Vì sao tháng 2 chỉ có 28 hoặc 29 ngày

Năm 46 trước Công nguyên, Thống soái La Mã Julius César khi định ra lịch dương đã quy định mỗi năm có 12 tháng, tháng lẻ là tháng đủ, có 31 ngày; tháng chẵn là tháng thiếu, có 30 ngày. Tháng Hai là tháng chẵn, lẽ ra cũng phải có 30 ngày. Tuy nhiên nếu tính như vậy thì một năm không phải có 365 ngày mà là 366 ngày, do đó người ta buộc phải tìm cách bớt đi một ngày trong mỗi năm. 

Khi đó, theo tập tục của La Mã, rất nhiều phạm nhân bị tuyên án tử hình và đều phải chấp hành hình phạt vào tháng Hai, khiến mọi người cho rằng tháng đó không may mắn. Do vậy, người ta quyết định bớt đi một số ngày của tháng Hai với mục đích để "tháng đen đủi" này qua nhanh hơn. 

Lịch này sau đó được gọi là lịch Julius, theo tên người đặt ra nó. Sau khi Vua Augustus lên nắm quyền, lịch bị thay đổi. Đầu tiên, Augustus phát hiện ra Julius Cesar sinh vào tháng 7 - một tháng đủ, có 31 ngày, trong khi Augustus lại sinh ra vào tháng 8 - một tháng thiếu, chỉ 30 ngày. Để thể hiện uy quyền của mình, Augustus đã đổi tháng 8 thành 31 ngày.

Sự thay đổi này khiến tháng 9 và 11 ban đầu là tháng đủ bỗng thành tháng thiếu. Tương tự, tháng 10 và 12 ban đầu là tháng thiếu lại sửa thành tháng đủ. Ngoài ra, số ngày trong năm cũng tăng thêm một ngày. Cuối cùng, tháng 2 đen đủi lại bị cắt bớt một ngày nữa, chỉ còn 28 ngày.

Cứ 4 năm, tháng Hai mới có một lần 29 ngày do quy luật năm nhuận.

Theo một cách giải thích khác, từ tài liệu thu thập được từ các nhà khảo cổ, người ta kết luận rằng Romulus – vị vua đầu tiên của thành Rome - chính là người nghiên cứu về Mặt trăng và ban hành một loại lịch theo Mặt trăng - giống với âm lịch nhưng chỉ có 10 tháng, bắt đầu từ tháng Ba và kết thúc với tháng 12. Người ta đặt tên các tháng theo tiếng La Mã như sau: Martius: 31 ngày, Aprilius: 30 ngày, Maius: 31 ngày, Junius: 30 ngày, Quintilis: 31 ngày, Sextilis: 30 ngày, September: 30 ngày, October: 31 ngày, November: 30 ngày, December: 30 ngày. Một năm có tổng cộng 304 ngày.  

Chu kỳ quay quanh Mặt trời của Trái đất thông thường là 365 ngày, như vậy sẽ có một khoảng thời gian hơn 60 ngày không được đo đếm bởi lịch trên. Đến năm 731 TCN, hoàng đế Numa Pompilius nhận thấy điều này là cực kỳ ngớ ngẩn nên quyết định bổ sung tháng Một và tháng Hai, mỗi tháng có 28 ngày cho đúng 12 chu kỳ Mặt trăng. Mỗi năm có 360 ngày, và tháng Hai chính là tháng cuối cùng, được coi là "em út".

Do lịch này chưa hoàn hảo trong việc đo đếm thời gian nên đến năm 45 TCN, Julius Caesar mới thay đổi. 

Phương Linh

Đã khi nào bạn lấy làm lạ ngôi sao tháng 2 lại có 28 ngày [hoặc 29 ngày nếu là năm nhuận] chưa? Nếu biết được sự thật này hẳn là bạn sẽ ngạc nhiên đấy!

Ở thời điểm hiện tại, nhiều nhất các nước trên thế giới, trong đó bao gồm cả Việt Nam đang sử dụng hệ thống lịch Gregorian [Dương lịch] làm công cụ chính quy để phân chia thời gian trong một năm. Được biết, lịch Gregorian xuất hiện vào năm 1582, do Giáo hoàng Gregorian XIII bố cáo.

Hệ lịch này chia 1 năm bình thường thành 365 ngày với 12 tháng. Mỗi tháng trong năm sẽ có khoảng 30-31 ngày, duy chỉ có tháng hai vỏn vẹn 28 ngày, 4 hàng năm lần lại được thêm vào thêm 1 ngày và tạo thành năm nhuận. Chắc hẳn nhiều người sẽ lấy làm lạ rằng: “Tại sao tháng hai lại đặc biệt như vậy?”. Để tìm lời trả lời cho dấu chấm hỏi này, chúng ta cần quay ngược bánh xe thời gian về quá khứ, trở lại thời điểm tổ tiên của bộ lịch Dương được khai sinh bởi người Đế chế Roma.

Các chuyên gia khảo cổ đã phát hiện cơ sở của việc này là sự để nguyên cách tính lịch của người Đế chế Roma trước kia. Lịch Đế chế Roma ban đầu bố cáo bởi Romulus, vị hoàng đế đầu tiên của thành Rome. Lịch do ông bố cáo dựa vào chu kỳ của Mặt Trăng, tức là tương tự như âm lịch của người phương Đông, tuy nhiên chỉ có 10 tháng bắt đầu từ tháng 3 và kết thúc vào cuối tháng Mười Hai theo danh sách dưới đây, bây giờ tháng 1 và tháng 2 chưa hề tồn tại:

Lưu ý: cách đánh số tháng 1, 2, 3, … là do cách dịch của người Việt Nam, còn trong nguyên văn của lịch Đế chế Roma cũng như cách dịch ra nhiều ngôn ngữ trên thế giới thì mỗi tháng hữu danh riêng như trên.

Như vậy, một năm chỉ có 10 tháng tương ứng với 304 ngày, tức là có một thời kì kéo dài hai chu kỳ của Mặt Trăng không được đưa vào lịch. Nguyên nhân của vấn đề này bắt nguồn từ việc người Đế chế Roma vốn không có khái niệm mùa đông trong lịch hàng ngày vì theo quan niệm của họ mùa đông là thời kì bất tài vô dụng nhất đối với đồng áng nông nghiệp.

Khoảng thế kỷ thứ 8 TCN – riêng biệt là năm 731 TCN, hoàng đế Numa Pompilius đã nhận thấy điều này là sức cùng lực kiệt ngớ ngẩn và ông quyết định đưa thêm hai tháng nữa vào lịch cho đủ 12 chu kỳ của Mặt Trăng. Mỗi tháng này có 28 ngày, khiến cho lịch kéo dài đủ 12 chu kỳ của Mặt Trăng, tổng thể là 354 ngày với sự xuất hiện của tháng 1 và tháng 2. Do 2 tháng mới này thuộc dạng “sinh sau đẻ muộn”, tháng 2 lúc đó được coi là tháng cuối cùng của năm thay vì như quy ước hiện nay là tháng Mười Hai.

Tuy vậy, quan niệm hồi đó chỉ rõ số chẵn liên quan đến vận đen nên sau đó Numa Pompilius quyết định tăng thêm 1 ngày vào tổng số ngày trong năm thành số lẻ. Bên cạnh đó, số ngày của các tháng cũng được thiết lập lại thành số lẻ, nhưng nếu vậy thì số ngày trong năm lại thành số chẵn. Cuối cùng, hoàng đế Pompilus quyết định chọn tháng cuối cùng của năm – tháng 2 – sẽ là tháng có 28 ngày như danh sách dưới đây vì ông nghĩ rằng nếu phải có một tháng có số ngày chẵn thì chọn tháng ngắn nhất:

Mặc dù vậy, lịch đặt theo chu kì của Mặt Trăng dần bộc lộ phần yếu, nó không cho thấy rõ đúng được chu kỳ biến đổi thời tiết các mùa, vì chu kỳ này gắn với sự vận động của Trái đất quanh Mặt trời chứ bất công sự vận động của Mặttrăng quanh Trái đất. Vì cơ sở đó, người Đế chế Roma lại quyết định cứ hai hàng năm lần thì đưa vào thêm một tháng nhuận kéo dài 27 ngày sau ngày 23 tháng 2 hữu danh Mercedonius [những năm đó tháng 2 chỉ có 23 ngày].

Hệ quả là việc thay đổi như trên lao động tính lịch trở nên rắc rối. Đến khoảng năm 45 TCN, hoàng đế Julius Caesar quyết định thay đổi hệ thống tính lịch này, để nguyên 12 tháng nhưng thêm ngày vào các tháng để cho 12 tháng đó xảy ra đồng thời chu kỳ của Mặt trời [chu kỳ vị trí của Mặt trời trên khoảng không, chứ bất công chu kỳ Trái đất sự vận động quanh Mặt Trời vì thời đó người ta không biết Trái đất có quỹ đạo quanh Mặt trời].

Ngoài ra, hoàng đế Caesar cũng đặt chỉ rõ cứ 4 hàng năm lần thì tháng hai lại được cộng thêm một ngày cho thích hợp chu kỳ của Mặt trời được tính là khi đó là 365,25 ngày, điều này về cơ bản khá gần với chu kỳ thật của Trái Đất quanh Mặt trời hiện nay chúng ta biết là 365,2425 ngày. Thực tế ngay sau khi thay đổi quy ước lịch, năm 46 TCN – năm đầu tiên áp dụng kiểu lịch mới – có tới 455 ngày.

Có nguồn dữ liệu ghi rằng ban đầu theo cách tính lịch của Caesar, tháng 2 có 29 ngày và mỗi 4 năm nó được thêm một ngày thành 30 ngày, tức là không có chênh lệch lớn với các tháng khác. Tuy vậy sau này khi các tháng được đặt tên lại, ngày thứ 29 của tháng 2 được chuyển sang tháng 8 do tên theo tiếng anh là August – nó được đặt theo tên của Augustus [Hoàng đế nảy ra đế quốc Đế chế Roma] – để cho tháng đó có độ dài tương ứng với tháng 7 [July] đặt theo tên của Julius Caesar.

Dương lịch chúng ta sử dụng thời nay chính là lịch Đế chế Roma đã được hoàn thiện thêm. Cách chia các tháng vẫn để nguyên để tôn trọng môn lịch sử và đó là lời giải thích về tháng hai có ít ngày hơn các tháng khác. Về cơ bản đây chỉ là một qui ước, không gây ảnh hưởng gì tới việc sử dụng thời gian của loài người.

Cập nhật: 18/02/2021 Theo Trí Thức Trẻ/Dân Trí

Khi nhắc đến vấn đề này, đến nay, nhiều người vẫn tin rằng tháng 2 ban đầu có 29 ngày nhưng đã bị Hoàng đế La Mã Augustus Caesar “đánh cắp” đi 1 ngày để thêm vào tháng 8 – tháng được đặt theo tên của ông [August]. Tuy nhiên, thực tế đây chỉ là một trong những lời đồn đại không có căn cứ.

Theo dương lịch, các tháng trong năm có 30 hoặc 31 ngày. Tuy nhiên, tháng 2 là “trường hợp đặc biệt” khi chỉ có 28 hoặc 29 ngày [nếu năm nhuận]. Tại sao lại như vậy?

Các chuyên gia khảo cổ đã phát hiện lý do của việc này là sự giữ nguyên cách tính lịch của người La Mã trước kia. Theo tài liệu thu thập được từ các nhà khảo cổ, dương lịch ngày nay bắt nguồn từ người La Mã. Vào thế kỷ thứ 8 trước Công nguyên, Romulus - vị vua đầu tiên của thành Rome - đã ban hành lịch dựa theo chu kì Mặt trăng [tương tự âm lịch phương đông] nhưng chỉ có 10 tháng, bắt đầu từ tháng 3 và kết thúc vào tháng 12. Lúc này tháng 1 và tháng 2 chưa hề tồn tại.

Vào thế kỷ thứ 8 trước Công nguyên, Romulus - vị vua đầu tiên của thành Rome - đã ban hành lịch dựa theo chu kì Mặt trăng [tương tự âm lịch phương đông] nhưng chỉ có 10 tháng

Theo cách chia của vua Romulus thì một năm chỉ kéo dài 304 ngày, tức là có một khoảng thời gian kéo dài hai chu kỳ của Mặt Trăng không được đưa vào lịch. Nguyên nhân của vấn đề này là do người La Mã không có khái niệm mùa đông. Họ xem mùa đông là khoảng thời gian vô dụng, bởi họ không thể làm được gì.

Tuy nhiên, vào năm 731 TCN, hoàng đế Numa Pompilius đã nhận thấy điều này là cực kì ngớ ngẩn. Cuối cùng ông đã quyết định bổ sung thêm hai tháng nữa, mỗi tháng có 28 ngày cho đúng 12 chu kì Mặt trăng. Như vậy, mỗi năm đã có tổng cộng là 354 ngày.

Thế nhưng, thời đó, họ quan niệm rằng số chẵn thường liên quan đến điều đen đủi nên vua Numa Pompilius đã quyết định tăng cho tháng Một thêm 1 ngày để thành 29 ngày, còn tháng 2 không hiểu vì lý do gì vẫn giữ nguyên chỉ có 28 ngày. Bên cạnh đó, số ngày của các tháng cũng được điều chỉnh lại thành số lẻ, duy chỉ có tháng 2 vẫn là số chẵn. Như vậy, thời điểm đó, tổng số ngày trong năm là 355 với thứ tự các ngày trong tháng như sau:

Một vài năm trôi qua, nhiều ý kiến trái chiều về cách chia như vậy lại một lần nữa xuất hiện. Nhiều người cho rằng nó không phản ánh đúng được chu kì biến đổi thời tiết các mùa. Bởi vậy, để giữ cho việc đi đúng theo quỹ đạo của nó, cứ 2 năm/lần, người La Mã lại thêm một tháng nhuận kéo dài 27 ngày sau ngày 23/2 có tên Mercedonius [những năm đó tháng 2 chỉ có 23 ngày]

Tuy nhiên, một lần nữa sự thay đổi lại vướng phải khó khăn khi các linh mục ở Rome khó có thể lựa chọn nên để tháng nhuận xuất hiện khi nào cho hợp lý. Vì vậy, đến khoảng năm 45 TCN, hoàng đế Julius Caesar đã tiến hành sửa đổi việc phân chia ngày tháng thêm một lần nữa.

Thế nhưng, thời đó, họ quan niệm rằng số chẵn thường liên quan đến điều đen đủi nên vua Numa Pompilius đã quyết định tăng cho tháng Một thêm 1 ngày để thành 29 ngày, còn tháng 2 không hiểu vì lý do gì vẫn giữ nguyên chỉ có 28 ngày

Ông quyết định giữ nguyên 12 tháng và thêm 10 ngày nữa. Đồng thời ông cũng đặt quy định cứ 4 năm một lần thì tháng 2 lại được cộng thêm một ngày để thành 29 ngày. Như vậy, lúc đó một năm đã là 365,25 ngày – khá gần với chu kì thật của Trái Đất quanh Mặt Trời [365,2425 ngày]. Thực tế ngay sau khi thay đổi quy ước lịch, năm 46 TCN - năm đầu tiên áp dụng kiểu lịch mới - có tới 455 ngày.

Dương lịch mà con người sử dụng ngày nay chính là lịch La Mã được hoàn thiện thêm. Cách chia các tháng cũng có sự điều chỉnh giữa 30 ngày và 31 ngày. Duy chỉ có tháng 2 vẫn được giữ nguyên là tháng ít ngày hơn các tháng khác.