Phản ứng hóa học:
Điều kiện phản ứng
- Đun sôi nhẹ.
Cách thực hiện phản ứng
- Cho 2ml triolein vào ống nghiệm, sau đó cho tiếp dung dịch 1 ml NaOH 30%. Lắc đều ống nghiệm rồi đun cách thủy trong 5 phút.
Hiện tượng nhận biết phản ứng
- Ban đầu chất lỏng trong ống nghiệm tách thành hai lớp. Sau phản ứng chất lỏng trong ống nghiệm trở thành đồng nhất.
Bạn có biết
- Phản ứng trên gọi là phản ứng xà phòng hóa.
- Các este khác cũng có phản ứng xà phòng hóa tương tự triolein.
Cùng Top lời giải đi tìm hiểu về phương pháp giải bài tập phản ứng xà phòng hóa nhé.
A. Phương pháp giảibài tập phản ứng xà phòng hóa
I. Phản ứng xà phòng hóa lipit
Khi đun nóng với dung dịch kiềm [NaOH hoặc KOH] thì tạo ra glixerol và hỗn hợp muối của các axit béo. Muối natri hoặc kali của các axit béo chính là xà phòng.
- Phản ứng của chất béo với dung dịch kiềm được gọi là phản ứng xà phòng hóa. Phản ứng xà phòng hóa xảy ra nhanh hơn phản ứng thủy phân trong môi trường axit và không thuận nghịch.
-Chỉ số xà phòng hóa: là số mg KOH dùng để xà phòng hóa hoàn toàn 1 gam lipit [tức là để trung hòa axit sinh ra từ sự thủy phân 1 gam lipit].
-Chỉ số axit: số mg KOH dùng để trung hòa axit tự do có trong 1 mg lipit.
II. Phản ứng xà phòng hóa este
- Phản ứng thủy phân trong môi trường bazơ [phản ứng xà phòng hóa]:
[RCOO]nR’ + nNaOH → nRCOONa + R’[OH]n
R[COOR’]m+ mNaOH → R[COONa]m+ mR’OH
Rn[COO]n.mR’m+ n.m NaOH → nR[COONa]m+ mR’[OH]n
- Tuy nhiên cũng có những trường hợp đặc biệt có thể tạo ra muối và anđehit hoặc muối và xeton hoặc 2 muối hoặc 1 phân tử duy nhất:
+ Este bị thủy phân trong môi trường kiềm cho muối và anđehit có dạng:
RCOO-CH=CH-R’ [tạo rượu không bền nên bị chuyển hoá thành andehit]
VD: RCOO-CH=CH2+ NaOH → RCOONa + CH3CHO
+ Este thuỷ phân trong môi trường kiềm cho muối và xeton có dạng:
RCOO-C[R’]=CH-R’’
VD: RCOO-C[CH3]-CH3+ NaOH → RCOONa + CH3-CO-CH3
+ Este của axit và phenol bị thủy phân trong môi trường kiềm dư cho 2 muối:
RCOOC6H5+ 2NaOH → RCOONa + C6H5ONa + H2O
+ Este vòng bị thủy phân cho 1 phân tử duy nhất:
B. Ví dụ minh họa dạng bài tập phản ứng xà phòng hóa
Ví dụ 1:Thuỷ phân 4,4 gam etyl axetat bằng 100 ml dung dịch NaOH 0,2M. Sau khi phản ứng xảy ra hoàn toàn, cô cạn dung dịch, thu được m gam chất rắn khan. Giá trị của m là:
A. 2,90.
B. 4,28.
C. 4,10.
D. 1,64.
Lời giải
nCH3COOC2H5= 0,05 mol;
nNaOH= 0,02 mol⇒ este dư
Rắn khan chỉ có 0,02 mol CH3COONa⇒ m = 0,02 . 82 = 1,64g
Ví dụ 2:Xà phòng hoá hoàn toàn 178 gam tristearin trong dung dịch KOH, thu được m gam kali stearat. Giá trị của m là.
A. 200,8.
B. 183,6.
C. 211,6.
D. 193,2.
Lời giải
ntristearin = 178/890= 0,2 mol
[C17H35COO]3C3H5 + 3KOH → 3C17H35COOK + C3H5[OH]3
nmuối= 3.0,2 = 0,6 mol
M = 322.0,6 = 193,2 g
Ví dụ 3:Để trung hòa lượng axit tự do có trong 14g một mẫu chất béo, cần 15ml dung dịch KOH 0,1M. Tính chỉ số axit của mẫu chất béo.
Lời giải
mKOH= 15.0,1.56 = 84 mg
=> số miligam KOH cần dùng để trung hòa lượng axit tự do trong 1g mẫu chất béo là: 84/14 = 6 mg
=> chỉ số axit của mẫu chất béo là: 6
Ví dụ 4.Xà phòng hoá hoàn toàn 1,99 gam hỗn hợp hai este bằng dung dịch NaOH thu được 2,05 gam muối của một axit cacboxylic và 0.94 gam hỗn hợp hai ancol là đồng đẳng kế tiếp nhau. Công thức của hai este đó là
A. CH3COOCH3và CH3COOC2H5
B. C2H5COOCH3và C2H5COOC2H5
C. CH3COOC2H5và CH3COOC3H7
D. HCOOCH3và HCOOC2H5
Lời giải
Áp dụng bảo toàn khối lượng
=> khối lượng NaOH là 1g
Số mol NaOH là 0,025 mol
RCOOR' + NaOH → RCOONa + R'OH
0,025 → 0,025 → 0,025 → 0,025
MRCOONa= 2,05/0,025 = 82 => R = 15 → CH3
MR'OH= 0,94/0,025 = 37,6
=> R' = 20,6 → R1= 15 [CH3]; R2= 29 [C2H5]
Ví dụ 5:Cho 0,1 mol tristearin [C17H35COO]3C3H5tác dụng hoàn toàn với dung dịch NaOH dư, đun nóng, thu được m gam glixerol. Giá trị của m là:
A. 27,6.
B. 4,6.
C. 14,4.
D. 9,2.
Lời giải
[C17H35COO]3C3H5 + 3NaOH → 3C17H35COONa + C3H5[OH]3
0,1 → 0,1
Ta có: nglixerol= ntristearin= 0,1mol → mglixerol= 0,1.92 = 9,2g
Ví dụ 6.Khi cho 0,15 mol este đơn chức X tác dụng với dung dịch NaOH dư, sau khi phản ứng kết thúc thì lượng NaOH phản ứng là 12 gam và tổng sản phẩm hữu cơ thu được là 29,7 gam. Số đồng phân cấu tạo của X thoả mãn các tính chất trên là
A. 2
B. 4
C. 5
D. 6
Lời giải
nNaOH= 0,3 mol = 2neste
Do este đơn chức => chứng tỏ X là este của phenol RCOOC6H4R1
RCOOC6H4R1+ 2NaOH → RCOONa + R1C6H4ONa + H2O
=> nH2O= nX= 0,15 mol
Bảo toàn khối lượng: mX= mhữu cơ+ mH2O– mNaOH= 20,4 gam
=> MX= R + R1 + 120 = 136 => R + R1 = 16
+] R = 15 [CH3] thì R1 = 1 [H] => 1 CT: CH3COOC6H5
+] R = 1 [H] thì R1 = 15 [CH3] => 3CT : o, m, p-HCOOC6H4CH3
=> Tổng cộng có 4 CT
20/05/2022 13,733
A. Đun nóng axit béo với dung dịch kiềm.
B. Đun nóng glixerol với các axit béo.
C. Đun nóng chất béo với dung dịch kiềm.
D. Cả A, C đều đúng.
Đáp án chính xác
Chọn đáp án D
Để điều chế xà phòng có thể dùng các phản ứng sau:
- Đun nóng chất béo với dung dịch kiềm [thủy phân chất béo trong môi trường kiềm].
- Đun nóng axit béo với dung dịch kiềm.
CÂU HỎI HOT CÙNG CHỦ ĐỀ
Số đồng phân este có công thức phân tử C3H6O2 là
Xem đáp án » 20/05/2022 331,720
Công thức tổng quát của este no, đơn chức, mạch hở là
Xem đáp án » 20/05/2022 182,127
Este etyl fomat có công thức là
Xem đáp án » 20/05/2022 167,075
Ứng với công thức phân tử C4H6O2 có số đồng phân cấu tạo este mạch hở là
Xem đáp án » 20/05/2022 131,472
Este vinyl axetat có công thức là
Xem đáp án » 20/05/2022 131,032
Cho este có công thức cấu tạo: CH2 = C[CH3]COOCH3. Tên gọi của este đó là
Xem đáp án » 20/05/2022 48,361
Từ dầu thực vật làm thế nào để có được bơ?
Xem đáp án » 20/05/2022 46,229
Có thể chuyển hóa chất béo lỏng sang chất béo rắn nhờ phản ứng?
Xem đáp án » 20/05/2022 29,154
Chất béo động vật hầu hết ở thể rắn là do chứa
Xem đáp án » 20/05/2022 28,758
Phản ứng tương tác của ancol và axit tạo thành este có tên gọi là gì?
Xem đáp án » 20/05/2022 16,755
Chất không phải là este là
Xem đáp án » 20/05/2022 14,514
Este của glixerol với axit cacboxylic [RCOOH] được một số học sinh viết như sau:
[1] [RCOO]3C3H5
[2] [RCOO]2C3H5[OH]
[3] RCOOC3H5[OH]2
[4] [ROOC]2C3H5[OH]
[5] C3H5[COOR]3.
Công thức đã viết đúng là
Xem đáp án » 20/05/2022 13,010
Số đồng phân là este, có chứa vòng benzen, có công thức phân tử là C8H8O2 là
Xem đáp án » 20/05/2022 10,853
Trong công thức phân tử este no, đơn chức, mạch hở có số liên kết π là
Xem đáp án » 20/05/2022 8,656
Công thức phân tử nào sau đây không thể của este.
Xem đáp án » 20/05/2022 8,178