Trâm là một loại cây có từ rất lâu ở vùng Bảy Núi, tỉnh An Giang nhưng tập trung nhiều ở xã Núi Tô, huyện Tri Tôn - nơi có đông đồng bào Khmer sinh sống.
Tại huyện Tri Tôn, cây trâm tập trung nhiều ở 2 xã Núi Tô và Cô Tô. Theo những người cao niên ở đây cho biết, cây trâm không được ai trồng, thường mọc hoang dã ngoài tự nhiên. Đây là loại cây có sức sống khá cao, dù ở các vùng đất khô cằn vẫn có thể sinh trưởng và phát triển tốt. Cây trâm không ai trồng cũng không cần phải chăm sóc, cứ đều đặn hàng năm lại cho trái xum xuê nên được người dân nơi đây gọi vui là của trời cho.
Cây trâm sinh trưởng hoàn toàn phụ thuộc vào tự nhiên. Hằng năm, cứ đến mùa trâm, đồng bào Khmer tập trung hái trái từ sáng đến chiều. Tuy không tốn công chăm sóc nhưng khâu hái trái cũng khá vất vả. Hàng năm, từ cuối tháng 3 đến tháng 6 [âm lịch] là cây bắt đầu ra trái.
| Bà con huyện Tri Tôn hết nghèo nhờ cây trâm |
Trái trâm nhỏ, hơi dài, mọc thành từng chùm, khi mới có trái có màu xanh, già màu đỏ tươi và lúc chín sẽ chuyển sang màu tím đen. Trái trâm chín sẽ đen bóng, no tròn, mọng nước, ăn vào có vị chua chua, ngọt ngọt và hơi chát; trái càng đen càng ngọt. Cây khoảng 7 năm tuổi mới bắt đầu cho thu hoạch, tuổi thọ của cây trâm kéo dài đến trên 50 năm. Điều đặc biệt là cây càng lớn tuổi sẽ cho trái càng sai. Việc thu hoạch trái trâm khá vất vả và tiềm ẩn nhiều nguy hiểm, nên chỉ có những người đàn ông làm công việc này. Để hái được những trái trâm chín mọng, người ta phải trèo lên những ngọn cây cao rồi dùng tay để hái. Đối với những trái trâm ở tán lá ngoài, bà con dùng thang tre hoặc những cây tre to, dài được đục lỗ nhỏ và cố định những thanh sắt vào để làm bàn đạp đi lên.
Với những người leo cây trâm giỏi, bình quân 1 ngày có thể hái được 20-30kg trái. Những gia đình có nhiều gốc trâm, sản lượng lớn, thương lái đến tận vườn thỏa thuận giá thu mua và đặt cọc trước, mỗi mùa trâm có thể kiếm được vài chục triệu đồng.
Chị Néang Chep, ở ấp Tô Trung, xã Núi Tô, cho biết gia đình chị có 3 gốc trâm cổ thụ, bình quân mỗi ngày hái trên 15 kg trái, giá bán dao động từ 15.000 - 25.000 đồng/kg. Một gia đình có từ 5 -10 gốc trâm, mỗi năm thu nhập hàng chục triệu đồng. Ông Chau Song, xã Núi Tô cho biết, gia đình có 1 gốc trâm, ngay tại ranh đất ruộng của gia đình. Hàng năm, sau khi hết mùa gặt là gia đình ông chuẩn bị “đồ nghề” để bắt đầu công việc hái trái trâm bán cho người dân. Theo ông Song, mỗi cây trâm trưởng thành sẽ cho năng suất bình quân khoảng 450kg trái. Với giá bán hiện nay khoảng 20.000 đồng/kg, nguồn lợi từ bán trái trâm giúp gia đình ông có được thu nhập ổn định để trang trải cuộc sống hàng ngày trong lúc nông nhàn. “Cây trâm không cần chăm sóc gì, hễ đến mùa là gia đình tôi chỉ lo hái đem ra lề đường bán là có thể kiếm tiền chi tiêu” - ông Song cho biết. Cũng theo ông Song, năm nay thời tiết bất lợi nên năng suất trái trâm không cao như những năm trước. Bên cạnh đó, giá mặt hàng này giảm đi rất nhiều so với năm rồi. “Năm trước, gia đình tôi bán với giá 40.000-50.000 đồng/kg. Năm nay, do tình hình dịch bệnh nên khách mua rất ít. Giá trâm giảm đi một nửa so với năm ngoái. Dù giá thấp nhưng cũng mang lại thu nhập cho gia đình tôi trong lúc nông nhàn” - ông Chau Song chia sẻ. Cây trâm được xem là món quà thiên nhiên ban tặng cho đồng bào DTTS Khmer vùng Bảy Núi nói chung, huyện Tri Tôn nói riêng. Không chỉ góp phần tăng thu nhập cho bà con trong lúc nông nhàn, cây trâm còn giúp giữ đất, giữ vườn; tạo bóng mát cho những người nông dân sau những buổi lao động mệt nhọc.
Thời gian tới, ngành chức năng sẽ nghiên cứu nhân giống những loại trâm cho trái to, ngọt, có giá trị kinh tế cao để hỗ trợ người dân trồng cây phân tán. Qua đó sẽ giúp cho bà con nâng cao thu nhập, góp phần bảo tồn loại cây đặc sản.
Tuấn Anh
Ảnh: Tuyết Nhung
- Cây hoa trâm ổi hay cây thơm ổi, cây hoa Ngũ sắc.
- Màu sắc: vàng, cam, đỏ, trắng.
- Hoa trâm ổi là loại cây thuộc họ cỏ Roi ngựa.
- Đường kính hoa: 2.5 – 5cm
- Chiều cao thân: 20 – 200cm
- Nguồn gốc hoa trâm ổi: Miền Trung Nam Mỹ.
Thời gian hoa trâm ổi nở từ tháng 6 – 10. Màu hoa sẽ chuyển từ màu vàng sang màu cam, sau đó không lâu sẽ đổi sang màu đỏ. Nên trồng ở nơi có đủ ánh nắng và điều kiện thoát nước tốt. Có hai loại là loại thẳng đứng và loại hoa thân bò… Cây hoa trâm ổi là loại cây ngắn ngày có thể chịu được giá rét.
Cách trồng hoa trâm ổi
– Gieo trồng cây hoa trâm ổi: mùa xuân mua cây giống về trồng, thời gian thích hợp là tháng 5. Tỉ lệ đất trồng là 6 phần đất Akadama hạt nhỏ và 4 phần đất sét, kết hợp với bón phân. Đặt cây nơi có đủ ánh nắng và điều kiện thoáng gió tốt.
– Khi cây đang nở hoa: nếu không tưới nước sẽ khiến cây bị khô và lá có thể bị tổn thương, vì thế nên tưới nhiều nước trước khi bề mặt đất trong chậu khô lại.
– Đổi chậu trồng: tốc độ phát triển của rễ rất nhanh và dễ bị rối, vì thế vào tháng 9 nên cắt tỉa rễ và nhánh, sau đó chuyển cây sang chậu lớn hơn. Đất trồng như trên, kết hợp với bón phân. Mùa đông tốt nhất nên chuyển cây vào nhà.
Chú ý
Nếu cây trâm ổi hấp thụ nước kém, và rễ mọc dài xuống đáy chậu, thì đó là dấu hiệu cho thấy nên chuyển cây sang trồng ở chậu lớn hơn. Nên đổi chậu trồng sớm để tránh thân phát triển kém. Sau khi thời tiết trở nên lạnh hơn phải chuyển cây vào phòng, đặt cánh cửa sổ và giảm tưới nước.
Điểm quan trọng
– Đặt cây hoa trâm ổi nơi có đủ ánh nắng.
– Tưới nhiều nước cho cây.
– Rễ phát triển rất nhanh vì thế nên đổi chậu trồng nhiều lần.
– Mùa đông đặt cây bên cửa sổ nơi có ánh sáng.
Sưu tầm và biên soạn.
Cây trâm ổi là loài cây bụi mọc hoang ở rất nhiều nơi. Với màu sắc sặc sỡ thay đổi theo thời gian nên được trồng làm cây cảnh. Không những thế cây trâm ổi còn là vị thuốc quý trong kho tàng dược liệu của Việt Nam
I. Giới thiệu về cây Trâm Ổi
| Tên thường gọi: | Cây trâm ổi |
| Tên gọi khác: | Cây ngũ sắc, cây trâm ổi ngũ sắc, cây thơm ổi |
| Tên khoa học: | Lantana camara |
| Họ thực vật: | Verbenaceae [họ cỏ roi ngựa] |
| Nguồn gốc xuất xứ: | Từ Brazil, Jamaica và các nước châu Mỹ, các vùng nhiệt đới ẩm. |
| Nơi sống: | Cây trâm ổi thường mọc ở các bãi đất trống, ven đồi |
| Phân bố | Ở Việt Nam cây trâm ổi có mặt ở mọi vùng miền trên cả nước, từ vùng ven biển đến vùng núi cao. |
| Tuổi thọ: | Là cây ngắn ngày nhưng mọc quanh năm |
| Thời gian nở hoa: | Cây trâm ổi nở hoa quanh năm,nhưng rộ nhất từ tháng 6 – 10 |
| Màu sắc của hoa: | Vàng cam, đỏ, trắng, tím, hồng |
II. Đặc điểm của cây Trâm Ổi
- Hình dáng bên ngoài: Cây trâm ổi là dạng cây bụi thân gỗ, cành non dài, mềm, có lông và có gai mềm, cong xuống.
- Kích thước: cây cao khoảng 50cm.
- Lá: Lá cây hình trái xoan, nhọn đầu, gốc hình tim, lá dày, màu xanh nhạt, mặt trên lá có phủ lông ngắn, mặt dưới lá cũng có lông mềm. Cuống lá ngắn.
- Hoa: Cây trâm ổi thường ra theo cụm có dạng hình cầu, có rất nhiều hoa trên cùng một cụm, mỗi hoa khi nở sẽ mang nhiều màu sắc khác nhau. Hoa không có cuống, cánh hoa có dạng ống nhỏ màu trắng, vàng cam…xen lẫn nhau. Hoa lúc mới nở có màu trắng sau chuyển sang vàng cam rồi đổi sang màu đỏ, hồng rồi tím nên còn gọi là hoa ngũ sắc.
- Quả: Khi hoa rụng thì cũng là lúc quả xuất hiện. Quả trâm ổi mọc theo chùm, quả còn non có màu xanh, khi già chín đổi sang màu đỏ thẫm, quả có vị ngọt, vỏ nhẵn, bên trong có nhân nhỏ. Quả trâm ổi có mùi thơm giống mùi ổi chín, nên nhiều đia phương còn đặt tên là cây thơm ổi.
III. Tác dụng của cây Trâm Ổi
1. Tác dụng trang trí, làm cảnh
Cây trâm ổi có màu hoa đẹp nổi bật nhất trong các loại hoa nên thường dùng làm cây trồng viền xung quanh nhà ở, làm tường cây thay cho tường bao, tạo điểm nhấn cho ngôi nhà rất bắt mắt.
Cây trâm ổi cũng được chọn để làm cây trồng trong bồn, trong vườn hoa, trong công viên, để làm khu vui chơi thêm đẹp mắt hơn.
Ngoài ra cây còn được trồng vào chậu trang trí treo ở ban công hay hành lang, lan can nhà cửa, công ty. Hoặc trồng trong chậu sứ để bàn làm việc tạo nên không gian tươi mát, không khí trong lành hơn
Cây trâm ổi còn được trồng làm cây bonsai rất đẹp mắt.
2. Tác dụng chữa bệnh
Hầu hết các bộ phận của cây trâm ổi đều có tác dụng chữa bệnh. Tuy nhiên lá trâm ổi có chứa chất Lentaden và Lantamin là chất có độc tính nhẹ nên không dùng lâu dài bằng đường uống.
Lá và hoa trâm ổi đun đặc để tắm có tác dụng chữa viêm da, mẩn ngứa, chàm, mụn nhọt rất tốt.
Rễ, thân, lá trâm ổi sắc uống cũng làm giảm triệu chứng uống nhiều, tiểu nhiều trong bệnh Đái tháo đường. Lá rửa sạch dùng để giã nát đắp lên vết thương hở, vết loét hoặc dùng để cầm máu rất hiệu quả.
Ngoài ra hoa trâm ổi sao khô còn làm giảm được triệu chứng ho ra máu ở người bệnh Lao phổi.
Xem thêm: Hoa Lan Kiếm Xanh Huế
3. Tác dụng khác
Chiết xuất từ cây trâm ổi [cây ngũ sắc] cùng với chiết xuất từ các cây như: Hương nhu, mần trầu, núc nác, sả chanh…tạo nên một loại dầu gội dược liệu từ thiên nhiên có tác dụng làm sạch da đầu, trị ngứa, mềm mượt tóc rất hiệu quả. Sản phẩm đã được ứng dụng thành công và đang rất được ưa chuộng trên thị trường hiện nay.
IV. Cách trồng và chăm sóc cây Trâm Ổi
1. Phương pháp nhân giống cây trâm ổi
Cây trâm ổi được nhân giống bằng nhiều phương pháp như: Ghép cành, giâm cành hoặc gieo hạt. Nhưng chủ yếu là phương pháp giâm cành. Trong môi trường tự nhiên, cây sinh sôi phát triển là nhờ sự thụ phấn tự nhiên [nhờ gió, sâu bọ, chim chóc…]. Ngoài ra, để có giống cây trâm ổi trồng, bạn có thể mua tại trang trại cây giống có uy tín.
2. Cách trồng cây hoa trâm ổi
Trồng cây trâm ổi bằng phương pháp gieo hạt: Phương pháp gieo hạt này cần làm đất thật tơi và nhỏ. Rắc phân chuồng lên luống rồi trộn đều với đất sau đó tưới nước cho ướt đẫm đất rồi đến công đoạn gieo gieo thưa vừa phải. Rải một lớp cỏ khô hoặc rơm rạ để giữ ẩm cho đất. Sau 2 – 3 ngày là hạt sẽ nảy mầm, từ 20 – 30 ngày có thể nhổ cây con đem trồng, trồng với mật độ cây từ 30 x 40cm.
Nếu trồng hoa trâm ổi trong chậu cảnh thì chọn chậu tương ứng với kích thước của cây rồi thường xuyên thay chậu, đổi đất mới để bộ rễ khỏe giúp cây phát triển tốt hơn, phù hợp với từng giai đoạn phát triển của cây.
Xem thêm: Các loại Hoa Mẫu Đơn đẹp và phổ biến nhất
Nếu trồng cây trâm ổi ngoài đất nên chọn những khu đất cao ráo và tránh úng nước dài ngày, tránh làm ảnh hưởng tới sự phát triển của cây.
Ngoài ra, cũng có thể mua giống cây trâm ổi tại các trại cây giống vì cây được chăm sóc theo quy trình nghiêm ngặt và cho cây con khỏe mạnh. Thời điểm trồng thích hợp nhất là tháng 2 – 3 âm lịch.
3. Cách chăm sóc cây trâm ổi
- Tưới nước hàng ngày để giữ ẩm cho cây để cây đủ nước và dinh dưỡng nuôi hoa.
- Bón phân định kỳ theo từng giai đoạn phát triển của cây như: Bón lót, bón thúc và bón lần cuối trước khi trổ hoa.
- Thường xuyên cắt tỉa những cành tăm, cành nhánh kém chất chất lượng để cây thoáng sạch và ít sâu bệnh xâm nhập
- Nếu là chậu trâm ổi cảnh thì nên đặt chậu ở nơi có ánh sáng mặt trời giúp cây quang hợp tốt.
- Rễ trâm ổi phát triển rất nhanh nên thường xuyên đổi chậu nhiều lần.
- Cánh hoa trâm ổi rất mỏng manh nên dễ héo, nếu cắt hoa thì nên cắm ngay vào nước tránh héo hoa.
- Cây trâm ổi rất ít sâu bệnh, chủ yếu là nhện đỏ hại cây ,lá phát triển vào mùa hè. Để diệt nhện dùng Vua trừ nhện trị các loại nhện đỏ, trắng, pha 10 – 15ml cho bình 20 lít.
Việc trồng và chăm sóc cây trâm ổi khá dễ dàng và đơn giản, không tiêu tốn nhiều thời gian và chi phí, chỉ cần bạn đam mê cây cảnh là bạn đã tự làm cho mình một chậu cây với nhiều màu sắc sặc sỡ, đẹp mắt. Hãy sưu tập thêm loại cây này vào danh sách cây cảnh của bạn nhé.