1- Thế giới vật chất luôn luôn vận động
a] Thế nào là vận động?
* Ví dụ:
+ Đi học từ nhà đến trường
+ Di chuyển bàn ghế
+ Điện sáng, quạt đang quay
+ Ánh sáng mặt trời đang chiếu qua cửa sổ
+ Cây đang xanh tốt
+ Vận động của các nguyên tử, phân tử
+ Học từ lớp 1 đến lớp 10
+ Xã hội phát triển qua 5 giai đoạn
* Nhận xét: Mọi sự vật hiện tượng luôn luôn biến đổi.
- Có trong tự nhiên
- Co trong xã hội
- Có thể quan sát trực tiếp hoặc gián tiếp.
* Định nghĩa: Vận động là mọi sự biến đổi [biến hoá] nói chung của các sự vật và hiện tượng trong giới tự nhiên và đời sống xã hội.
b] Vận động là phương thức tồn tại của thế giới vật chất
* Ví dụ:
- Trái đất tồn tại khi quay quanh mặt trời.
- Cây tồn tại khi có trao đổi chất với môi trường.
- Con chim tồn tại khi còn có đồng hoá - dị hoá…
* Kết luận: Vận động là thuộc tính vốn có, là phương thức tồn tại của các sự vật hiện tượng vật chất.
c] Các hình thức vận động cơ bản của vật chất
* Ví dụ:
- Sự chuyển động của ròng rọc
- Vận động của các nguyên tử
- Cây ra hoa, kết quả
- Sự phát triển của xã hội từ CXNT- CHNL- PK- TBCN- XHCN
* Nhận xét:
- Mỗi hình thức vận động có một đặc trưng riêng
- Các hình thức vận động có mối quan hệ hữu cơ với nhau.
- Các hình thức vận động phát triển theo trình tự từ thấp đến cao.
* Có 5 hình thức vận động cơ bản.
- Vận động cơ học.
- Vận động vật lý
- Vận động hoá học
- Vận động sinh học
- Vận động xã hội
* Bài học:
- Tuân theo sự vận động của quy luật tự nhiên
- Tuân theo sự vận động của quy luật xã hội.
- Nhìn nhận, đánh giá sự vật hiện tượng luôn có chiều hướng vận động, biến đổi. Tránh quan điểm cứng nhắc, bất biến.
2- Thế giới vật chất luôn luôn phát triển.
a] Thế nào là phát triển?
* Ví dụ :
- Hạt nảy mầm
- Cây lớn lên, ra hoa, kết quả
- Xã hội từ phong kiến lên TBCN
- Nhận thức từ lạc hậu đến văn minh
- Máy móc thay thế công cụ đồ đá
→ Định nghĩa:
Phát triển là khái niệm dùng để khái quát những vận động theo chiều hướng tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn. Cái mới ra đời thay thế cái cũ, cái tiến bộ thay thế cái lạc hậu…
b] Phát triển là khuynh hướng tất yếu của thế giới vật chất
- Phát triển : Là khuynh hướng tất yếu của thế giới vật chất. Đó là cái mới thay thế cái cũ, cái tiến bộ thay thế cái lạc hậu.
* Bài học :
Khi xem xét một svht hoặc đánh giá một con người, cần phát hiện ra những nét mới, ủng hộ cái tiến bộ, tránh mọi thái độ thành kiến, bảo thủ.
Câu hỏi: Cho ví dụ về sự vận động?
Trả lời:
Một số ví dụ về sự vận động như:
+ Đi học từ nhà đến trường
+ Di chuyển bàn ghế
+ Điện sáng, quạt đang quay
+ Ánh sáng mặt trời đang chiếu qua cửa sổ
+ Cây đang xanh tốt
+ Vận động của các nguyên tử, phân tử
+ Học từ lớp 1 đến lớp 10
Cùng Top lời giải tìm hiểu về sự vận động nhé!
1.Sự vận động là gì?
Vận động hiểu theo nghĩa chung nhất tức là hiểu như một phương thức tồn tại của vật chất, là thuộc tính cố hữu của vật chất, thì bao gồm mọi sự thay đổi nói chung, mọi quá trình diễn ra trong vũ trụ, kể từ thay đổi vị trí đơn giản cho đến tư duy.
Ví dụ, sự dịch chuyển vị trí A sang vị trí B trong không gian; cái cây hướng ra phía có ánh sáng. Chúng ta nâng được trình độ Anh văn từ trình độ B lên trình độ C; sự suy nghĩ của con người, v.v đều được coi là vận động.
Vật chất tồn tại bằng cách vận động, nghĩa là thông qua vận động, vật chất biểu thị sự tồn tại của mình và chỉ thông qua vận động vật chất mới tồn tại được. Nghĩa là, không có vật chất không vận động.
Vận động của vật chất là tự thân, do nguồn gốc bên trong bản thân vật chất quy định. Vận động của vật chất không bao giờ mất đi, chỉ chuyển từ hình thức vận động này sang hình thức vận động khác. Ví dụ, ta ném cục đá vôi [đã nung] từ vị trí A đến vị trí B [vận động cơ học], nhưng ở vị trí B lại có nước [cục đá vôi đã nung sẽ chuyển sang vận động hoá học, v.v]. Nghĩa là ở đây, cục đá vôi đã chuyển từ vận động cơ học sang vận động hoá học chứ nó không chấm dứt sự vận động.
2.Các hình thức vận động cơ bản của thế giới vật chất
- Vận động cơ học:sự di chuyển vị trí của các vật thể trong không gian.
VD:
Vận động viên đang chạy bộ trên đường.
Chuyển cái bàn từ vị trí A sang vị trí B trong phòng họp.
- Vận động vật lý:vận động của các phân tử, các hạt cơ bản…
VD:
Vận động của dòng electron, của các ion dương, các điện tử quay chung quanh hạt nhân.
Khi ta đun nước, khi nhiệt độ của ngọn lửa tăng lên thì nhiệt độ của bình nước cũng tăng dần lên.
- Vận động hóa học:quá trình hóa hợp và phân giải các chất.
VD: 2Na + H2SO4[loãng] = Na2SO4+ H2
Ta cho muối vào bình nước và lắc nhẹ, muối sẽ hoà tan dần trong nước.
- Vận động sinh học:sự trao đổi chất giữa cơ thể sống với môi trường.
VD: Cây xanh ban ngày hút CO2, thải ra O2, ban đêm thì hút O2và thải ra CO2.
Khi ta hít thở không khí thì cơ thể ta thực hiện sự trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường.
- Vận động xã hội:sự biến đổi, thay thế của các xã hội trong lịch sử.
VD: Xã hội phong kiến vận động, phát triển lên xã hội tư bản chủ nghĩa.
Lưu ý:
- Các hình thức vận động trên khác nhau về chất, thể hiện ở trình độ của vận động. Mỗi trình độ của vận động tương ứng với một trình độ kết cấu vật chất nhất định.
- Các hình thức vận động cao xuất hiện trên cơ sở các hình thức vận động thấp, bao hàm trong nó tất cả các hình thức vận động thấp hơn. Các hình thức vận động thấp không có khả năng bao hàm các hình thức vận động cao hơn.
- Trong sự tồn tại của mình, mỗi sự vật có thể gắn liền với nhiều hình thức vận động khác nhau. Tuy nhiên, bản thân sự tồn tại của sự vật bao giờ cũng đặc trưng bởi một hình thức vận động cơ bản. Ví dụ, vận động cơ bản đặc trưng của các cơ thể sống là sự trao đổi chất giữa cơ thể và môi trường [vận động sinh học]. Tất nhiên, cơ thể sống vẫn có các vận động khác, như vận động cơ học, vật lý, hoá học, v.v.
Vận động gắn liền với đứng im, đứng im là vận động trong thăng bằng, trong sự ổn định tương đối. Đứng im là tương đối vì 4 căn cứ sau:
- Đứng im chỉ xảy ra trong một hình thức vận động nhất định, [ví dụ, khi ta đứng im thì đó chỉ là đứng im trong vận động cơ học, còn vận động hoá học, sinh học trong cơ thể ta vẫn đang vận động];
- Đứng im chỉ xảy ra trong một thời gian xác định, [ví dụ, chúng ta chỉ có thể đứng im tạm thời không thể đứng im mãi mãi];
- Đứng im chỉ diễn ra trong một hệ quy chiếu cụ thể,[ví dụ, khi ta đứng im ở một tư thế nào đó là đứng im trong hệ quy chiếu với trái đất, nhưng đứng ngoài trái đất sẽ thấy ta cũng đang vận động vì trái đất luôn quay].
- Ngay trong trạng thái đứng im đó cũng có những nhân tố phá vỡ sự đứng im. Ví dụ, chúng ta đứng im trong hệ quy chiếu với trái đất nhưng chúng ta không thể đứng im mãi vì mỏi chân - phá vỡ sự đứng im tạm thời đó.
3.Thế giới vật chất luôn luôn phát triển
a. Thế nào là phát triển
- Phát triển là khái niệm dùng để khái quát những vận động theo chiều hướng tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn. Cái mới ra đờithay thế cái cũ, cái tiến bộ ra đời thay thế cái lạc hậu.
Ví dụ:
- Hạt nảy mầm
- Cây lớn lên, ra hoa, kết quả
- Xã hội từ phong kiến lên TBCN
- Nhận thức từ lạc hậu đến văn minh
- Máy móc thay thế công cụ đồ đá
b. Phát triển là khuynh hướng tất yếu của thế giới vật chất.
- Khuynh hướng tất yếu của quá trình phát triển là cái mới ra đời thay thế cái cũ, cái tiến bộ ra đời thay thế cái lạc hậu.
VD: Chủ nghĩa xã hội ra đời có nhiều tiến bộ và ưu việt hơn so với chế độ tư bản chủ nghĩa.
I. Mở đầu bài học
II. Nội dung bài học
1. Thế giới vật chất luôn luôn vận động
a.Thế nào là vận động?
- Vận động là mọi biến đổi nói chung của các sự vật, hiện tượng trong giới tự nhiên và đời sống xã hội.
- Vận động hiểu theo nghĩa chung nhất bao gồm tất cả mọi sự thay đổi và mọi quá trình diễn ra trong vũ trụ, kể từ sự thay đổi vị trí đơn giản cho đến tư duy – Ph. Ănghen.
b. Vật chất là phương thức tồn tại của thế giới vật chất:
- Vật chất chỉ tồn tại thông qua các cách vận động và thông qua sự vận động mà sự vật hiện tượng thể hiện sự tồn tại và đặc tính của mình.
- Ví dụ:
- Trái đất tồn tại khi quay quanh mặt trời
- Cây xanh tồn tại khi hấp thụ ánh sáng, dinh dưỡng và trao đổi chất.
=> Vận động là thuộc tính vốn có của vật chất, là phương thức tồn tại của các sự vật hiện tượng tự nhiên và xã hội.
c. Các hình thức vận động của thế giới vật chất.
- Triết học Mác – Lê Nin khái quát thành năm hình thức cơ bản của thế giới vật chất từ thấp đến cao:
- Vận động cơ học
- Vận động vật lí
- Vận động hóa học
- Vận động sinh học
- Vận động xã hội.
- Giữa các hình thức vận động có những đặc điểm riêng.
- Giữa chúng có mối quan hệ hữu cơ với nhau.
- Trong những điều kiện nhất định, chúng có thể chuyển hóa lẫn nhau.
2. Thế giới vật chất luôn luôn phát triển.
a. Thế nào là phát triển?
- Phát triển là một khái niêm dùng để khái quát những vận động theo chiều hướng tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn. Cái mới ra đời thay thế cái cũ, cái tiến bộ ra đời thay thế cái lạc hậu.
b. Phát triển là khuynh hướng tất yếu của thế giới vật chất.
- Qúa trình phát triển của các sự vật, hiện tượng không diễn ra một cách đơn giản, thẳng tắp mà diễn ra một cách quanh co, phức tạp, có đôi lúc thụt lùi tạm thời.
=> Khuynh hướng tất yếu của quá trình phát triển là cái mới ra đời thay thế cái cũ, cái mới ra đời thay thế cái lạc hậu.
- VD: Chủ nghĩa xã hội ra đời có nhiều tiến bộ và ưu việt hơn so với chế độ tư bản chủ nghĩa.
B. Bài tập và hướng dẫn giải
Câu 4: Một học sinh chuyển từ cấp THCS lên cấp THPT có được coi là bước phát triển không? Tại sao?
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 5: Em hãy nêu một vài ví dụ về sự phát triển trên các lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp và đời sống nhân dân…của nước ta hiện nay. Trong mỗi ví dụ ấy, cần nói rõ nội dung sự phát triển là gì?
=> Xem hướng dẫn giải
Câu 6: Hãy sắp xếp các hiện tượng sau đây theo các hình thức vận động cơ bản của thế giới vật chất từ thấp đến cao?
- Sự dao động của con lắc
- Sự biến đổi của công cụ lao động từ đồ đá đến kim loại
- Ma sát sinh ra nhiệt
- Chim bay
- Sự chuyển hóa của các chất hóa học
- Cây cối ra hoa, kết quả
- Nước bay hơi
- Sự trao đổi chất giữa cơ thể với môi trường
- Sự thay đổi của các chế độ xã hội từ cộng sản nguyên thủy đến nay.
=> Xem hướng dẫn giải
Câu hỏi và bài tập trắc nghiệm GDCD 10 bài 3: Sự vận động và phát triển của thế giới vật chất [P3]