Từ xưa văn học dân gian là một bộ phận quan trọng, không thể tách rời của văn học nghệ thuật. Tuy nhiên, để hiểu văn học dân gian là gì hay văn học dân gian bao gồm những thể loại nào thì không phải ai cũng biết. Trong bài viết này, hatienvenicevillas xin chia sẻ những thông tin hữu ích để các bạn hiểu thêm về văn học dân gian trong văn học Việt Nam.
Văn học dân gian là một bộ phận không thể thiếu trong chương trình văn học phổ thông. Văn học dân gian là di sản nghệ thuật được lưu truyền qua nhiều thế hệ của dân tộc. Dưới đây là một số thông tin hữu ích để tìm hiểu về văn học dân gian.
Văn học dân gian là gì? Văn học dân gian là tác phẩm nghệ thuật truyền khẩu do một tập thể sáng tạo ra nhằm phục vụ trực tiếp các hoạt động khác nhau trong đời sống cộng đồng. Đối với người Việt Nam, văn học dân gian là nguồn sữa tươi nuôi dưỡng bao thế hệ trẻ lớn lên trong nôi tre Việt Nam, trong lời ru dân tộc. Văn học dân gian không chỉ góp phần thể hiện cuộc sống, tâm hồn lao động của những con người bình dị mà còn là mảnh đất màu mỡ để vườn hoa tình yêu đua nở. Qua văn học dân gian, chúng ta cảm nhận rõ hơn sự kì diệu của ngôn ngữ tình yêu, thấy thương gốc lúa, vườn rau, thêm yêu cuộc sống xung quanh mình.
Đặc trưng văn học dân gian có 3 nét đặc trưng cơ bản bao gồm: tính nguyên hợp, tính tập thể và gắn liền với sinh hoạt của nhân dân.
Tính nguyên hợp của văn học dân gian. Văn học dân gian thường được thể hiện bằng sự hòa hợp của nhiều hình thái ý thức xã hội ở trong nhiều thể loại.
Có thể nói, văn học dân gian là một bộ bách khoa toàn thư về nhân dân. Tính nguyên bản của văn học dân gian phản ánh trạng thái ý thức xã hội sơ khai, khi mà các lĩnh vực sản xuất tinh thần chưa được gọi là chuyên môn hoá.
Trong các giai đoạn xã hội sau này, tính nguyên bản của văn học dân gian vẫn được phát huy về mặt nội dung phản ánh hiện trạng xã hội. Bởi vì, đại đa số mọi người đều là tác giả của văn học dân gian.
Văn học dân gian là gì? Văn học dân gian thường có ba dạng tồn tại: Tồn tại trong trí nhớ của tác giả dân gian, tồn tại bằng văn bản và tồn tại thông qua diễn xướng.
Tồn tại thông qua diễn xướng là một trong những hình thức văn hóa dân gian đích thực. Tuy nhiên, vấn đề là không thể phủ nhận hoàn toàn 2 dạng tồn tại còn lại.
Văn học dân gian là gì? Văn học dân gian là sự sáng tạo của nhân dân, nhưng không phải tất cả các tác phẩm của nhân dân đều do nhân dân sáng tạo ra. Một số điều cần chú ý đối với cá nhân và mối quan hệ giữa cá nhân với tập thể trong quá trình biểu diễn.
Tính tập thể trong văn học dân gian thường được nhiều bộ phận người dân biết đến qua quá trình sử dụng tác phẩm. Vấn đề quan trọng nhất là liệu tác phẩm có thể được thực hiện và được mọi người yêu thích hay không và nó có đạt được thành tựu trong cộng đồng hay không.
Cái gọi là truyền thống nghệ thuật dân gian được biết là được sáng tác chớp nhoáng mà không có sự chuẩn bị trước, một mặt là quy định về khuôn khổ sáng tác.
Văn học dân gian là gì? Đó là sự ra đời và tồn tại như một phần không thể thiếu trong cuộc sống hàng ngày của nhân dân. Sinh hoạt của nhân dân là một trong những môi trường sống và phát triển của các tác phẩm văn học dân gian.
Những tác phẩm văn học, những bài hát ru gắn liền với đời sống sinh hoạt của gia đình và đại bộ phận nhân dân. Việc đưa trẻ vào giấc ngủ ngày nayy cũng là điều tất yếu.
Tương tự, dân ca, nghi lễ, truyền thuyết gắn với tín ngưỡng tôn giáo, lễ hội,… Từ những đặc điểm trên, văn học dân gian được biết đến như một loại hình nghệ thuật đa chức năng. Nó cũng là một phần không thể thiếu trong cuộc sống sinh hoạt hằng ngày.
- Về chức năng nhận thức: Văn học dân gian được xem như “bộ bách khoa toàn thư về kiến thức, tôn giáo, triết học” của nhân dân. Văn học dân gian gìn giữ và lưu truyền hệ thống tri thức về tự nhiên, xã hội, tâm linh, kinh nghiệm sống, ứng xử… Văn học dân gian là người thầy lớn đem lại cho nhân loại những bài học sinh động, gần gũi và sâu sắc về mọi phương diện của đời sống.
- Về chức năng giáo dục: Văn học dân gian có khả năng định hướng đạo đức, luân lí cho con người trong đời sống xã hội. Chức năng này gần gũi và có sự giao thoa với phương diện xã hội của chức năng nhận thức. Tuy nhiên, nếu chức năng nhận thức là sự phản ánh các hiện tượng xã hội một cách khách quan thì chức năng giáo dục lại là sự tác động, ảnh hưởng, chi phối cả trực tiếp lẫn gián tiếp đến cộng đồng. Có những tác phẩm, nhiều nhất thuộc thể loại hát nói, mang ý nghĩa giáo dục trực tiếp, tức ý nghĩa giáo dục được thể hiện một cách tường minh. Song, phần lớn các sáng tác dân gian chứa đựng ý nghĩa giáo dục hàm ẩn, tức ý nghĩa giáo dục gián tiếp.
- Về chức năng thẩm mĩ: Văn học dân gian là nghệ thuật, là quan niệm thẩm mĩ của cộng đồng, nó mang vẻ đẹp hồn hậu, giản mộc của nhân dân. Mang bản chất nguyên hợp, văn học dân gian chỉ thực sự phô diễn vẻ đẹp của mình khi sống trong môi trường nảy sinh và tồn tại, tức thành phần nghệ thuật ngôn từ phải được kết nối với thành phần nghệ thuật âm nhạc, vũ đạo trong môi trường diễn xướng.
- Về chức năng sinh hoạt: Khác với văn học viết, văn học dân gian ra đời và trở thành một bộ phận hữu cơ trong môi trường sinh hoạt và lao động của nhân dân. Văn học dân gian gắn bó mật thiết với cuộc đời mỗi người xuyên suốt “từ chiếc nôi ra tới nấm mồ”. Môi trường và thói quen sinh hoạt của nhân dân là điều kiện quan trọng cho văn học dân gian hình thành và phát triển.
Văn học dân gian có bao nhiêu thể loại?
Văn học dân gian thường được chia thành 3 cấp cơ bản là: Loại; thể loại; biến thể của thể loại.
Thể loại tự sự
- Văn xuôi tự sự: Truyền thuyết, thần thoại, sử thi, truyện cổ tích, truyện cười, truyện ngụ ngôn. Thơ ca tự sự: Sử thi và truyện thơ, văn vần các loại.
Các câu nói vần: Tục ngữ, câu đố, câu thần chú.
Thể loại trữ tình
- Thơ ca trữ tình nghi lễ: Bài ca nghi lễ sinh hoạt, bài ca nghi lễ tế thân.
Thơ ca trữ tình phi nghi lễ: Bài ca lao động, bài ca sinh hoạt, bài ca giao duyên.
Thể loại kịch
- Bao gồm các loại hình ca kịch và trò diễn dân gian như chèo sân đình, tuồng, múa rối,…
Các thể loại văn học dân gian có 12 thể loại: thần thoại, sử thi, truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện ngụ ngôn, truyện cười, tục ngữ, câu đố, ca dao, vè, truyện thơ, chèo.
- Thần thoại: Nhằm kể lại sự tích các vị thần sáng tạo thế giới tự nhiên và văn hóa, phản ánh nhận thức của con người thời cổ đại về nguồn gốc của thế giới và đời sống con người.
- Truyền thuyết: là những truyện kể truyền miệng kể lại truyện tích các nhân vật lịch sử hoặc giải thích nguồn gốc các phong vật địa phương theo quan điểm của nhân dân, biện pháp nghệ thuật phổ biến của nó là khoa trương, phóng đại, đồng thời nó cũng sử dụng yếu tố hư ảo, thần kỳ như cổ tích và thần thoại.
- Sử thi: chỉ những tác phẩm theo thể tự sự, có nội dung hàm chứa những bức tranh rộng và hoàn chỉnh về đời sống nhân dân với nhân vật trung tâm là những anh hùng, dũng sĩ đại diện cho một thế giới nào đó.
- Truyện cổ tích: là một thể loại văn học được tự sự dân gian sáng tác có xu thế hư cấu, bao gồm cổ tích thần kỳ, cổ tích thế sự, cổ tích phiêu lưu và cổ tích loài vật. Đây là loại truyện ngắn, chủ yếu kể về các nhân vật dân gian hư cấu, như tiên, yêu tinh, thần tiên… và thường là có phép thuật, hay bùa mê.
- Truyện ngụ ngôn: là truyện kể dân gian bằng văn xuôi hay bằng thơ, mượn chuyện về loài vật, đồ vật, cây cỏ… làm ẩn dụ, hoặc chính chuyện con người để nói bóng gió, kín đáo chuyện đời, chuyện người, nhằm nêu lên bài học luân lý.
- Truyện cười: là một lĩnh vực truyện kể dân gian rộng lớn, đa dạng, phức tạp bao gồm những hình thức được gọi bằng những danh từ khác nhau có tác dụng gây cười, lấy tiếng cười để khen chê và mua vui, giải trí.
- Tục ngữ: là thể loại văn học dân gian nhằm đúc kết kinh nghiệm, tri thức của nhân dân dưới hình thức những câu nói ngắn gọn, súc tích, có nhịp điệu, dễ nhớ, dễ truyền…
- Câu đố: là thể loại văn học dân gian phản ánh sự vật hiện tượng theo lối nói chệch. Khi sáng tạo câu đố, người ta tìm đặc trưng và chức năng của từng vật cá biệt và sau đó phản ánh thông qua sự so sánh, hình tượng hóa.
- Ca dao: là thơ ca dân gian Việt Nam được truyền miệng dưới dạng những câu hát không theo một điệu nhất định, thường phổ biến theo thể thơ lục bát cho dễ nhớ, dễ thuộc.
- Vè: Vè là thể loại tự sự dân gian, có hình thức văn vần, giàu tính thời sự, phản ánh kịp thời các sự kiện xảy ra trong làng, trong nước, qua đó thể hiện thái độ khen chê của dân gian đối với các sự kiện đó.
- Truyện thơ: được sáng tác bằng chữ Nôm và phần lớn được viết theo thể lục bát- thể thơ quen thuộc nhất với quần chúng.
- Chèo: là một loại hình nghệ thuật sân khấu cổ truyền Việt Nam. Chèo phát triển mạnh ở phía bắc Việt Nam.
Các thể loại văn học dân giang gồm 12 thể loại đã nêu trên,hy vọng các thể loại văn học dân giang trên các bạn cần nắm vững và học thuộc. Chúc các bạn thành công
Có thể bạn quan tâm:
- Các tác phẩm văn học lớp 12
- Khái quát văn học trung đại