Từ thuở xa xưa, xã Đại Bái thuộc huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh luôn được coi là làng nghề truyền thống nổi tiếng nhất về kỹ nghệ đúc đồng, sản xuất ra các sản phẩm về đồ đồng thủ công mỹ nghệ tinh xảo.
Ngày nay, Đại Bái vẫn được biết đến như một làng nghề truyền thống với sự phát triển mạnh mẽ, đem đến những đổi thay tích cực về kinh tế xã hội cho người dân nơi đây.
| Nghệ nhân truyền nghề đồng cho thế hệ trẻ tại làng nghề Đại Bái. [Ảnh: TTXVN] |
Ông Nguyễn Tấn Hạng, chủ cửa hàng Nhã Hạng ở xã Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh cho biết, làng nghề Đại Bái đã có từ lâu đời, đến bây giờ thương hiệu Đại Bái càng ngày càng phát triển, nhất là về hàng thủ công mỹ nghệ cả trong nước lẫn ngoài nước.
“Sản phẩm truyền thống của làng ngoài sản phẩm đúc còn có gò những bức tranh nghệ thuật về đồng quê hoặc những bức tranh mã đáo…cùng rất nhiều thể loại và mẫu mã đa dạng”, ông Hạng cho biết.
Trước kia, làng Đại Bái chỉ làm những sản phẩm sử dụng trong gia đình như xoong, chậu, mâm, nồi… Tuy nhiên, sau đó làng đã tổ chức sản xuất và sáng tạo nhiều mẫu mã ngày càng phong phú, đa dạng.
Đến với Đại Bái bây giờ có thể chiêm ngưỡng rất nhiều sản phẩm mỹ nghệ từ đồng được chế tạo tinh xảo và đẹp mắt như lọ hoa, tranh, đỉnh đồng, tượng đồng, câu đối… là những sản phẩm được thị trường rất ưa chuộng.
Ông Nguyễn Tấn Đích, một nghệ nhân ở xã Đại Bái cho biết, xưởng của gia đình ông có rất nhiều sản phẩm tượng đồng đúc như tượng Bác Hồ, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, tượng cụ Trần Hưng Đạo và các loại tượng phật ở các đền chùa và các đồ thờ trong gia đình như đỉnh, hoành phi câu đối…trống đồng.
Từ khi nghề đúc đồng được khôi phục và phát triển cho đến nay, bộ mặt kinh tế của làng Đại Bái cũng có nhiều đổi thay rõ rệt. Cả làng có hơn 1.700 hộ làm nghề gò đúc đồng, sản xuất hàng mỹ nghệ, nhiều gia đình cuộc sống đã khấm khá lên vì gắn bó với nghề truyền thống của quê hương.
Ông Nguyễn Văn Quảng, Phó Chủ tịch UBND xã Đại Bái cho biết, trong những năm tháng đổi mới, làng nghề Đại Bái đã thay da đổi thịt và chứng tỏ sự hoạt động hiệu quả. Tất cả các xưởng thủ công nghiệp ngoài mặt đường đã trở thành các xưởng thủ công mỹ nghệ.
“Để cho làng nghề phát triển, UBND xã Đại Bái đã kiến nghị các cấp tạo điều kiện cho thanh niên trong xã tiếp tục học nghề truyền thống. Đồng thời có chế độ chính sách đối với những nghệ nhân có tuổi và những nghệ nhân có tay nghề cao”, ông Quảng cho biết.
Không chỉ có các thế hệ đi trước tâm huyết với nghề, xã Đại Bái ngày nay đang có rất nhiều người trẻ vẫn đang say sưa với nghề truyền thống./.
Làng nghề đúc đồng Đại Bái từ lâu nổi tiếng với nghề đúc đồng thủ công. Sau hàng thế kỷ thăng trầm với nghề, Đại Bái ngày nay được biết đến như một làng nghề truyền thống phát triển mạnh mẽ, đem lại thay đổi tích cực về thương mại xã hội cho người dân làng nghề.
Làng nghề đúc đồng Đại Bái ở đâu ?
Làng nghề đúc đồng Đại Bái xưa còn gọi là làng Văn Lãng hay làng Bưởi, tọa lạc trên dải đất cao bên bờ Bái Giang, nay thuộc xã Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh.
Vị trí: Cụm công nghiệp làng nghề, Đại Bái, Gia Bình, Bắc Ninh 16000
Smartphone: 091 584 43 18
Lịch sử Làng nghề đúc đồng Đại Bái
Vẫn biết Làng nghề đúc đồng Đại Bái [tên nôm là “Bưởi Nồi” thuộc xã Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh] không phải là một địa phương có nghề gò, đúc đồng sớm nhất trên giang sơn ta, nhưng Đại Bái là một làng quê có nghề làm đồ đồng từ rất lâu đời. Thoạt kỳ thủy làng chuyên làm những đồ đồng gia dụng phục vụ đời sống sinh hoạt của những hộ gia đình như nồi, sanh, chậu, ấm, chén…
Muốn ăn cơm trắng cá trôi
Thì về làng Bưởi đánh nồi với anh
Đầu thế kỷ XI một người làng là ông Nguyễn Công Truyền đã có rất nhiều công tổ chức lại sản xuất, nên nghề gò – đúc đồng của làng phát triển lên một bình diện mới. Đến thế kỷ XV, XVI năm ông tiến sỹ người làng Đại Bái gồm: Nguyễn Viết Lai, Nguyễn Xuân Nghĩa, Vũ Viết Thái, Phạm Ngọc Thanh, Nguyễn Công Tâm sau khi hưu quan những ông đã về làng thúc đẩy việc sản xuất đồng thành những phường có sự đúng chuyên môn hóa như phường này chuyên gò nồi, phường kia chuyên làm mâm, phường khác lại chuyên làm ấm, làm chậu…Có phường chuyên bán và buôn…
Khám phá Làng nghề đúc đồng Đại Bái và những người nghệ nhân
Những tư liệu di tích ở l Làng nghề đúc đồng Đại Bái có ghi lại: đầu thế kỷ XI nhờ công của ông Nguyễn Công Truyền sáng tạo ra nghề gò đồng với nhiều mẫu mã mới xinh và truyền dạy nghề cho dân mà dần trở thành nghề chính của làng. Sau khi ông mất, dân làng đã tôn vinh ông làm tổ nghề. Phương thức đây khoảng 200 năm, những thợ giỏi của làng nghề đã lên kinh thành Thăng Long lập phường nghề thủ công.
Phố Hàng Đồng ở khu phố cổ TP. hà Nội ngày nay chuyên kinh doanh đồ đồng gia dụng, mỹ nghệ, nhiều chủ showroom ở đây có nguồn gốc dân làng Đại Bái. Theo hướng dẫn của anh Hoàng Văn Tuấn, chủ một cửa hiệu trên phố Hàng Đồng, chúng tôi tìm về quê nghề gốc làng Đại Bái, tỉnh Bắc Ninh. Khác với liên tưởng về một làng quê vùng đồng bằng Bắc bộ, khung cảnh ở làng nghề như một phố thị.
Con đường nhựa rộng phẳng lì dẫn vào làng nghề với những nhà cao tầng đẹp long lanh. Ở bên cạnh những showroom trưng bày đồ đồng mỹ nghệ là những xưởng nghề luôn vang tiếng máy, tiếng búa đục chạm. Đi trên đường làng, có lẽ dấu tích xưa của làng quê còn lại là những di tích lịch sử văn hóa truyền thống tiêu biểu trong làng. Đó là khu lăng ông tổ nghề Nguyễn Công Truyền, đình Văn Lãng, đình Diên Lộc, chùa Diên Phúc và câu chuyện dân làng kể về lễ giỗ tổ nghề vào ngày 29 tháng chín âm lịch hàng năm. Ông Nguyễn Xuân Sầm, người cao tuổi trong làng, cho biết:”
Làng nghề đúc đồng Đại Bái khi xây dựng làng nghề có 4 xóm gồm: xóm Sơn, xóm Tây, xóm Giữa và xóm Ngoài. Thời kỳ đầu chỉ làm hàng gia dụng, đến thế hệ thứ 2 của làng nghề có 5 cụ người làng đỗ đạt tiến sỹ ra làm quan trong triều, quan tâm đến nghề của quê nhà đã tổ chức xây dựng những phường hội làng nghề, đi vào đúng chuyên môn hóa. Kể từ đó 4 xóm làm 4 nghề khác nhau.
Xóm ngoài làm nghề gò nồi đồng, xóm Tây làm mâm, chậu, xóm giữa làm cái siêu đun nước và niêu con, xóm Sơn làm âu đựng trầu và những đồ thờ. Đến nay xóm Sơn vẫn phát triển làm đồ thờ, chạm khảm tam khí, tranh chạm nổi.. Ngày nay dù đã có rất nhiều sự thay đổi, đưa những máy móc, khoa học vào nghề, nhưng 4 thôn vẫn phân nghề theo truyền thống xưa”. Nhờ có sự phân công lao động như vậy mà Đại Bái qua từng thời kỳ vẫn phát triển, đạt đến đúng chuyên môn hóa chặt chẽ.
Những kỹ thuật luyện đồng, sản phẩm ngày càng đa dạng, tinh xảo. Kỹ thuật luyện đồng, pha chế đồng đạt tới độ chuyên sâu, mang tuyệt kỹ riêng. Những mẫu mã đồ thờ như: Lư đồng, bát hương, đỉnh đồng, tượng đồng lần lượt được ra đời. Sản phẩm đồ đồng Đại Bái đạt chất lượng thẩm mỹ cao, được nhiều lái buôn tìm về để phân phối khắp những vùng trong toàn nước. Đời nối đời, những nghệ nhân trong làng truyền nghề cho những thế hệ con cháu tiếp nối nghề tổ.
Nghệ nhân Làng nghề đúc đồng Đại Bái Nguyễn Văn Lục kể: “Đất nghề để lại giá trị văn hóa truyền thống, nên những cháu hiện giờ bắt tay vào nghề rất thuận lợi. Thế hệ trẻ thâu tóm nghề nhanh, hiểu sâu văn hóa truyền thống, tiếp thu những nét chạm khắc từ những thời vua trong lịch sử: Lý- Trần- Lê, lấy được vốn quý của những người xưa đưa vào sản phẩm làng nghề”.
Nếu trước kia, Đại Bái chỉ sản xuất những đồ thờ cúng thì nay đã chuyển sang những mặt hàng như : những loại tượng đồng, đỉnh đồng, lư hương, tranh tứ quý, bình hoa, những bộ đồ trà, những bộ đờ thờ, tranh chạm khảm… yên cầu kỹ thuật, mỹ nghệ cao, được xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc và một số nước ở khu vực châu Á, Đông Nam Á.
Để đáp ứng nhu cầu của thị trường ngày càng mở rộng, tính đến nay làng nghề đã có rất nhiều gần 70 doanh nghiệp với hơn 700 hộ làm nghề với khoảng 1.700 lao động chuyên làm những mặt hàng gò đúc đồng, những sản phẩm đồng mỹ nghệ. Làng nghề hiện nay có nhiều nghệ nhân giỏi, đạt trình độ tay nghề quốc tế. Học nghề từ người chú ruột khi mới 13-14 tuổi, sau hơn 20 năm, Nguyễn Văn Trung đã nổi tiếng về kỹ thuật, nghệ thuật đúc, tạc tượng. Trong câu chuyện làm nghề, anh tâm sự: “
Gia đình mình thường chế tác những sản phẩm như: đỉnh, lọ, lư hương, nổi biệt là những pho tượng Phật. Làm cái nghề này phải có tâm với nghề, yêu nghề mới làm được. Một phần phải có tuyệt kỹ, kinh nghiệm, nhưng ổn định phải có cái tâm trong nghề thì mới làm ra những sản phẩm xinh”.Qua bàn tay khéo léo và óc sáng tạo, từ khâu làm khuôn mẫu, kỹ thuật đúc, phôi, tỉ mẩn trong từng nét chạm, những bức tượng của nghệ nhân Nguyễn Văn Trung được quý khách trong và ngoài nước đánh giá cao khi lột tả được nét thần thái, thổi hồn vào bức tượng mà nhân vật được hóa thân.
Vượt qua những thăng trầm, hoạt động làng nghề ở Đại Bái ngày càng mở rộng và phát triển. Nghề thủ công truyền thống ở Đại Bái đang bước sang giai đoạn phát triển mới, đem lại sự thay đổi bộ mặt làng quê và góp phần nâng cao nâng cao đời sống người dân làng nghề.