Ngữ văn 11 bài tự tình luyện tập
Nội dung bài học dưới đây giúp các em nắm được những nét cơ bản về tác giả Hồ Xuân Hương, tâm trạng cô đơn, bẽ bàng và nỗi khát khao hạnh phúc của nhân vật trữ tình nói riêng và người phụ nữ trong xã hội xưa nói chung, những đặc sắc nghệ thuật tiêu biểu của tác phẩm. Từ đó, các em biết yêu thương, cảm thông cho số phận trái ngang và trân quý những phẩm chất tốt đẹp trong tâm hồn người phụ nữ. Show Mục lục nội dung1. Tìm hiểu chung1.1. Tác giả
1.2. Tác phẩm
2. Đọc - hiểu văn bản2.1. Hai câu đề"Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn Trơ cái hồng nhan với nước non." - Thời gian: Đêm khuya => thời điểm nửa đêm về sáng, là khoảng thời gian con người đối diện với chính mình với những suy tư, trăn trở. - Không gian: tĩnh mịch, vắng lặng, quạnh hiu với âm thanh "văng vẳng" của tiếng "trống canh" - Từ "dồn": Nhịp điệu gấp gáp, hối hả => bước đi của thời gian: Đó cũng chính là tâm trạng rối bời, vừa lo âu vừa buồn bã của con người ý thức được sự chảy trôi của thời gian, đời người - Từ "trơ":
Từ "hồng nhan" đặt bên cạnh từ "cái" → sự rẻ rúng, mỉa mai. ⇒ Câu thơ thể hiện nỗi đau đớn, xót xa, cay đắng của nhà thơ trước tình cảnh của chính mình 2.2. Hai câu thực"Chén rượu hương đưa say lại tỉnh Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn." Cụm từ "say lại tỉnh": gợi lên vòng tình duyên quẩn quanh, tình duyên đã trở thành trò đùa của con tạo, càng say càng tỉnh, càng cảm nhận nỗi đau thân phận
=> Tuổi xuân đã trôi qua mà tình duyên không trọn vẹn - Nghệ thuật: phép đối ⇒ Xót xa, cay đắng cho duyên phận dang dở, lỡ làng 2.3. Hai câu luận"Xiên ngang mặt đất, rêu từng đám, Đâm toạc chân mây, đá mấy hòn."
⇒ Ý thức về hạnh phúc, tình duyên 2.4. Hai câu kết"Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại Mảnh tình san sẻ tí con con!"
=> Sự trở lại của mùa xuân lại đồng nghĩa với sự ra đi của tuổi xuân. Tác giả cảm nhận sự chảy trôi của thời gian, đời người với bao xót xa, tiếc nuối. Thủ pháp nghệ thuật tăng tiến Mảnh tình - san sẻ - tí - con con => nhấn mạnh vào sự nhỏ bé dần, làm cho nghịch cảnh càng éo le hơn. Mảnh tình đã bé lại còn “san sẻ” thành ra ít ỏi chỉ còn “tí con con” nên càng xót xa tội nghiệp. => Câu thơ là cảnh ngộ và là tâm trạng bi kịch của nữ sĩ: càng khát khao hạnh phúc càng thất vọng, mơ ước càng lớn thực tại càng mỏng manh ⇒ nỗi ngao ngán về số phận và thực tại phũ phàng, tình duyên lận đận. 3. Luyện tậpCâu 1: Cảm nhận 4 câu thơ đầu bài Tự tình (Bài II) - Hồ Xuân Hương Gợi ý làm bài 1. Mở bài - Giới thiệu tác phẩm “Tự tình II” và bốn câu thơ đầu trong bài thơ: Ví dụ: Bài thơ “Tự tình II” nằm trong chùm thơ bao gồm ba bài là tác phẩm thể hiện rõ tiếng nói, cá tính độc đáo của tác giả Hồ Xuân Hương. Bốn câu thơ đầu trong bài thơ đã làm nổi bật hoàn cảnh cũng như tâm trạng vừa buồn tủi, vừa phẫn uất muốn vượt lên trên số phận của nữ sĩ. 2. Thân bài - Hai câu thơ đầu mở ra cảm thức về thời gian và tâm trạng của nữ sĩ
- Bức tranh tâm trạng đã được phóng chiếu rõ ràng hơn thông qua hai câu thơ tiếp theo
=> Bức tranh ngoại cảnh đồng nhất với bức tranh tâm trạng. 3. Kết bài Khái quát lại nội dung ý nghĩa của bốn câu thơ: thông qua cách sử dụng ngôn ngữ giàu giá trị biểu đạt kết hợp với những biện pháp tu từ như đảo ngữ, cùng những sáng tạo trong việc xây dựng hình tượng, bốn câu thơ đầu của bài thơ “Tự tình II” đã làm nổi bật cảm thức về thời gian, cho thấy tâm trạng buồn tủi cũng như ý thức sâu sắc về bi kịch duyên phận đầy éo le, ngang trái của nữ sĩ Hồ Xuân Hương. Câu 2: Phân tích bài thơ Tự tình (Bài 2) của Hồ Xuân Hương. Gợi ý làm bài a. Mở bài:
b. Thân bài: - Khái quát về nội dung bài thơ. - Phân tích bài thơ theo cấu trúc: Đề - thực - luận - kểt + Hai câu đề: Nỗi niềm buồn tủi của Hồ Xuân Hương được gợi lên từ giữa đêm khuya: "Đêm khuya văng vẳng trống canh dồn/Trơ cái hồng nhan với nước non".
⇒ Đau đớn, xót xa trước tình cảnh của bản thân. + Hai câu thực: Thể hiện rõ thực cảnh và thực tình của tác giả: "Chén rượu hương đưa say lại tỉnh/ Vầng trăng bóng xế khuyết chưa tròn"
⇒ Sự dang dở, bẽ bàng của duyên phận ⇒ xót xa, cay đắng + Hai câu luận: Nỗi niềm phẫn uất và khát khao mãnh liệt: "Xiên ngang mặt đất rêu từng đám /Đâm toạc chân mây đá mấy hòn".
⇒ Tâm hồn đầy sức sống, cõi lòng nhiều khát khao của Xuân Hương. + Hai câu kết: Thể hiện tâm trạng chán chường, buồn tủi: "Ngán nỗi xuân đi xuân lại lại/ Mảnh tình san sẻ tí con con."
⇒ Một nỗi buồn chán và thất vọng... c. Kết bài:
Câu 3: Cảm nhận tâm sự của nữ sĩ Hồ Xuân Hương trong bài Tự tình 2. Gợi ý làm bài a. Mở bài:
b. Thân bài: - Bài thơ thể hiện nỗi buồn và tâm sự của nhà thơ về số phận lẻ loi của mình và niềm khát khao được hạnh phúc, được quân tử yêu thương. |