Luân canh cây trồng từ lâu đã được đánh giá là phương thức canh tác then chốt trong nền nông nghiệp hữu cơ. Đây cũng là một giải pháp để tối ưu hóa năng suất cây trồng và tạo ra những bước phát triển bền vững cho nền nông nghiệp sạch.
1. Luân canh cây trồng là gì?
Luân canh cây trồng là hình thức canh tác luân phiên cây trồng theo một chu kỳ thời gian cụ thể trên cùng một diện tích. Có thể ví dụ đơn giản như sau, một thửa ruộng trồng ngô, sau khi thu hoạch sẽ trồng thay thế các loại đậu vào mùa vụ kế tiếp bởi lẽ, ngô là cây trồng tiêu thụ rất nhiều nitơ còn các loại đậu sẽ trả nitơ về với đất.
2. Ưu điểm của luân canh cây trồng
Theo các nhà nông học, có rất nhiều lợi ích xoay quanh việc luân canh cây trồng như tăng độ phì nhiêu cho đất, tăng năng suất cây trồng… Dưới đây là 9 ưu điểm của phương thức canh tác này.
Tăng độ phì nhiêu cho đất
Việc trồng cùng một loại cây trong thời gian dài sẽ dẫn đến cạn kiệt chất dinh dưỡng trong đất. Mỗi loại cây trồng đều có sự tương tác khác nhau với đất đồng nghĩa với việc mỗi loại cây trồng sẽ giải phóng và hấp thụ các loại dinh dưỡng khác nhau.
Do đó, luân canh cây trồng làm tăng độ phì nhiêu của đất bằng cách kiểm soát các chất dinh dưỡng bị thiếu hoặc thừa vì nó bổ sung các chất dinh dưỡng không có sẵn hoặc hấp thụ các chất dinh dưỡng thiếu hụt. Luân canh cũng làm tăng và cải thiện chất hữu cơ trong đất do các vi sinh vật để lại sau mỗi loại cây trồng.
Tăng năng suất cây trồng
Luân canh làm tăng năng suất cây trồng, tăng thu hoạch từ nhiều vụ cụ thể. Phương thức canh tác này sẽ giúp chúng ta nhận được nhiều loại cây trồng khác nhau sau mỗi mùa vì sự kết hợp của nhiều loại cây trồng.
Một số bằng chứng khoa học chứng minh năng suất cây trồng có thể tăng từ 10 đến 25% trong luân canh hơn là độc canh. Sự sẵn có của các chất dinh dưỡng từ đất cung cấp nguồn dinh dưỡng dồi dào cho tất cả các cây trồng, sản lượng cũng vì thế mà tăng lên.
Tăng chất dinh dưỡng cho đất
Luân canh cây trồng cho phép đất tái sinh và trẻ hóa từ chất dinh dưỡng của nó mà không cần phải bón thêm chất dinh dưỡng thông qua việc sử dụng phân bón. Để đất trống trong suốt một mùa giúp đất có thể phục hồi các chất dinh dưỡng trong đất bị mất do cây thu hoạch ở mùa trước hấp thụ.
Chẳng hạn, bằng cách trồng các loại cây như cây họ đậu, người ta có thể tăng lượng nitơ trong đất vì chúng chứa các vi khuẩn cố định nitơ tự nhiên vào đất. Mỗi loại cây trồng bổ sung hoặc hấp thụ các chất dinh dưỡng khác nhau cho đất. Do đó, nó cần sự kết hợp của nhiều loại cây để làm cho chúng cân đối hơn.
Giảm xói mòn đất
Xói mòn đất là tình trạng gió hoặc nước cuốn đi lớp đất quan trọng nhất. Khi đất được che phủ liên tục bởi cây, lớp đất trên bề mặt giàu dinh dưỡng nhất sẽ không bị nước cuốn đi khi mưa lớn.
Đậu Hà Lan là cây trồng có tác dụng ngăn ngừa xói mòn tốt bằng cách che phủ toàn bộ mặt đất cho cây trồng, không giống như cây trồng độc lập như ngô khiến đất tiếp xúc với các yếu tố gây xói mòn đất.
Hạn chế sự tập trung của sâu bệnh
Luân canh cây trồng cản trở vòng đời của sâu bệnh và môi trường sống của chúng. Nông dân có thể thấy tỷ lệ côn trùng gây hại và mầm bệnh giảm đi đáng kể khi họ thử luân canh cây trồng.
Khi nhận thức được các loại sâu bệnh bùng phát vào một thời điểm nhất định trong năm và cây trồng bị ảnh hưởng, bạn có thể trồng cây ký chủ vào một mùa khác khi khả năng bị nhiễm bệnh thấp.
Điều này làm giảm nguy cơ cây bị nhiễm bệnh và cho phép người nông dân trồng trọt mỗi mùa mà không cần sử dụng thuốc trừ sâu gây hại cho môi trường.
Kiểm soát cỏ dại
Luân canh cây trồng là một kỹ thuật kiểm soát cỏ dại truyền thống. Nó liên quan đến việc duy trì các điều kiện đồng ruộng sao cho cỏ dại ít có khả năng phát triển hoặc tăng số lượng.
Nói cách khác, luân canh cho phép cây trồng ngăn chặn cỏ dại trong quá trình cạnh tranh chất dinh dưỡng và các nguồn tài nguyên khác.
Do đó, phương thức canh tác này làm giảm số lượng cỏ dại hoặc tốt hơn là không cho chúng cơ hội phát triển. Về lâu dài, điều này cho phép người nông dân không sử dụng phương pháp làm đất trên mặt đất vì đây là một kỹ thuật quản lý cỏ dại có hại cho cấu trúc đất.
Cải thiện cấu trúc đất
Luân canh cây trồng giúp ngăn chặn sự nén chặt của đất, do đó cải thiện tình trạng vật lý của chúng. Luân canh cây trồng cải thiện cấu trúc đất cũng như kết cấu của đất. Điều này tạo điều kiện tốt cho sự nảy mầm của hạt và sự sinh sôi của rễ.
Nó cũng hỗ trợ các quá trình khác của đất như thấm nước và sục khí, có rất nhiều lợi ích cho cây trồng và cải thiện thành phần của đất.
Tuy nhiên, tất cả phụ thuộc vào loại cây trồng được luân canh, chẳng hạn như cây che phủ làm giảm sự lây lan của cỏ dại, do đó giảm tình trạng xới đất làm hỏng cấu trúc đất.
Giảm ô nhiễm
Việc bón phân liên tục vào đất làm cho đất bị rửa trôi, tức là sự tích tụ quá nhiều chất dinh dưỡng trong đất đến mức độc hại và không cho phép cây trồng phát triển tốt. Luân canh cây trồng làm tăng chất dinh dưỡng trong đất và nó ngăn ngừa sự tích tụ của các hóa chất hoặc chất độc hại do một số cây trồng tiết ra.
Do đó, nó cho phép người nông dân trồng trọt thành công mà không cần bón phân.
Luân canh cây trồng cũng làm giảm sự xâm nhập liên tục của sâu bệnh hại cây trồng, hạn chế nhu cầu phun thuốc trừ sâu cho cây trồng. Mặc dù thuốc trừ sâu có tác dụng rất tốt đối với cây trồng, nhưng chúng chứa các hóa chất nguy hiểm có thể tích tụ trong đất đến mức có hại.
Cây hấp thụ chất dinh dưỡng tốt hơn
Luân canh cây trồng giúp tăng khả năng hút dinh dưỡng của cây từ đất vì trong luân canh, các loại cây trồng khác nhau đòi hỏi các chất dinh dưỡng khác nhau với số lượng khác nhau. Như vậy, luân canh cây trồng không những bảo vệ sự màu mỡ của đất, tăng sản lượng nông nghiệp mà còn là phương thức canh tác hạn chế tối đa việc sử dụng phân bón hóa học gây hại cho môi trường. Hy vọng bài viết vừa rồi đã cho bạn những thông tin bổ ích.
Phòng trừ tổng hợp dịch hại cây trồng là sử dụng phối hợp các biện pháp phòng trừ dịch hại cây trồng một cách hợp lí nhằm phát huy ưu điểm và khắc phục nhược điểm của mỗi biện pháp.
II. NGUYÊN LÍ CƠ BẢN PHÒNG TRỪ TỔNG HỢP DỊCH HẠI CÂY TRỒNG
- Trồng cây khoẻ
- Bản tồn thiên địch
- Phát hiện sâu, bệnh kịp thời
- Nông dân trở thành chuyên gia: nắm được kiến thức, vận dụng được vào thực tiễn sản xuất mà còn có khả năng phổ biến cho người khác áp dụng
III. BIỆN PHÁP CHỦ YẾU CỦA PHÒNG TRỪ TỔNG HỢP DỊCH HẠI CÂY TRỒNG
1. Biện pháp kĩ thuật
- Khái niệm: Là một trong những biện pháp phòng trừ chủ yếu nhất. Cụ thể cày bừa, tiêu huỷ tàn dư cây trồng, tưới tiêu, luân canh...
- Ưu điểm: Đơn giản, dễ thực hiện
- Nhược điểm: Hiệu quả lâu, khó ngăn chặn khi sâu, bệnh phát triển thành dịch
|
Biện pháp |
Tác dụng |
|
Cày bừa |
Diệt trừ sâu hại trong đất |
|
Vệ sinh đồng ruộng |
Phá hủy nơi ẩn nấp của sâu bệnh |
|
Tưới tiêu, bón phân hợp lý |
Giúp cây trồng sinh trưởng, phát triển tốt nâng cao khả năng kháng sâu bệnh |
|
Luân canh cây trồng |
Không cho sâu bệnh sống lâu với một loại cây trồng |
|
Kiểm tra đồng ruộng thường xuyên |
Kịp thời phát hiện sâu bệnh |
Bảng 1. Các biện pháp kĩ thuật của phòng trừ tổng hợp dịch hại cây trồng
2. Biện pháp sinh học
- Khái niệm: Là biện pháp sử dụng sinh vật hoặc sản phẩm của chúng để ngăn chặn dịch hại, giảm thiệt hại do sâu bệnh gây ra.
- Ưu điểm: Sử dụng an toàn, thân thiện với môi trường
- Nhược điểm: Khó áp dụng, phụ thuộc nhiều vào thiên nhiên
3. Sử dụng giống cây trồng chống chịu sâu, bệnh
- Khái niệm: Là biện pháp sử dụng giống cây trồng mang gen chống chịu hoặc hạn chế, ngăn ngừa sự phát triển của dịch hại
- Ưu điểm: Không gây hại cho môi trường
- Nhược điểm: Tạo lập khó khăn, số lượng giống cây còn hạn chế
4. Biện pháp hóa học
Biện pháp hóa học là biện pháp sử dụng thuốc hoá học để trừ dịch hại cây trồng.
5. Biện pháp cơ giới, vật lí
- Khái niệm: Là biện pháp quan trọng của phòng trừ dịch hại cây trồng. Những biện pháp cụ thể: Bẫy ánh sáng, mùi vị, bắt bằng vợt, bằng tay...
- Ưu điểm: Diệt trừ dịch hại trực tiếp, dễ tiến hành
- Nhược điểm: Khó thực hiện với dịch lớn
6. Biện pháp điều hòa
- Khái niệm: Là biện pháp giữ cho dịch hại chỉ phát triển ở mức độ nhât định nhằm giữ cân bằng sinh thái
- Ưu điểm: Giữ cân bằng sinh thái
- Nhược điểm: Đòi hỏi một kiến thức rộng
Lời kết
Sau khi học xong Bài 17: Phòng trừ tổng hợp bệnh dịch hại cây trồng, các em cần nắm vững các nội dung trọng tâm:
- Khái niệm và nguyên lí cơ bản của phòng trừ tổng hợp dịch hại cây trồng
- Khái niệm, ưu và nhược điểm của các biện pháp chủ yếu của hòng trừ tổng hợp dịch hại cây trồng:
- Biện pháp kĩ thuật
- Biện pháp sinh học
- Biện pháp sử dụng giống cây trồng chống chịu sâu, bệnh
- Biện pháp hóa học
- Biện pháp cơ giới, vật lí
- Biện pháp điều hòa