Sức mạnh nội tại của một dân tộc là gì

Thưa bà, từng là người chứng kiến và trực tiếp tham gia vào những giai đoạn lịch sử trọng đại của đất nước, dân tộc, vào dịp kỷ niệm những ngày lễ lớn này, bà có cảm xúc, suy nghĩ như thế nào?

Tôi chắc chắn rằng mọi người dân VN, trong cũng như ngoài nước, ít nhiều đều đang có những trăn trở, suy nghĩ về vận mệnh của quốc gia, dân tộc; đặc biệt trong bối cảnh đất nước đang đứng trước những thách thức to lớn từ cả bên trong và bên ngoài. Trăn trở, suy tư về những việc phải làm để phát triển đất nước, bảo vệ hòa bình, độc lập tự do và toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ những thành quả mà lớp lớp những người con ưu tú của dân tộc đã hy sinh, cống hiến mới có được.

Những năm 60-70 thế kỷ trước, VN đã có những đóng góp xứng đáng vào phong trào giải phóng dân tộc của cả thế giới, đã đem đến cho các dân tộc thuộc địa niềm tin về cuộc đấu tranh đòi quyền độc lập dân tộc VN, trong dư luận quốc tế đã từng đồng nghĩa với “tự do, công lý” với tinh thần quả cảm, bất khuất trước sự áp bức và bất công. Nêu cao lý tưởng “không có gì quý hơn độc lập, tự do”, chúng ta được cả thế giới tiến bộ mến phục. Thậm chí có những người bạn quá yêu mến chúng ta, đã xem VN là “lương tri của thời đại”. Điều nói ở trên cắt nghĩa vì sao phong trào đoàn kết quốc tế, ủng hộ cuộc chiến đấu của chúng ta chống chiến tranh xâm lược rộng lớn và mạnh mẽ chưa từng thấy.

Bà đã nhắc đến những thách thức mới đang đặt ra cho quốc gia, dân tộc. Xin chia sẻ cụ thể hơn góc nhìn của bà?

 Sau khi giành được độc lập, chủ quyền quốc gia, chúng ta đã trải qua mấy mươi năm hàn gắn vết thương chiến tranh, bắt đầu phát triển đất nước. Thế và lực của VN ngày nay đã khác hẳn trước. Nhưng do các nguyên nhân khách quan và chủ quan, phải nói thẳng rằng chúng ta chưa thật sự vững mạnh như mong muốn.

 Trong thời gian qua, chúng ta đã đạt được một số thành tích về phát triển kinh tế, nhưng kinh tế của đất nước chưa phát triển vững bền như Nghị quyết T.Ư đã nhận định, chưa tập trung được vào thế mạnh so sánh như kinh tế xanh, kinh tế tri thức, kinh tế biển.

 Chúng ta chưa tự chủ trong một số lĩnh vực kinh tế mà còn phụ thuộc nhiều vào nước ngoài. Và điều đáng lo là tình hình này không được cải thiện mà ngày càng xấu đi. Kinh nghiệm của các nước cho thấy lệ thuộc về kinh tế sẽ dẫn đến lệ thuộc về chính trị, mất chủ quyền quốc gia.

 Bên cạnh đó, vấn đề biển Đông cũng đặt ra cho chúng ta những thách thức to lớn về bảo vệ chủ quyền và cùng với đó là vận mệnh của quốc gia, dân tộc.

Xin bà cho biết, trước những thách thức đó chúng ta cần có những đối sách, bước đi như thế nào?

Theo tôi, việc quan trọng là làm cho nhân dân hiểu rõ: Tinh thần yêu nước lúc này là đặt lợi ích chung, lợi ích của đất nước lên trên lợi ích cá nhân, cục bộ, địa phương. Mỗi người hãy góp sức xây dựng nền kinh tế của chúng ta, sớm vực nó lên thoát khỏi tình trạng yếu kém hiện nay.

Vấn đề cấp bách trước mắt là phải kiên quyết ngăn chặn lạm phát, phải tái cơ cấu nền kinh tế quốc dân theo hướng tăng cường nội lực, phát triển lực lượng sản xuất trong nước, đảm bảo ngày càng vững chắc tính vững bền và tính độc lập tự chủ của nền kinh tế quốc dân. Hết sức quan tâm vào vấn đề an sinh xã hội, đặc biệt đối với người nghèo, người lao động, trẻ em, người già...

 Đồng thời chúng ta cũng cần củng cố sức mạnh về văn hóa, tinh thần cho trước mắt và lâu dài, trong đó giáo dục đào tạo là cốt lõi. Nghĩa là chúng ta cần quan tâm đến chất lượng con người, đến nguồn nhân lực không chỉ về mặt trí tuệ mà cả về mặt tinh thần và thể chất, vì suy đến cùng con người là tác nhân chính của tất cả các hoạt động xã hội, từ kinh tế, đến gia đình xã hội, an ninh quốc phòng.

Mặt khác, kinh nghiệm từ giai đoạn lịch sử vừa qua nhắc chúng ta cần luôn coi trọng sự đoàn kết quốc tế để thêm sức mạnh cho mình. Chúng ta coi trọng các quan hệ hữu nghị truyền thống, coi trọng liên kết khu vực đặc biệt với các nước ASEAN với các định chế liên kết toàn cầu.

Đây là lúc chúng ta phải nghiêm túc nhìn lại những việc đã làm, thấy được những kết quả, thành tựu nhưng cũng cần phải thấy rõ những hạn chế, thiếu sót. Mỗi người, mỗi đơn vị, từ cấp cao đến cấp dưới phải vươn lên, tạo sức mạnh cho cả dân tộc có đủ sức đối phó với mọi đe dọa, thách thức; bảo vệ vững chắc độc lập dân tộc, chủ quyền quốc gia, lãnh thổ, biển đảo, bầu trời của Tổ quốc ta.

Xin bà phân tích cụ thể hơn về những giải pháp góp phần vào hiệu quả của nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền quốc gia?

Có một sự thật khách quan cần phải khẳng định là để bảo vệ độc lập, chủ quyền của đất nước một cách hiệu quả, chúng ta nhất thiết phải có sức mạnh từ nội lực của chính mình. Sức mạnh nội lực đó - mà trước hết là lòng dân - phải ngày càng được tăng cường vững chắc. Sức mạnh trường tồn của dân tộc VN bắt nguồn từ một tinh thần yêu nước cao độ, sự khao khát tự do, độc lập của cả một dân tộc đoàn kết, thống nhất. Tôi tin rằng những bài học lịch sử vô cùng quý báu mà cha ông ta đã để lại sẽ mách bảo chúng ta phải hành động như thế nào vừa kiên quyết, vừa tỉnh táo, khôn ngoan để đạt được mục tiêu của mình.

 Trước tình hình tranh chấp phức tạp ở biển Đông hiện nay chúng ta đã có tuyên bố rõ ràng lập trường trước sau như một của VN. Theo đó là việc hết sức coi trọng quan hệ hữu nghị và hợp tác với TQ, cố gắng giải quyết mọi mâu thuẫn bằng giải pháp hòa bình, trên tinh thần tin cậy lẫn nhau. VN luôn ghi nhớ sự giúp đỡ to lớn của nhân dân TQ đối với cuộc đấu tranh giải phóng đất nước. Và, như bất cứ một dân tộc nào có trách nhiệm với tổ tiên, biết tự trọng, thì chủ quyền độc lập quốc gia là thiêng liêng, bất khả xâm phạm. Chúng ta quyết giữ gìn chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc đến cùng.

 Ngày nay vấn đề luật pháp quốc tế, kết quả của nhiều năm đấu tranh của các nước có sức mạnh đặc biệt quan trọng. VN hoàn toàn có thể dựa vào luật pháp quốc tế, đặc biệt là Công ước Luật Biển 1982 của Liên Hiệp Quốc. Bên cạnh ngoại giao chính thức, ta nên đặc biệt xem trọng ngoại giao nhân dân, cần làm cho nhân dân các nước, kể cả nhân dân TQ hiểu lập trường chính nghĩa và hữu nghị của VN.

Chỉ với sức mạnh đoàn kết nhất trí của toàn dân, sức mạnh của nền kinh tế tự chủ ngày càng vững mạnh, một nền văn hóa dân tộc được phát huy với những con người VN có phẩm chất, năng lực, trí tuệ cùng với một quân đội giữ vững truyền thống ông cha và với lập trường ngoại giao khôn khéo tranh thủ được sự ủng hộ quốc tế rộng rãi, thì chúng ta mới có thể bảo vệ được độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và phát triển đất nước trong bối cảnh hiện nay.

Trường Sơn
[thực hiện]

Đại hội XIII của Đảng xác định: “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc”.

Điểm cầu chính tại Phòng họp Diên Hồng, Nhà Quốc hội [Hà Nội]. Ảnh: Việt Linh/Zing

Văn hóa Việt Nam làm rạng rỡ lịch sử vẻ vang của dân tộc

Tại hội nghị, Bí thư Trung ương Đảng - Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa trình bày báo cáo nội dung: “Kế thừa, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc; xây dựng, phát triển văn hóa sau 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới đất nước; các định hướng, giải pháp chủ yếu nhằm phát triển văn hóa, con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng”.

Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa báo cáo nội dung tại hội nghị. Ảnh TTXVN

Văn hóa Việt Nam là thành quả hàng nghìn năm lao động sáng tạo, đấu tranh kiên cường dựng nước và giữ nước của cộng đồng các dân tộc Việt Nam, là kết quả giao lưu và tiếp thu tinh hoa của nhiều nền văn minh thế giới để không ngừng hoàn thiện mình. Văn hóa Việt Nam đã hun đúc nên tâm hồn, khí phách, bản lĩnh Việt Nam, làm rạng rỡ lịch sử vẻ vang của dân tộc; hình thành nên những giá trị văn hóa Việt Nam cao đẹp, bền vững: yêu nước, đoàn kết, cần cù, dũng cảm, tài trí, lạc quan, hiếu học, nghĩa tình, hòa hiếu, khoan dung…

Kế thừa, phát huy truyền thống văn hóa dân tộc, ngay từ khi ra đời và lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã xác định 3 mặt trận quan trọng của cách mạng nước ta là chính trị, kinh tế và văn hóa.

Năm 1945, Cách mạng tháng Tám thành công. Trong phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ ngày 3/9/1945, 2 trong 6 nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước Việt Nam dân chủ cộng hòa được xác định thuộc về văn hóa.

Điểm cầu tỉnh Hà Tĩnh.

Cách đây 75 năm, ngày 24/11/1946, trong phát biểu khai mạc Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất diễn ra ở Nhà hát lớn, Hà Nội, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định sứ mệnh cao cả của văn hóa là: “Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”.

Từ đó đến nay, trong mỗi giai đoạn, thời kỳ Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.

Đại biểu dự hội nghị tại điểm cầu huyện Thạch Hà [Hà Tĩnh]

Báo cáo cũng nhận định, sau 35 năm đổi mới đất nước, việc xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đạt được những kết quả quan trọng, góp phần phát triển bền vững đất nước. Đảng không ngừng đổi mới nội dung, phương thức lãnh đạo, ban hành nhiều chủ trương, đường lối, nghị quyết, chỉ thị, kết luận về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam; công tác nghiên cứu lý luận về xây dựng và phát triển văn hóa có nhiều kết quả.

Hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về văn hóa từng bước được nâng cao; phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” gắn với cuộc vận động “Xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, xây dựng nếp sống và văn hóa ứng xử nơi công cộng” có kết quả rõ rệt. Quy chế dân chủ ở cơ sở với việc xây dựng quy ước văn hóa được quan tâm hơn trong quá trình triển khai thực hiện. Nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội có chuyển biến tích cực...

35 năm qua, nhiệm vụ bảo tồn và phát huy di sản văn hóa dân tộc có chuyển biến tích cực, tạo cơ chế xử lý hợp lý, hài hòa giữa bảo tồn, phát huy di sản văn hóa với phát triển kinh tế - xã hội; huy động được nhiều nguồn lực giữ gìn di sản văn hóa truyền thống.

Điểm cầu thị trấn Nghèn [Can Lộc].

Nền văn học, nghệ thuật của nước nhà khởi sắc, tiếp nối dòng tư tưởng chủ đạo là chủ nghĩa yêu nước, dân tộc, dân chủ, nhân văn, phản ánh chân thật đời sống của Nhân dân. Báo chí, truyền thông, xuất bản là vũ khí tư tưởng, văn hóa sắc bén tích cực tuyên truyền đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và là diễn đàn của các tầng lớp Nhân dân. Việc xây dựng văn hóa trong chính trị được triển khai gắn với việc đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

Bản sắc, giá trị văn hóa, con người Việt Nam tiếp tục được kế thừa, phát huy cao độ khi đất nước gặp khó khăn, thử thách do thiên tai, dịch bệnh, nhất là đại dịch COVID-19 từ cuối năm 2019 đến nay.

Việt Nam cũng chủ động mở rộng hợp tác văn hóa với các nước, thực hiện đa dạng hóa các hình thức văn hóa đối ngoại, thu được kết quả rõ rệt cả bề rộng lẫn chiều sâu, song phương và đa phương, góp phần quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam với bạn bè thế giới, thúc đẩy hội nhập, giao lưu quốc tế về văn hóa...

Đại biểu theo dõi phim tài liệu tại hội nghị.

Báo cáo cũng nêu rõ những định hướng và nhiệm vụ trọng tâm về phát triển văn hóa trong thời gian tới. Theo đó, Đại hội XIII của Đảng xác định một trong 12 định hướng phát triển đất nước giai đoạn 2021-2030 là: “Phát triển con người toàn diện và xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc".

Theo đó, xác định mục tiêu chung là: Xây dựng văn hóa và con người Việt Nam phát triển toàn diện, hướng đến chân - thiện - mỹ, thấm nhuần tinh thần dân tộc, dân chủ, khoa học và nhân văn. Xây dựng văn hóa thực sự trở thành nền tảng tinh thần vững chắc của xã hội, là sức mạnh nội sinh quan trọng bảo đảm sự phát triển bền vững đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ quốc vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Hình ảnh điểm cầu chính. Ảnh: Zing

Để thực hiện hiệu quả các mục tiêu, định hướng về văn hóa, Đảng ta xây dựng 10 nhóm giải pháp trọng tâm. Trong đó cụ thể là: tiếp tục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò của phát triển văn hóa, xây dựng con người trong đổi mới và phát triển bền vững; hoàn thiện thể chế, đổi mới tư duy quản lý văn hóa, cải cách bộ máy quản lý nhà nước về văn hóa; phát triển nguồn nhân lực ngành văn hóa; xây dựng văn hóa trong chính trị, trong kinh tế, đặc biệt là văn hóa trong Đảng trở thành tấm gương đạo đức cho xã hội; xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại; phát triển văn học, nghệ thuật đáp ứng được yêu cầu phát triển; tập trung nguồn lực cho phát triển văn hóa...

Tại hội nghị, các đại biểu đã tập trung đánh giá việc triển khai đường lối, chủ trương, các nghị quyết, chỉ thị, kết luận của Đảng về công tác văn hóa, văn nghệ thời gian qua; kết quả xây dựng văn hóa, con người Việt Nam sau 35 năm thực hiện công cuộc đổi mới đất nước và đề ra phương hướng, nhiệm vụ trọng tâm công tác văn hóa, văn nghệ trong giai đoạn 2021-2026, tầm nhìn đến năm 2045.

Nhiều ý kiến cũng góp ý để hoàn thiện hệ thống pháp luật ngành văn hóa, thể thao và du lịch giai đoạn tiếp theo và những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm để phát triển văn hóa con người Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

Đại biểu Hà Tĩnh theo dõi hội nghị qua màn hình trực tuyến.

Xây dựng nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc và con người Việt Nam thời kỳ hội nhập

Phát biểu chỉ đạo hội nghị, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định, hội nghị văn hóa toàn quốc có ý nghĩa về nhiều phương diện và nhấn mạnh vị trí, vai trò, tầm quan trọng của văn hóa trong sự phát triển của đất nước ta, dân tộc ta.

Tổng Bí thư nhấn mạnh: “Đảng ta luôn luôn quan tâm đến xây dựng và phát triển văn hóa trong suốt sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng đất nước, nhất là trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Nhận thức của Đảng về văn hóa ngày càng toàn tiện, đầy đủ và sâu sắc hơn. Đảng ta coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, sức mạnh nội sinh, động lực phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc; xác định phát triển văn hóa đồng bộ, hài hòa với tăng trưởng kinh tế và tiến bộ, công bằng xã hội là một định hướng căn bản của quá trình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Nền văn hóa Đảng, Nhà nước ta xây dựng là nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc”.

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng phát biểu chỉ đạo tại hội nghị Ảnh: Nguyễn Khánh/Tuoitre.vn.

Cũng theo Tổng Bí thư, văn hóa là bản sắc của dân tộc, văn hóa còn thì dân tộc còn, văn hóa mất thì dân tộc mất. Hạnh phúc của con người không phải chỉ ở chỗ nhiều tiền, lắm của, ăn ngon, mặc đẹp mà còn ở sự phong phú về tâm hồn, được sống giữa tình thương và lòng nhân ái, lẽ phải và công bằng.

Phân tích những vấn đề còn tồn tại trong phát triển văn hóa, những thời cơ, thách thức trước bối cảnh mới, Tổng Bí thư đề nghị thời gian tới, toàn Đảng, toàn dân, cả hệ thống chính trị cần tiếp tục quan tâm khơi dậy mạnh mẽ hơn nữa tinh thần yêu nước, ý chí tự cường, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; tiếp tục tạo nguồn lực nội sinh và động lực đột phá để phát triển đất nước đến năm 2030 và tầm nhìn đến năm 2045.

Trong đó, chú trọng xây dựng hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa Việt Nam và hệ giá trị con người Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế gắn với giữ gìn, phát huy hệ giá trị gia đình Việt Nam trong thời kỳ mới; kết hợp nhuần nhuyễn giá trị truyền thống và giá trị hiện đại.

Phát triển nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc với các hệ giá trị: dân tộc, dân chủ, nhân văn, khoa học. Phát triển toàn diện và đồng bộ các lĩnh vực văn hóa; bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống; nâng cao chất lượng, hiệu quả sáng tạo các giá trị văn hóa mới; chú trọng xây dựng văn hóa ứng xử trong gia đình và xã hội.

Cùng với đó, cần đấu tranh không khoan nhượng với những biểu hiện phi văn hóa, phản văn hóa; bảo vệ chân - thiện - mỹ; nâng cao đời sống văn hóa cơ sở, xây dựng đời sống văn hóa lành mạnh, vui tươi, hạnh phúc cho người dân; tiếp tục phát huy vai trò chủ thể sáng tạo và thụ hưởng văn hóa của Nhân dân.

Tổng Bí thư cũng đề nghị, tập trung xây dựng Đảng về văn hóa, về đạo đức để Đảng ta thực sự là đạo đức, là văn minh; xây dựng văn hóa theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh; xây dựng văn hóa trong lãnh đạo quản lý, trong kinh doanh. Nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng, hiệu quả quản lý của Nhà nước và sự tham gia của Ủy ban MTTQ các cấp, các tổ chức chính trị - xã hội, đoàn thể trong phát triển văn hóa.

Quán triệt đầy đủ các quan điểm, tư tưởng chỉ đạo của Đảng, từ đó xây dựng chương trình, kế hoạch, huy động nguồn lực phát triển văn hóa. Quán triệt sâu sắc quan điểm văn hóa đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội.

Xây dựng văn hóa số phù hợp với thời đại công nghệ số, xã hội số, công dân số nhằm thực hiện hiệu quả chuyển đổi số; từ đó điều tiết sự phát triển đất nước phù hợp bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Tổng Bí thư bày tỏ tin tưởng: “Với một đất nước trọng văn hiến, trọng hiền tài; Nhân dân đoàn kết, cần cù, sáng tạo; đội ngũ văn nghệ sỹ có trách nhiệm cao và sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của cả hệ thống chính trị, nhất định chúng ta sẽ vượt qua mọi khó khăn, thách thức để chấn hưng và xây dựng thành công nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, làm dày thêm văn hóa dân tộc. Từ đó, tạo thành sức mạnh vô song để xây dựng Tổ quốc ta ngày càng cường thịnh, Nhân dân ta ngày càng hạnh phúc, đất nước ta ngày càng phồn vinh, xứng đáng với truyền thống ngàn năm văn hiến của dân tộc anh hùng, sánh vai với các cường quốc năm châu trên thế giới”.