Vì sao ngộ độc rượu gây giảm đường huyết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Ngô Đắc Thanh Huy - Bác sĩ Tim mạch - Khoa Khám bệnh & Nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng

Rượu [còn được gọi là Ethanol] một hoạt chất gây ức chế thần kinh trung ương, nếu uống một lượng lớn nhanh có thể gây suy hô hấp, hôn mê và tử vong. Nếu uống liên tục trong thời gian dài rượu gây ngộ độc trực tiếp lên tim, gan và tổn thương các cơ quan khác.

Ngộ độc rượu thường xảy ra do uống quá nhiều rượu, một số ít do tự tử bằng rượu hoặc các chế phẩm từ rượu. Tuy nhiên cần phân biệt các dạng ngộ độc rượu như sau:

• Ngộ độc rượu Ethanol: tình trạng nồng độ Ethanol tăng dần trong máu gây ức chế thần kinh trung ương.
• Ngộ độc rượu Methanol và Ethylen Glycol: tình trạng ngộ độc do uống nhầm rượu pha với cồn công nghiệp.

Các trường hợp nhập viện cấp cứu thường do người bệnh uống quá nhiều, lạm dụng rượu đến mức xảy ra các biến chứng như: hạ đường huyết, nhiễm toan ceton, trụy tim do ngộ độc rượu...

Ngộ độc rượu gây ra nhiều rối loạn tâm thần và ảnh hưởng trên các cơ quan khác nhau. Cụ thể diễn tiến theo 3 giai đoạn như:

• Giai đoạn kích thích: người bệnh sẽ có phản ứng thần kinh hưng phấn [sảng khoái, vui vẻ, nói nhiều], giảm khả năng tự kiềm chế [kích thích, hung hãn, mất điều hòa], rối loạn khả năng phối hợp vận động [đi đứng nghiêng ngả, loạng choạng].
• Giai đoạn ức chế: giảm dần tri giác, giảm khả năng tập trung, lú lẫn, giảm phản xạ gân xương, trương lực cơ giảm, bị giãn mạch ngoại vi.
• Giai đoạn hôn mê: người bệnh bị biến chứng nặng như: thở yếu, viêm phổi sặc, suy hô hấp, giãn mạch, tụt huyết áp, rối loạn nhịp tim, trụy tim, hạ thân nhiệt, hạ đường huyết, co giật, rối loạn điện giải, nhiễm toan chuyển hóa, tiêu cơ vân... dẫn đến hôn mê hoặc ngừng thở.

Tiến trình ngộ độc rượu cũng thể hiện qua nồng độ Ethanol huyết thanh tăng dần trong máu:

• 20-50mg/dL: rối loạn ức chế, cảm xúc không ổn định, hưng cảm bất thường, nói nhiều.
• 50-100mg/dL: chậm phản xạ, giảm khả năng phán xét, loạn vận ngôn, mất khả năng điều hòa vận động mức độ nhẹ.
• 100-200mg/dL: song thị, mất định hướng, lẫn lộn, vô cảm, giãn mạch.
• 200-400mg/dL: ức chế hô hấp, mất phản xạ đường thở, giảm thân nhiệt, vệ sinh mất tự chủ, tụt huyết áp, hôn mê.
• > 400mg/dL: trụy tim do ngộ độc rượu, tử vong.

Như vậy, nếu lạm dụng rượu và để nồng độ Ethanol trong máu tăng quá mức, rượu gây ngộ độc trực tiếp lên tim và gây trụy tim, khiến người bệnh đối diện với nguy cơ tử vong mức cao nhất.

Trụy tim do ngộ độc rượu cần điều trị theo tiến trình

Uống rượu nặng trong thời gian dài dễ dẫn đến các tổn thương ở gan như: gan nhiễm mỡ, xơ gan, viêm gan do rượu. Bệnh nhân bị tổn thương gan cũng dễ bị rối loạn đông máu do giảm khả năng tổng hợp các yếu tố đông máu, làm tăng nguy cơ chảy máu khi chấn thương [ví dụ như ngã, va đập, tai nạn xe...] và xuất huyết tiêu hóa [do viêm dạ dày, vỡ tĩnh mạch thực quản...]

Lạm dụng rượu cũng thường gây ra những hậu quả và biến chứng sau đây:

• Viêm tụy, viêm dạ dày.
• Trụy tim do ngộ độc rượu.
• Bệnh lý cơ tim, thường kèm theo rối loạn nhịp tim và tăng huyết áp.
• Bệnh lý thần kinh ngoại biên.
• Các tổn thương não bao gồm: chứng rối loạn tâm thần Korsakoff, bệnh não Wernicke, bệnh Marchiafava-Bignami và suy giảm trí nhớ.
• Một số dạng ung thư [ví dụ như đầu và cổ, thực quản], đặc biệt là khi uống rượu được kết hợp với hút thuốc lá.
• Về lâu dài người bệnh có thể bị suy dinh dưỡng, thiếu hụt vitamin.

Đối với ngộ độc mức độ nặng, việc điều trị tập trung vào các mục tiêu:

• Truyền dịch, thuốc vận mạch nếu bị tụt huyết áp.
• Truyền Glucose, nước điện giải để bổ sung dinh dưỡng.
• Tiêm vitamin B1 vào bắp với 100-300mg [người lớn] hoặc 50mg [trẻ em] trước khi truyền Glucose.
• Tiêm thuốc chống nôn, thuốc giảm tiết dịch vị, cho bệnh nhân uống thuốc bọc niêm mạc dạ dày để giảm nôn.
• Hỗ trợ bệnh nhân thở bằng cách hút đờm dãi, đặt nội khí quản, thở oxy, thở máy với chế độ tăng thông khí... để tăng thải trừ Ethanol.
• Duy trì thân nhiệt và giữ ấm cho người bệnh.

Điều trị rượu gây ngộ độc trực tiếp đến tim bằng truyền dịch

Để phòng tránh trụy tim và các biến chứng khác do rượu, người bệnh nên cân nhắc các phương pháp sau:

• Tốt nhất không nên uống rượu nếu không kiểm soát được liều lượng.
• Nếu uống, chỉ uống đúng lúc [sau giờ làm việc, ít đi lại] và có thể nghỉ ngơi khi cần.
• Uống ít để hạn chế tác dụng phụ. Dừng uống khi bản thân vẫn còn đủ tỉnh táo, kiểm soát được khả năng ăn nói, đi lại vững.
• Không nên uống quá 50ml rượu loại 40 độ hoặc không quá 400ml bia 5 độ.
• Nên ăn đầy đủ trước, trong và sau khi uống để đỡ hại dạ dày.
• Một số đối tượng tuyệt đối không nên uống rượu: trẻ em, trẻ vị thành niên, phụ nữ có thai, phụ nữ đang cho con bú, người thường xuyên phải làm các việc tập trung cao như lái xe, vận hành máy móc, những người mới bỏ rượu, đang uống thuốc hoặc đang bị bệnh.
• Giữ ấm cơ thể, tránh để cơ thể phong phanh, lạnh sau khi uống rượu.
• Chọn loại rượu, bia, thực phẩm có nguồn gốc và thành phần an toàn.

Nhìn chung, nếu lạm dụng rượu gây ngộ độc trực tiếp lên tim và gây tổn thương nặng nề đến các cơ quan khác. Người bệnh nên cân nhắc và hạn chế khi uống rượu. Nếu có thể nên thực hiện một số biện pháp cai rượu dưới sự hướng dẫn và tư vấn của bác sĩ.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là địa chỉ thăm khám, điều trị và phòng ngừa các bệnh lý khác nhau. Khi thực hiện quy trình thăm khám tại Vinmec, Quý khách hàng sẽ được đón tiếp và sử dụng cơ sở vật chất, hệ thống máy móc hiện đại đi kèm với các dịch vụ y tế hoàn hảo dưới sự chỉ dẫn, tư vấn của các bác sĩ giỏi, được đào tạo bài bản ở cả trong và ngoài nước. Do đó, khách hàng hoàn toàn có thể yên tâm về chất lượng y tế tại bệnh viện.

Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để được giảm ngay 20% phí khám bệnh lần đầu trên toàn hệ thống Vinmec [áp dụng từ 1/8 - 30/9/2022]. Quý khách cũng có thể quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn tư vấn từ xa qua video với các bác sĩ Vinmec mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.

XEM THÊM:

Trước nhập viện, chiều 2.1, BN đi uống rượu cùng bạn, sau đó về nhà ngủ. Khi gia đình gọi dậy ăn tối thì anh này nói không muốn ăn. Sáng 3.1, khi người nhà vào gọi dậy thì BN không có phản xạ, chân tay lạnh. BN được gia đình đưa đến bệnh viện địa phương để cấp cứu, lúc này đã hôn mê sâu, đồng tử giãn, ứ đọng đờm dãi, suy hô hấp, đường máu thấp, phải đặt nội khí khoản để hỗ trợ thở. Kết quả chụp cắt lớp cho thấy có tổn thương não lan tỏa hai bên. BN được chẩn đoán nghi đột quỵ và chuyển đến Bệnh viện Bạch Mai tối 4.1 trong tình trạng hôn mê sâu, thở máy, nhiễm toan chuyển hóa [tăng a xít máu], tiêu cơ vân nặng kèm hội chứng suy thận.

Tại Trung tâm chống độc - Bệnh viện Bạch Mai, BN được điều trị hồi sức, lọc máu nhưng vẫn hôn mê sâu, tụt huyết áp, tổn thương não nặng không hồi phục. Sáng 6.1, gia đình xin cho BN về vì không còn khả năng cứu chữa. BN tử vong sau đó.

Theo TS-BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm chống độc - Bệnh viện Bạch Mai, đây chỉ là một trong số các trường hợp tử vong do ngộ độc rượu thông thường [rượu ethanol] mà trung tâm đã tiếp nhận trong thời gian qua.

Nguyên nhân tử vong thường gặp nhất là do uống nhiều rượu dẫn đến mức hạ đường huyết. “Thành phần ethanol trong rượu gây hạ đường huyết trong khi bản thân người uống rượu lại không ăn [tinh bột, đạm] trong quá trình uống rượu và cũng không ăn ngay sau bữa rượu. Đây là nguyên nhân chính khiến đường huyết giảm sâu. Đặc biệt, với người gầy, không có năng lượng dự trữ sẽ dễ bị suy kiệt và tử vong do hạ đường huyết”, bác sĩ Nguyên cho biết.

Bác sĩ Nguyên lưu ý, uống quá nhiều rượu cũng sẽ tác động ức chế thần kinh khiến BN rơi vào trạng thái hôn mê sâu, ức chế hô hấp dẫn đến thở yếu, khò khè, thiếu ô xy; đây là các yếu tố khiến não tổn thương, dễ dẫn đến tử vong.

Do đó, với những người uống rượu có dấu hiệu ngộ độc, như: khi được gọi hỏi, họ nói rất hạn chế; không thể đi lại được, đặc biệt không thể tự đi, lơ mơ, thở khò khè, chậm chạp, lờ đờ, ngồi một chỗ, co giật, nôn ọe nhiều, đau đầu, không thể tự ăn được cần chuyển đến cơ sở y tế theo dõi, xử trí kịp thời.

Để tránh ngộ độc do rượu, không lạm dụng và cần ăn uống đầy đủ để kiểm soát hạ đường huyết. Vì khi đường huyết giảm sâu, não không được nuôi dưỡng sẽ gây chết não.

• Loại trừ các rối loạn khác

Chẩn đoán được hình thành khi có sự nghi ngờ cao; các triệu chứng ở bệnh nhân nghiện rượu có thể do viêm tụy cấp Viêm tụy cấp Viêm tụy cấp là tình trạng viêm cấp tính của tuyến tụy [và đôi khi là các mô lân cận]. Các tác nhân phổ biến nhất là... đọc thêm , ngộ độc methanol hoặc ethylen glucol [xem bảng Triệu chứng và điều trị của các ngộ độc đặc biệt ], hoặc toan chuyển hóa do đái tháo đường Toan ceton [DKA] Nhiễm toan ceton là biến chứng cấp tính của bệnh đái tháo đường đặc trưng bởi tăng đường huyết, tăng ceton trong máu và nhiễm toan chuyển hóa. Đường má... đọc thêm [DKA]. Thông thường, nồng độ cồn trong máu không còn cao nữa khi bệnh nhân có nhiễm toan ceton. Ở bênh nhân nghi ngờ nhiễm toan ceton do rượu, các chất điện giải [bao gồm cả magne], BUN và creatinin, glucose, ceton, amylase, lipase, và áp lực thẩm thấu huyết thanh cần được đo. Nên xét nghiệm nước tiểu để tìm ceton. Bệnh nhân mắc bênh nặng và có ceton dương tính nên được làm khí máu động mạch và đo lactac trong máu.

Xét nghiệm điển hình bao gồm

Phát hiện nhiễm toan chuyển hóa có thể gặp khó khăn do tình trạng nhiễm toan chuyển hóa do nhiễm trùng, do nôn dẫn đến PH bình thường; chủ yếu dựa và tăng khoảng trống anion. Nếu khai thác tiền sử không cho phép khẳng định tình trạng nhiễm độc rượu, thì việc đo nồng độ methanol và ethylen glycol trong huyết thanh nên được thwucj hiện. Các tinh thể calci oxalate trong nước tiểu cũng là một bằng chứng của ngộ độc ethylen glycol. Nồng độ acid lactic thường tăng do hạ đường máu và sự cân bằng cho sự thay đổi giảm và oxy hóa trong gan.