- Xét nghiệm PCR là xét nghiệm sinh học phân tử [Realtime RT - PCR], giúp xác định sự hiện diện của virut thông qua phát hiện vật liệu di truyền của virut Sars - CoV - 2. Mẫu thường được lấy từ dịch tỵ hầu bằng que lấy mẫu chuyên biệt.
- Test nhanh là xét nghiệm kháng nguyên giúp phát hiện sự hiện diện protein đặc hiệu của virut Sars - CoV - 2 có trong mẫu dịch của người bệnh [dịch tỵ hầu, dịch tiết đường hô hấp]. Các kháng nguyên sẽ được phát hiện khi virut Sars - CoV - 2 đang nhân lên với số lượng nhất định.
Theo ông Trương Quốc Cường - Thứ trưởng Bộ Y tế, giấy xét nghiệm âm tính COVID-19 không mang tính chất dài hạn, mà chỉ có hiệu lực trong thời gian ngắn. Cụ thể nhất, giấy xác nhận xét nghiệm chỉ mang ý nghĩa xác nhận một người không bị nhiễm SARS-CoV-2 ngay tại thời điểm thực hiện xét nghiệm. Và sau khi xét nghiệm xong, kết quả đã có thể khác đi, không chắc chắn là người đó không có mầm bệnh trong người.
Tại sao xét nghiệm COVID-19 mang tính chất tạm thời?
Sở dĩ kết quả xét nghiệm COVID-19 chỉ mang tính chất tạm thời trong thời gian ngắn là do các nguyên nhân sau:
Kết quả xét nghiệm có thể sai sót, kể cả xét nghiệm RT-PCR cũng không chắc chắn 100% là người đó không bệnh.
Nếu thực hiện xét nghiệm trong những ngày đầu nhiễm bệnh, nồng độ virus trong cơ thể thấp thì có thể cho kết quả âm tính giả.
Ngay cả khi kết quả xét nghiệm chính xác thì sau khi rời nơi thực hiện xét nghiệm, người đó có thể tiếp xúc với nhiều người khác. Và không loại trừ trường hợp tiếp xúc với những người đang có bệnh và bị lây nhiễm mà bản thân không hề hay biết.
Xét nghiệm PCR Covid-19 thông thường sử dụng được bao lâu?
Xét nghiệm PCR được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới với độ chính xác cao, mất khoảng 6h để có kết quả xét nghiệm, giấy xác nhận kết quả xét nghiệm PCR có thể sử dụng phục vụ di chuyển nội địa, xuất cảnh hoặc phục vụ công việc và có hiệu lực trong vòng 72h. Trong khi đó, test nhanh có độ nhạy thấp hơn so với xét nghiệm PCR, cho kết quả nhanh chóng trong 30 phút và có hiệu lực trong thời gian ngắn.
Giấy xét nghiệm chỉ có giá trị tương đối
Theo một chuyên gia y tế, giấy chứng nhận xét nghiệm âm tính chỉ có giá trị tại thời điểm có kết quả. Nếu sử dụng làm "giấy thông hành" để đi qua lại các địa phương thì giấy này chỉ có giá trị tương đối vì không thể khẳng định chắc chắn người này không mắc COVID-19 những ngày sau đó.
Điều quan trọng nhất, người dân vẫn phải thực hiện nghiêm túc khuyến cáo 5K của Bộ Y tế và các địa phương phải thống nhất với nhau để giấy xét nghiệm có hiệu lực chung một thời hạn.
Cũng theo vị này, người mắc COVID-19 có thời gian ủ bệnh trung bình từ 1 đến 14 ngày. Trong giai đoạn ủ bệnh, virus đã có trong cơ thể người bệnh nhưng lại không có biểu hiện triệu chứng nên người khác không thể biết. Trong một số trường hợp, ở giai đoạn ủ bệnh, người bệnh đã có khả năng âm thầm lây virus sang người khác.
Xét nghiệm kháng nguyên nhanh COVID-19 hiện đã khá phổ biến không chỉ ở các cơ sở y tế mà còn đối với các đơn vị, hộ gia đình vì thao tác lấy mẫu dễ thực hiện cũng như cho kết quả nhanh chóng. Chúng ta dễ dàng tìm mua bộ test nhanh với đa dạng chủng loại, nhà sản xuất cùng với giá thành dường như đã gần về với giá trị thực. Xét nghiệm nhanh kháng nguyên cũng đã được Bộ Y tế chấp nhận là 1 phần để xác định bạn có mắc COVID=19 hay không.
Kết quả xét nghiệm nhanh kháng nguyên cũng đã được Ngành Y tế cho phép sử dụng để xác định ca mắc COVID-19. Theo đó, xét nghiệm kháng nguyên nhanh dương tính với SARS-CoV-2 được xác định là mắc COVID-19 [F0] trong 3 điều kiện sau: [1] người tiếp xúc gần F1; [2] người có ít nhất 02 trong số các biểu hiện lâm sàng: sốt; ho, đau họng, chảy nước mũi, nghẹt mũi, đau người, mệt mỏi, ớn lạnh…; [3] người có kết quả xét nghiệm nhanh 02 lần liên tiếp dương tính cách nhau trong vòng 8 giờ và có yếu tố dịch tễ.
Điều kiện cho việc khẳng định này là sản phẩm xét nghiệm nhanh phải thuộc danh mục do Bộ Y tế cấp phép; xét nghiệm do nhân viên y tế thực hiện hoặc người nghi nhiễm thực hiện dưới sự giám sát của nhân viên y tế bằng ít nhất một trong các hình thức trực tiếp hoặc gián tiếp qua các phương tiện từ xa.
Qua những quy định trên thì việc lấy mẫu xét nghiệm nhanh tại nhà vô cùng quan trọng. Điều này thuận tiện cho người nghi nhiễm nhưng cũng đòi thỏi thao tác lấy mẫu cần phải đúng để đảm bảo kết quả xét nghiệm. Trong bài viết này tôi viết dưới góc độ dành cho những bạn đọc là những người ngoài ngành y, không có kiến thức y khoa, để các bạn có cái nhìn khái quát hơn việc sử dụng xét nghiệm nhanh kháng nguyên tại gia đình hoặc tại nơi làm việc.
Hiểu đơn giản làm xét nghiệm nhanh tìm kháng nguyên là biện pháp phát hiện protein bề mặt của virus SARS-CoV-2 bằng nhiều phương pháp khác nhau. Trong bài viết này tôi sẽ hướng dẫn các bạn có thể tự lấy mẫu một cách dễ dàng, đúng kỹ thuật và không đau. Sau đó thực hiện các thao tác làm test nhanh, đọc kết quả một cách chính xác và xử lý rác thải y tế một cách an toàn tránh lây nhiễm.
Lưu ý trước khi thực hiện xét nghiệm test nhanh các bạn cần chuẩn bị bộ sinh phẩm xét nghiệm kháng nguyên SARS-CoV-2 gồm các thành phần:
1. Que ngoáy dịch tỵ hầu [dịch mũi] vô trùng.
2. Ống nhựa đựng dung dịch đệm.
3. Nút màng lọc nhỏ giọt.
4. Thanh/khay thử
5. Giá đỡ ống chiết mẫu.
6. Hướng dẫn sử dụng.
Ngoài ra chuẩn bị thêm một cây kéo nhỏ để cắt que tỵ hầu, một bình xịt sát khuẩn, giấy thấm, đồng hồ đếm thời gian, túi rác đựng rác thải lây nhiễm nếu có loại màu vàng dùng cho y tế là tốt nhất.
* Tiến trình gồm có 6 bước thực hiện test nhanh:
1. Trước khi lấy mẫu: Đọc kỹ hướng dẫn sử dụng test nhanh của nhà sản xuất. Người lấy mẫu thực hiện vệ sinh, sát khuẩn tay bằng
2. Chuẩn bị lấy mẫu:
Lấy thanh/khay thử ra khỏi túi đựng và sử dụng càng nhanh càng tốt trong vòng 1 giờ. Đặt khay thử trên bề mặt phẳng sạch nằm ngang. Lấy que ngoáy tỵ hầu ra khỏi túi và tiến hành thu thập mẫu xét nghiệm.
3. Lấy mẫu bệnh phẩm [Lưu ý: bệnh phẩm được lấy không đúng cách sẽ cho kết quả không chính xác]
a] Lấy mẫu dịch tỵ hầu [đối với các bộ kit test yêu cầu lấy mẫu dịch tỵ hầu]
Trước tiên bạn cầm ngay phía sau khất của que tỵ hầu, sau đó ngước cổ ra sau 70 độ, lưu ý tập trung thở bằng miệng, sau đó nhẹ nhàng đưa que tỵ hầu vào đến khi nào ngón tay cầm que tỵ hầu chạm mũi là đạt yêu cầu, sau đó miết nhẹ que tỵ hầu khoảng 8 – 15 giây rồi rút nhanh que tỵ hầu ra.
Đối với F0 là trẻ nhỏ: đặt ngồi trên đùi của cha/mẹ, lưng của trẻ đối diện với phía ngực cha/ mẹ. Cha/mẹ cần ôm trẻ giữ chặt cơ thể và tay trẻ. Yêu cầu cha/mẹ ngả đầu trẻ ra phía sau.
- Cầm que lấy mẫu đưa nhẹ nhàng vào mũi, vừa đẩy vừa xoay giúp que lấy mẫu đi dễ dàng vào sâu 1 khoảng bằng ½ độ dài từ cánh mũi đến dái tai cùng phía.
- Giữ que lấy mẫu tại chỗ lấy mẫu trong vòng 5 – 8 giây để đảm bảo dịch thấm tối đa. Từ từ xoay và rút que lấy mẫu ra và cho vào ống đã chứa sẵn đệm chiết mẫu.
Lưu ý: Nếu chưa đạt được độ sâu ½ bằng chiều dài từ cánh mũi đến dái tai cùng phía mà cảm thấy có lực cản rõ thì rút que lấy mẫu ra và thử lấy mũi bên kia. Khi cảm thấy que lấy mẫu chạm vào thành sau họng mũi thì dừng lại, xoay tròn rồi từ từ rút que lấy mẫu ra.
b] Lấy mẫu dịch mũi [đối với các bộ kit test yêu cầu lấy mẫu dịch mũi]
Lấy mẫu dịch mũi
Tư thế người được lấy mẫu giống như lấy mẫu dịch tỵ hầu.
- Cầm que lấy mẫu nhẹ nhàng đưa vào mũi sâu khoảng 2 cm, xoay que lấy mẫu vào thành mũi trong khoảng 5 - 8 giây.
- Sau khi lấy xong 1 bên mũi thì dùng đúng que lấy mẫu này để lấy mẫu với bên mũi còn lại và thao tác như lỗ mũi thứ nhất. Nhẹ nhàng xoay và rút que mẫu ra rồi cho vào ống đã chứa sẵn đệm chiết mẫu.
4. Tách chiết mẫu:
- Nhúng đầu que lấy mẫu vào ống chiết. Xoay và miết đầu que vào thành và đáy ống 10 lần.
- Để đầu que ngâm trong dung dịch 1 phút. Bóp 2 thành ống ép vào đầu que. Từ từ xoay que và ép đầu que khi rút để thu dịch càng nhiều càng tốt. Đậy chặt ống bằng nắp nhỏ giọt.
- Lắc mạnh ống theo chiều ngang 10 lần để trộn đều mẫu. Tránh để dung dịch chạm tới đầu lọc trong nắp nhỏ giọt. Nhỏ 3 giọt mẫu chiết từ ống vào ô nhận mẫu [S] của khay thử và bắt đầu đếm thời gian.
5. Đọc kết quả:
Tùy theo hướng dẫn của từng loại sinh phẩm thời gian đọc kết quả khác nhau. Thông thường thời gian đọc kết quả từ 15-30 phút. Không được đọc kết trước hoặc sau thời gian quy định của hướng dẫn sinh phẩm. Nếu thời gian đọc của test là 15 phút thì thời gian vàng đọc kết quả là từ 13 – 15 phút, nếu thời gian đọc của test là 30 phút thì thời gian vàng đọc kết quả là từ 28 – 30 phút. Không được đọc kết quả trước hoặc sau thời gian qui định của hướng dẫn sinh phẩm và nhà sản xuất.
Cách đọc và biện luận kết quả test nhanh kháng nguyên
Kết quả Âm tính: Chỉ xuất hiện vạch chứng C [vạch đỏ].
Kết quả Dương tính: Xuất hiện cả vạch chứng C và vạch kết quả T.
Kết quả không có giá trị: Cả vạch chứng C và vạch kết quả T không xuất hiện hoặc chỉ xuất hiện vạch kết quả T.
Các bạn cần lưu ý, nếu vạch chứng C không xuất hiện có thể do thiếu mẫu hoặc thanh thử bị hỏng. Lúc này, phải thực hiện lại test thử xét nghiệm hoặc liên hệ với cơ quan y tế để được tư vấn hỗ trợ.
6. Thu gom và xử lý vật liệu xét nghiệm đã sử dụng:
Tất cả các vật liệu xét nghiệm đã qua sử dụng được xem như là chất thải lây nhiễm, cần thu gom và xử lý đúng quy định. Tất cả các vật liệu xét nghiệm sau khi thực hiện xong thu gom vào túi màu vàng/túi rác sau đó xịt khử khuẩn bằng Alcol 70 độ, buộc chặt miệng túi rồi tiếp tục xịt khuẩn mặt ngoài túi màu vàng/túi rác và cho vào một túi màu vàng/túi rác khác, tiếp tục buộc chặt miệng túi.
Các túi màu vàng/túi rác đều phải dán nhãn "CHẤT THẢI CÓ NGUY CƠ CHỨA SARS-CoV-2", để nơi cố định và thông báo cho đơn vị chức năng tại địa phương thu gom, xử lý theo quy định đối với chất thải lây nhiễm. Không cho chung các vật liệu xét nghiệm đã qua sử dụng vào rác thải sinh hoạt thông thường.
* Những lưu ý khi sử dụng test nhanh kháng nguyên Sars-CoV-2:
- Test nhanh thường có nhiệt độ bảo quản từ 2 - 30 độ C.
- Khi sử dụng test tránh ánh sáng mặt trời chiếu trực tiếp vào.
- Kiểm tra date trước khi sử dụng, không sử dụng bộ kít hết hạn sử dụng.
- Thực hiện theo hướng dẫn của nhà sản xuất: cách bảo quản, việc lấy lượng mẫu thử cũng như dung dịch đệm một cách chính xác, kiểm tra để đảm bảo rằng dụng cụ cho xét nghiệm và gói hút ẩm không bị hỏng hoặc không hợp lệ.
* Lưu ý về việc lựa chọn test nhanh
Các bán nên mua một trong 16 loại test nhanh kháng nguyên SARS-CoV-2 được Bộ Y tế cấp phép. [Nguồn: Bộ Y tế ngày 28/12.]
VIỆC TỰ LẤY MẪU TỴ HẦU, THỰC HIỆN TEST NHANH ĐÚNG KỸ THUẬT, ĐÚNG CÁCH CỦA BẠN LÀ SỰ CHUNG TAY PHÒNG CHỐNG DỊCH COVID-19 THÀNH CÔNG.