca tử vong do thuốc lá. Thuốc lá là nguyên nhân phổ biến nhất của COPD và chiếm 61% tổng số ca tử vong do bệnh phổi. Hút thuốc làm suy yếu các cơ chế bảo vệ đường hô hấp cục bộ. Đặc biệt đối với những đối tượng có sự nhạy cảm về mặt di truyền, sự suy giảm chức năng hô hấp có xu hướng phát triển nhanh. Ho và khó thở khi gắng sức là những triệu chứng rất phổ biến.
Các bệnh lý ít nghiêm trọng hơn liên quan đến hút thuốc bao gồm thoái hóa điểm vàng liên quan đến tuổi tác, bệnh mạch máu không do tim [như đột quỵ, phình động mạch chủ], các loại ung thư khác [như ung thư bàng quang, cổ tử cung, đại trực tràng, thực quản, thận, thanh quản, gan, hầu họng, tụy, dạ dày, họng, leukemia cấp dòng tủy], đái tháo đường, viêm phổi, viêm khớp dạng thấp và lao.
Sử dụng chất gây nghiện trong thanh thiếu niên có thể chỉ đơn thuần là sử dụng nhất thời đến rối loạn sử dụng chất gây nghiện Rối loạn sử dụng chất một cách nghiêm trọng. Các hậu quả bao gồm từ nguy hiểm tối thiểu đến nhỏ đến đe dọa tính mạng, tùy thuộc vào chất, hoàn cảnh và tần suất sử dụng. Các hậu quả bao gồm từ nguy hiểm tối thiểu đến nhỏ đến đe dọa tính mạng, tùy thuộc vào chất, hoàn cảnh và tần suất sử dụng Tuy nhiên, ngay cả khi chỉ là sử dụng nhất thời, thuốc gây nghiện có thể gây ra những ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe người sử dụng, ví dụ như quá liều, các hành vi bạo lực Bạo lực Thanh niên là lứa tuổi phát triển sự tự lập. Thông thường, thanh thiếu niên thực hiện sự tự lập của mình bằng cách đặt câu hỏi về các quy tắc của cha mẹ, khi nào cần phá bỏ quy tắc. Phụ huynh... đọc thêm , và hậu quả của việc quan hệ tình dục không an toàn[ví dụ:, mang thai Tránh thai và có thai ở tuổi vị thành niên , lây nhiễm bệnh qua đường tình dục Tổng quan các bệnh lây truyền qua đường tình dục ].
[Tổng quan về Rối loạn liên quan đến sử dụng chất Tổng quan về Rối loạn liên quan đến sử dụng chất ]
Thanh thiếu niên sử dụng các chất gây nghiện vì nhiều lý do:
Để thể hiện sự từng trải hoặc để được là một phần của một nhóm, băng đảng.
Để giảm stress
Tìm kiếm trải nghiệm mới và thách thức
Để làm giảm các triệu chứng rối loạn sức khoẻ tâm thần [ví dụ, trầm cảm, lo lắng]
Các lý do khác như khả năng tự chủ kém, thiếu sự giám sát, quan tâm của các bậc phụ huynh và mắc các bệnh lý tâm thần khác nhau [ví dụ:, rối loạn tăng động/giảm chú ý Tăng động giảm chú ý [ADD, ADHD] và trầm cảm Rối loạn trầm cảm ở trẻ em và vị thành niên ]. Thái độ của cha mẹ và các lý do mà cha mẹ dùng để biện minh cho mình trong việc sử dụng rượu, thuốc lá, thuốc gây nghiện được kê đơn và các chất kích thích khác có ảnh hưởng mạnh mẽ đến trẻ.
Theo các cuộc điều tra quốc gia, tỷ lệ học sinh trung học cuối cấp không sử dụng các chất gây nghiện đã tăng đều trong suốt 40 năm qua. Tuy nhiên, cùng thời điểm, nhiều sản phẩm mới có dược lực mạnh và nguy hiểm hơn đã có mặt trên thị trường [ví dụ: rượu dùng đường hít, tetrahydrocannabinol nguyên chất [THC], cannabinoid tổng hợp, thuốc phiện được kê theo đơn]. Thanh thiếu niên bắt đầu sử dụng chất gây nghiện này có nguy cơ cao mắc những hậu quả cấp tính và lâu dài.
Các chất cụ thể
Rượu là một thức uống phổ biến và được sử dụng thường xuyên nhất ở lứa tuổi thanh thiếu niên. Khi học đến lớp 12, hơn 70% thanh thiếu niên đã dùng thử rượu, và gần một nửa các trường hợp đang uống rượu [uống rượu trong 1 tháng vừa qua]. Việc sử dụng rượu nặng cũng phổ biến, và những người uống rượu ở tuổi vị thành niên có thể bị ngộ độc rượu Ngộ độc rượu và hội chứng cai . Gần 90% tất cả các loại rượu mà thanh thiếu niên uống trong thời gian say sưa, khiến họ có nguy cơ bị tai nạn, chấn thương, hoạt động tình dục không mong muốn và các kết cục tồi tệ khác. Xã hội và các phương tiện truyền thông cho rằng uống rượu là chấp nhận được hoặc thậm chí là hợp thời. Dù vậy, cha mẹ vẫn có thể tạo ra sự khác biệt bằng cách đưa ra những yêu cầu rõ ràng cho thanh thiếu niên về việc uống rượu, đặt ra các giới hạn và theo dõi sự chấp hành đó. Mặt khác, thanh thiếu niên có người thân trong gia đình uống quá nhiều rượu có thể nghĩ hành vi này là chấp nhận được. Một số thanh thiếu niên ban đầu chỉ thử uống rượu nhưng sau đó có thể bắt đầu bị nghiện uống rượu Rối loạn do rượu và phục hồi . Những yếu tố nguy cơ có thể dẫn đến chứng nghiện rượu là thời điểm bắt đầu uống rượu ở tuổi trẻ và yếu tố di truyền. Thanh thiếu niên có thành viên trong gia đình nghiện rượu nên được biết rằng họ cũng có nguy cơ cao có thể bị rối loạn này. Rượu
Thuốc lá
Tỷ lệ sử dụng thuốc lá ở thanh thiếu niên đã giảm đáng kể trong những năm 1990 và 2000 nhưng hiện tại đã có xu hướng tăng trở lại. CDC báo cáo rằng vào năm 2017, khoảng 8,8% học sinh trung học đang sử dụng thuốc lá [có hút thuốc lá trong 30 ngày trước đó], con số này là 27,5% vào năm 1991; và chỉ có khoảng 2% các trường hợp hút thuốc hằng ngày. Tuy nhiên, đa số người lớn hút thuốc lá bắt đầu hút thuốc trong thời thanh niên. Nếu thanh thiếu niên hút thuốc lá trước tuổi 19, họ sẽ có khả năng cao trở thành người hút thuốc khi trưởng thành. Trẻ em dưới 10 tuổi có thể đã thử hút thuốc lá [1 Tham khảo chung [Xem thêm Giới thiệu về các vấn đề ở thanh thiếu niên và Tổng quan về Rối loạn Chất gây nghiện.] Sử dụng chất gây nghiện trong thanh thiếu niên có thể chỉ đơn thuần là sử dụng nhất thời đến... đọc thêm ].
Các yếu tố nguy cơ cao là có cha mẹ hút thuốc [yếu tố tiên lượng đơn mạch nhất] hoặc có người bạn và hình mẫu yêu thích [ví dụ những người nổi tiếng] hút thuốc. Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm
Kết quả học tập kém
Hành vi có nguy cơ cao [ví dụ như ăn kiêng quá mức, đặc biệt là ở các cô gái, đánh nhau và lái xe khi say rượu, đặc biệt là ở trẻ trai, sử dụng rượu hoặc các loại chất kích thích khác]
Khả năng giải quyết vấn đề kém
Tình trạng sẵn có thuốc lá
Lòng tự trọng giảm
Thanh thiếu niên cũng có thể sử dụng thuốc lá dưới các hình thức khác. Khoảng 5,5% học sinh trung học sử dụng thuốc lá không khói; tỷ lệ này tương đối không đổi kể từ năm 1999. Thuốc lá không khói có thể nhai [thuốc lá nhai], đặt giữa môi dưới và lợi [thuốc lá nhúng], hoặc loại thuốc lá dạng hít. Hút thuốc lá dạng tẩu tương đối hiếm ở Mỹ nhưng tỉ lệ sử dụng đã tăng lên ở lứa tuổi học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông từ năm 1999. Tỷ lệ trẻ trên 12 tuổi hút xì gà đã giảm.
Thuốc lá điện tử [e-cigarettes, e-cigs, vapes] ngày càng trở nên phổ biến ở thanh thiếu niên trong những năm gần đây, đặc biệt là ở gia đình có kinh tế mức độ trung và cao. Theo CDC, việc sử dụng thuốc lá điện tử ở lứa tuổi học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông đã tăng rõ rệt từ 4,5% năm 2013 lên 21,6% vào năm; 2 Tham khảo chung [Xem thêm Giới thiệu về các vấn đề ở thanh thiếu niên và Tổng quan về Rối loạn Chất gây nghiện.] Sử dụng chất gây nghiện trong thanh thiếu niên có thể chỉ đơn thuần là sử dụng nhất thời đến... đọc thêm ]. Khoảng 42% học sinh trung học đã thử dùng thuốc lá điện tử. Thuốc lá điện tử không chứa thuốc lá mà là thuốc dạng lỏng nicotin có thể chuyển thành dạng hơi để hít. Vì không có sản phẩm do quá trình đốt cháy của thuốc lá nên thuốc lá điện tử không gây ra hầu hết hậu quả thuốc lá lên sức khoẻ Tác động lâu dài của việc hút thuốc Sử dụng thuốc lá là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng đối với cả cá nhân và cộng đồng. Sự lệ thuộc thuốc lá diễn ra rất nhanh. Hút thuốc dẫn tới hậu quả chính là bệnh mạch vành, ung thư phổi... đọc thêm . Tuy nhiên, nicotine có tính gây nghiện cao, và độc tính của nicotin Ngộ độc hoặc quá liều Sử dụng thuốc lá là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng đối với cả cá nhân và cộng đồng. Sự lệ thuộc thuốc lá diễn ra rất nhanh. Hút thuốc dẫn tới hậu quả chính là bệnh mạch vành, ung thư phổi... đọc thêm có thể xảy ra. Thuốc lá điện tử đang ngày càng trở thành dạng sử dụng ban đầu cho thanh thiếu niên với nicotine, nhưng tác động của chúng đến tỷ lệ hút thuốc ở người lớn không rõ ràng. Có một số thành phần khác trong thuốc lá điện tử có thể độc hại với cơ thể. Nguy cơ lâu dài của thuốc lá điện tử còn đang được nghiên cứu [1 Tham khảo chung [Xem thêm Giới thiệu về các vấn đề ở thanh thiếu niên và Tổng quan về Rối loạn Chất gây nghiện.] Sử dụng chất gây nghiện trong thanh thiếu niên có thể chỉ đơn thuần là sử dụng nhất thời đến... đọc thêm ].
Phụ huynh có thể giúp con họ tránh sử dụng thuốc lá và các sản phẩm thuốc lá không khói bằng cách làm gương cho con mình [tức là không hút thuốc hoặc thuốc lá dạng nhai], thảo luận công khai về mối nguy hại của thuốc lá và khuyến khích thanh thiếu niên đã hút thuốc bỏ thuốc lá, tìm đến sự trợ giúp y tế nếu cần [xem Cai thuốc lá Cai thuốc lá ].
Các chất kích thích khác
Sử dụng các chất kích thích khác trong thanh thiếu niên vẫn là một vấn đề nghiêm trọng. Cuộc khảo sát hành vi nguy cơ thanh thiếu niênsự khảo sát trên toàn quốc đối với học sinh trung học do CDC thực hiện hàng năm đã báo cáo rằng vào năm 2017, tỷ lệ sử dụng cần sa Cần sa [Cannabis] hiện tại ở học sinh trung học là 19,8% [thấp hơn tỷ lệ cao nhất là 25,3% vào năm 1995] và khoảng 35,6% cho biết đã sử dụng cần sa một hoặc nhiều lần trong đời. Trong năm 2010, tỷ lệ sử dụng cần sa vượt qua tỷ lệ sử dụng thuốc lá hiện tại cho lần đầu tiên.
Trong cùng một cuộc khảo sát, tỷ lệ phần trăm học sinh trung học sử dụng các chất bất hợp pháp một hoặc nhiều lần trong cuộc đời của họ như sau:
Các loại thuốc kích thích được kê đơn [không có đơn thuốc]: 14.0%
Chất kích thích đường hít Dung môi dễ bay hơi [ví dụ dạng keo, chất xông hơi]: 6.2%
Thuốc gây ngủ Thuốc gây ảo giác [ví dụ: LSD, PCP, mescaline, nấm]: 6.6%
Cocaine: 4.8%
Steroid tổng hợp Steroids Đồng hóa [uống hoặc tiêm]: 2.9%
Methamphetamines Methylenedioxymethamphetamine [MDMA] [không kê đơn]: 2.5%
Heroin Ngộ độc Opioid và hội chứng cai : 1.7%
Thuốc theo đơn bị lạm dụng bao gồm thuốc giảm đau có thuốc phiện Thuốc giảm đau opioid Các thuốc giảm đau opioid và không opioid là những loại thuốc chính được sử dụng để điều trị đau. Có thể sử dụng thuốc chống trầm cảm, thuốc chống co giật và các thuốc tác động lên hệ thống... đọc thêm [ví dụ oxycodone], chất kích thích Thuốc hướng thần Rối loạn tăng động giảm chú ý [ADHD] là một hội chứng bao gồm không chú ý, hiếu động thái quá và hấp tấp, bốc đồng. 3 dạng ADHD chủ yếu là giảm chú ý, tăng động / bốc đồng, và kết hợp cả hai... đọc thêm [ví dụ thuốc ADHD như methylphenidate hoặc dextroamphetamine], và thuốc an thần Thuốc giảm đau và giảm lo âu [ví dụ, các thuốc benzodiazepine].
Trên toàn quốc, 1,5% học sinh đã sử dụng thuốc bất hợp pháp đường tiêm một hoặc nhiều lần trong suốt cuộc đời của họ [1 Tham khảo chung [Xem thêm Giới thiệu về các vấn đề ở thanh thiếu niên và Tổng quan về Rối loạn Chất gây nghiện.] Sử dụng chất gây nghiện trong thanh thiếu niên có thể chỉ đơn thuần là sử dụng nhất thời đến... đọc thêm ].
Tham chiếu các chất cụ thể
1" Kann L, McManus T, Harris WA, et al: Giám sát hành vi rủi ro của thanh thiếu niên — Hoa Kỳ, 2017. MWR Surveill Summ67 [No. SS-8]: 1-114, 2018. doi: 10.15585/mmwr.ss6708a1.
2: Johnston LD, Miech RA, O’Malley PM, et al: Monitoring the Future national survey results on drug use 1975-2018: Overview, key findings on adolescent drug use Ann Arbor, Institute for Social Research, University of Michigan, 2019.
Chẩn đoán
Đánh giá lâm sàng, bao gồm kiểm tra định kỳ
Các hành vi mà các bậc phụ huynh cần quan tâm đối với hành vi lạm dụng thuốc gây nghiện bao gồm
Tìm kiếm thuốc hoặc đồ tiêm chích ma tuý
Hành vi bất thường
Trầm cảm hoặc thay đổi tâm trạng
Thay đổi bạn bè
Học tập sa sút
Mất sở thích vốn có
Xét nghiệm nghiện chất ở thanh thiếu niên
Các bác sỹ lâm sàng nên hỏi về việc sử dụng thuốc lá, rượu và các loại thuốc khác mỗi lần khám sức khoẻ, duy trì việc thăm khám và cũng nên khuyên cả thanh thiếu niên và cha mẹ về việc sử dụng an toàn, theo dõi các loại thuốc không kê đơn và thuốc theo đơn.
Có một số công cụ sàng lọc nghiện chất khác nhau. Một số đơn giản và có thể được xét nghiệm qua hơi thở; xét nghiệm này có thể hữu ích cho việc xác định những thanh thiếu niên có nguy cơ và có thể cần những xét nghiệm sâu hơn. Các công cụ khác là các bảng câu hỏi dễ hiểu hoặc bộ câu hỏi số để cung cấp thêm thông tin nhưng công cụ này đòi hỏi các bác sĩ lâm sàng mất nhiều thời gian hơn khi khám bệnh. Bệnh nhân có khả năng đọc hiểu được cung cấp bộ công cụ để tự sàng lọc [bộ câu hỏi bằng giấy hoặc bằng số tại cơ sở y tế].
Sàng lọc kiểm tra rượu
Về việc sàng lọc kiểm tra rượu , Viện Quốc gia về lạm dụng rượu và chứng nghiện rượu [NIAAA] đã phát triển một hướng dẫn [guide] bắt đầu với hai câu hỏi sàng lọc. Các câu hỏi và giải thích câu trả lời khác nhau theo tuổi [xem Bảng Các câu hỏi sàng lọc rượu NIAAA cho trẻ em và thanh thiếu niên Các câu hỏi sàng lọc rượu NIAA cho trẻ em và thanh thiếu niên ].
Đối với bệnh nhân có nguy cơ trung bình đến cao nhất, hãy hỏi
Hình thức uống: Tiêu thụ thường xuyên và tối đa
Các vấn đề gây ra hoặc có nguy cơ xảy ra do uống rượu: Bỏ học, đánh nhau, bị chấn thương, tai nạn xe cộ
Sử dụng các chất kích thích khác: Bất kì thứ gì dùng để đem lại cảm giác sảng khoái
Hướng dẫn NIAAA cũng cung cấp các chiến lược hữu ích để giải quyết các vấn đề.
Sàng lọc chung một số chất
Bảng câu hỏi CRAFFT là một công cụ sàng lọc cũ hơn, đã được xác thực về việc sử dụng rượu và ma túy. Tuy nhiên, do bảng câu hỏi CRAFFT không sàng lọc việc sử dụng thuốc lá, cung cấp thông tin về tần suất sử dụng hoặc phân biệt đối xử giữa việc sử dụng ma túy và rượu, nên nó không còn được sử dụng rộng rãi và các công cụ sàng lọc khác đã được phát triển.
Sàng lọc nhanh về thuốc lá, rượu và các chất ma túy khác [The Brief Screener for Tobacco, Alcohol, and other Drugs-BSTAD] và công cụ sàng lọc để can thiệp nhanh [Screening to Brief Intervention tools- S2BI] bao gồm một loạt các chất và hướng dẫn lâm sàng ngắn gọn về cách xử lý với kết quả sàng lọc.
Xét nghiệm ma túy
Xét nghiệm ma túy Test ma túy có thể hữu ích nhưng cũng có những hạn chế đáng kể. Khi phụ huynh yêu cầu làm xét nghiệm ma túy, họ có thể tạo ra một bầu không khí căng thẳng gây khó khăn trong việc khai thác chính xác tiền sử sử dụng và dạng thuốc sử dụng ở thanh thiếu niên. Các xét nghiệm sàng lọc thường là xét nghiệm miễn dịch nhanh trong nước tiểu nên có nhiều trường hợp dương tính giả và âm tính giả. Hơn nữa, xét nghiệm không thể xác định tần suất và cường độ sử dụng chất gây nghiện và do đó không thể phân biệt người sử dụng ma túy nhất thời và người nghiện ma túy. Các bác sỹ lâm sàng phải sử dụng các biện pháp khác [ví dụ, hỏi bệnh sử kỹ lưỡng, bảng câu hỏi] để xác định mức độ sử dụng chất gây nghiện đã ảnh hưởng đến cuộc sống của mỗi thanh thiếu niên.
Với những lo ngại và hạn chế này, tham khảo ý kiến chuyên gia về rối loạn sử dụng chất gây nghiện là cần thiết để xác định liệu xét nghiệm ma túy có nên sử dụng trong tình huống nhất định không. Tuy nhiên, quyết định không xét nghiệm ma túy không có nghĩa là bỏ qua các đánh giá về rối loạn do sử dụng chất gây nghiện hoặc rối loạn tâm thần. Thanh thiếu niên có các dấu hiệu rối loạn sử dụng chất gây nghiện hoặc rối loạn về sức khoẻ tâm thần không đặc hiệu nên được khám chuyên khoa để được đánh giá đầy đủ.
Điều trị
Liệu pháp hành vi cho thanh thiếu niên
Thông thường, thanh thiếu niên có rối loạn sử dụng chất gây nghiện mức vừa hoặc nghiêm trọng được giới thiệu để đánh giá và điều trị sâu thêm. Nhìn chung, cùng một hành vi điều trị các rối loạn sử dụng chất gây nghiện dùng cho người lớn Điều trị Rối loạn sử dụng chất là một loại rối loạn liên quan đến sử dụng chất liên quan đến một mô hình hành vi bệnh lý, trong đó bệnh nhân tiếp tục sử dụng một chất mặc dù gặp phải những vấn đề đáng... đọc thêm cũng có thể được sử dụng cho thanh thiếu niên. Tuy nhiên, các liệu pháp này nên được điều chỉnh. Thanh thiếu niên không nên điều trị cùng một liệu trình với người lớn; họ nên được nhận các dịch vụ dành cho vị thành niên và sự tư vấn của các nhà trị liệu có chuyên môn trong điều trị thanh thiếu niên có rối loạn sử dụng chất gây nghiện.
Thông tin thêm
Sàng lọc rượu và can thiệp nhanh cho giới trẻ. Hướng dẫn của Viện Quốc gia về lạm dụng rượu và nghiện rượu [NIAAA]
Công cụ sàng lọc nhanh đối với thuốc lá, rượu và các chất gây nghiện khác.
Công cụ sàng lọc giúp can thiệp nhanh