Vì sao chúng ta ngủ mơ

Tại sao chúng ta lại mơ?

Giấc mơ sẽ mạnh nhất trong giai đoạn ngủ REM (hay còn gọi là giai đoạn chuyển động mắt nhanh), khi đó, bạn cũng khó có khả năng nhớ/hồi tưởng được giấc mơ của mình. Vai trò của giấc ngủ đã được xác nhận trong việc điều chỉnh quá trình chuyển hóa, điều hòa huyết áp, chức năng não bộ và nhiều khía cạnh sức khỏe khác. Tuy nhiên, việc lý giải vai trò của những giấc mơ dường như là một công việc khó khăn hơn với các nhà nghiên cứu.

Khi bạn thức, những suy nghĩ của bạn sẽ diễn ra theo một logic nhất định. Khi bạn ngủ, não bạn vẫn hoạt động, nhưng những suy nghĩ của bạn (những giấc mơ) thường sẽ không có ý nghĩa gì cả, hoặc có rất ít ý nghĩa. Điều này có thể là do trung tâm cảm xúc của não đã kích hoạt các giấc mơ nhiều hơn là kích hoạt vùng não logic.

Mặc dù vẫn chưa có bằng chứng cụ thể, nhưng những giấc mơ thường là những câu chuyện dựa vào những hoạt động thực tế, những cuộc trò chuyện hoặc những vấn đề mà bạn đang gặp phải trong cuộc sống. Tuy nhiên, có một vài giả thuyết về vai trò của những giấc mơ.

Vai trò của giấc mơ

Các nhà nghiên cứu vẫn chưa đồng ý hoàn toàn về mục đích của những giấc mơ là gì. Tuy vậy, vẫn có một vài giả thuyết được nhiều người tin tưởng.

Giấc mơ là một cách trị liệu

Giấc mơ có thể là cách giúp bạn đối mặt với những thay đổi về cảm xúc trong cuộc sống. Vì khi bạn thức, não bạn sẽ có nhiều cảm xúc hơn nên não có thể sẽ tạo ra những mối liên kết với cảm xúc mà khi bạn tỉnh táo bạn không thể làm được.

Giấc mơ là cách luyện tập phản ứng “chống lại hay bỏ chạy” (fight-or-flight)

Vùng não hoạt động mạnh nhất trong giấc mơ chính là vùng hạch hạnh nhân. Hạch hạnh nhân là phần não có liên quan đến bản năng sinh tồn và đáp ứng “chống lại hay bỏ chạy” (fight-or-flight)

Một giả thiết đã gợi ý rằng vì trong khi ngủ, hạch hạnh nhân sẽ hoạt động nhiều so với khi bạn thức, nên giấc mơ có thể là cách giúp bạn chuẩn bị sẵn sàng để đối mặt với các mối nguy hại trong đời sống thật

May mắn là, não bộ sẽ gửi đi các tín hiệu thần kinh trong chu kỳ ngủ REM, giúp thư giãn các cơ bắp của bạn. Đó là lý do vì sao bạn không cố chạy trốn trong khi bạn đang ngủ.

Giấc mơ sáng tạo

Một giả thiết khác lý giải tại sao chúng ta lại mơ cho rằng, đó là cách giúp phát huy trí sáng tạo. Các nghệ sỹ ở tất cả các lĩnh vực lựa chọn giấc mơ là nguồn cảm ứng sáng tạo của đa số các tác phẩm của họ. Bản thân bạn cũng có thể sẽ gặp phải những khoảnh khắc rất kỳ lạ trong giấc mơ, từ đó có thể có ý tưởng nảy sinh một bộ phim hoặc một bản nhạc.

Khi bạn nằm mơ, bạn sẽ không sử dụng tư duy logic của mình – đây cũng là yếu tố làm hạn chế sự sáng tạo của bạn. Do vậy, các suy nghĩ và ý tưởng trong giấc mơ của bạn sẽ không có giới hạn.

Giấc mơ hỗ trợ trí nhớ

Một giả thuyết được biết đến rộng rãi về mục đích của giấc mơ là giấc mơ sẽ giúp bạn lưu giữ những ký ức quan trọng, những kiến thức bạn vừa học, “xóa bỏ” những ký ức không quan trọng và sắp xếp lại các suy nghĩ và cảm xúc phức tạp.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, giấc ngủ giúp lưu giữ trí nhớ. Nếu bạn mới học một thông tin mới và sau đó đi ngủ, bạn sẽ có thể nhớ thông tin đó lâu hơn so với việc bắt bạn phải ghi nhớ thông tin đó mà chưa đi ngủ.

Cơ chế cụ thể về việc giấc mơ giúp lưu giữ trí nhớ như thế nào đến nay vẫn chưa được làm rõ. Nhưng, giấc mơ có thể giúp não bộ lưu giữ các thông tin quan trọng một cách hiệu quả hơn, đồng thời ngăn chặn những kích thích gây cản trở trí nhớ và quá trình học tập.

Tại sao lại gặp ác mộng?

Giấc mơ giúp bạn đối phó với cảm xúc, trí nhớ và các thông tin khác, nghe có vẻ rất có ích. Nhưng đôi khi, bạn sẽ gặp phải những cơn ác mộng – một giấc mơ thường sẽ đi kèm với cảm giác đáng sợ hoặc buồn rầu. Những cơn ác mộng thường có nguyên nhân là do tình trạng căng thẳng, lo âu hoặc do phản ứng với một số loại thuốc.

Tuy nhiên, nếu bạn thường xuyên gặp ác mộng, bạn có thể đang mắc phải các rối loạn về giấc ngủ. Thường xuyên gặp phải những giấc mơ đáng sợ có thể được coi là rối loạn về giấc ngủ nếu:

• Cơn ác mộng khiến bạn lo sợ về việc đi ngủ
• Cơn ác mộng thường xuyên làm cản trở giấc ngủ của bạn.
• Cơn ác mộng đi kèm với các vấn đề khác về giấc ngủ hoặc về tâm lý.

Rất nhiều người thỉnh thoảng sẽ gặp phải ác mộng trong suốt cả cuộc đời, Tuy nhiên, Hiệp hội Giấc ngủ Mỹ thống kê rằng, chỉ khoảng 5% dân số thường xuyên gặp phải ác mộng được coi là rối loạn giấc ngủ. 

Thông tin thêm trong bài viết: Khám phá cội nguồn của giấc mơ

Để giảm bớt tần suất ngủ mơ thường xuyên, bạn có thể nghiên cứu 1 số phương thức sau đây:

Giảm thiểu căng thẳng, áp lực trước khi ngủ

Bạn cần chú ý không nên vận động quá sức hay thực hiện các bài tập thể dục cường độ cao trước khi ngủ để đảm bảo giấc ngủ một cách trọn vẹn. Ngoài ra, bạn vẫn nên chuẩn bị yếu tố tâm lý, thư giãn đầu óc bằng các bản nhạc nhẹ hoặc thử tô màu, vẽ tranh, đọc sách trước khi ngủ hoặc ngâm chân bằng nước ấm trước khi ngủ sẽ giúp bạn dễ dàng đi sâu vào giấc ngủ hơn. Tuyệt đối tránh xa các bộ phim kinh dị vì sẽ khiến bạn dễ bị ám ảnh bởi các hình ảnh ghê sợ và dần hình thành trong giấc mơ về sau.

Tạo không gian ngủ thật thoải mái, sạch sẽ và yên tĩnh, tránh mọi tiếng ồn có thể làm bạn thức giấc giữa đêm, tránh bật đèn quá sáng.

Chế độ ăn uống, sinh hoạt lành mạnh

Bạn cần đảm bảo tuân thủ ăn uống điều độ, thường xuyên rèn luyện sức khỏe hoặc có thể tập các bài thể dục nhẹ trước khi ngủ. Trong đó, việc đi bộ trước lúc ngủ cũng giúp thư giãn đầu óc và lưu thông khí huyết hiệu quả.

Bên cạnh đó, bạn cũng không nên lạm dụng các chất gây nghiện, chất kích thích như: sử dụng rượu, chè, cà phê, thuốc ngủ,… vì chúng sẽ khiến cho giấc ngủ của bạn chập chờn và dễ gặp ác mộng.

Điều quan trọng khác mà bạn cần phải nhớ là không nên để bụng đói hoặc ăn quá no trước khi ngủ. Thay vào đó, bạn chỉ nên ăn 1 lượng thức ăn nhỏ đủ no để không gây cảm giác khó ngủ hay tích lũy mỡ thừa trong cơ thể, từ đó khiến cho bạn dễ tăng cân.

Chỉnh các tư thế ngủ để hạn chế ngủ mơ thường xuyên

Các tư thế ngủ sẽ đóng vai trò rất quan trọng trong việc giảm bớt tình trạng ngủ mơ. Bạn không nên đặt tay lên trước ngực, đặc biệt là phần tim bởi vì tư thế ngủ đó sẽ khiến cho tim bị chèn ép. Lúc này thì tim sẽ bị co bóp chậm lại làm ảnh hưởng đến quá trình lưu thông máu lên não.

Khi ngủ, bạn có thể lựa chọn tư thế nằm ngủ ngửa người hoặc nằm nghiêng sang 1 bên nếu muốn. Tuy vậy nhưng bạn vẫn không nên ép mình vào 1 tư thế cố định vì sẽ tạo căng thẳng lên cho cơ thể bạn. Do đó bạn có thể lựa chọn cho mình 1 vài tư thế ngủ quen thuộc miễn là bạn cảm thấy thoải mái, khỏe khoắn mỗi khi thức dậy.

>>> Bạn có thể quan tâm: Nói mớ khi ngủ có đáng lo? Nguyên nhân và cách trị hiệu quả

Chú ý đến thời lượng giấc ngủ

Trung bình thì bạn chỉ nên ngủ từ 7h-8h/ngày, không nên ngủ quá mức vì sẽ không tốt cho sức khỏe. Tuy nhiên bạn cũng cần phải biết rằng thời lượng ngủ của mỗi người là hoàn toàn khác nhau. Do đó, bạn cần phải tự cân chỉnh thời gian ngủ sao cho hợp lý nhất với bản thân để cảm thấy thật thoải mái và dễ chịu. Việc ngủ đủ giấc sẽ giúp bạn hồi phục sức khỏe thể lực và tăng cường trí lực để đảm bảo được thời gian làm việc hiệu quả và tránh tình trạng ngủ mơ thường xuyên.

Ngủ mơ là một hoạt động tâm thần của con người trong quá trình ngủ và đây là 1 hiện tượng hoàn toàn bình thường của mỗi người để phản ánh những nhu cầu, mong muốn khi còn nhận thức. Tuy nhiên nếu tình trạng này liên tục kéo dài, kèm theo dấu hiệu mệt mỏi, chán nản, ngủ li bì thì bạn cần đến các cơ sở y tế để được thăm khám và chữa trị phù hợp.

Những lý do khiến con người nằm mơ khi đi ngủ

Giấc mơ là những trải nghiệm, ảo tưởng trong trí óc khi ngủ. Hiện tượng mơ xảy ra ở hầu hết tất cả mọi người nhưng không phải ai cũng biết nguyên nhân và cách kiểm soát giấc mơ của mình.

Mặc dù biết được giấc mơ là gì, nhưng các nhà khoa học vẫn không chắc chắn tại sao chúng ta mơ. Theo giáo sư Jason Ellis, chuyên gia về khoa học giấc ngủ tại Đại học Northumbria, giấc mơ là những mô hình thông tin cảm giác diễn ra khi não nghỉ ngơi. Chúng thường chỉ diễn ra khi một người đang trong trạng thái giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM), đó là khi não hoạt động nhưng cơ thể lại rơi vào tình trạng tê liệt. Và các nhà khoa học vẫn chưa thể lý giải được tại sao chúng ta mơ.

Có một học thuyết cho rằng giấc mơ là để bộ não của chúng ta xử lý thông tin và giúp học cách xử lý các tình huống khó khăn - đây là “thuyết tiến hóa”.

Một học thuyết khác, được gọi là "thuyết củng cố trí nhớ", cho rằng mục đích của những giấc mơ là để giúp một người xử lý những gì họ đã học trong suốt cả ngày.

Cùng hiểu hơn lý do nào khiến chúng ta có giấc mơ đẹp, nhưng đôi khi lại gặp ác mộng kinh hoàng...

1. Lấp đầy mong ước

Vào đầu thế kỷ XX, nhà tâm lý học Sigmund Freud đã có nghiên cứu hành vi mơ của hàng trăm người, qua đó, ông đã đưa ra lý thuyết về việc hiện thực hóa mong muốn chưa đạt được của mỗi người trong giấc mơ. Lý thuyết này đã gây tiếng vang lớn và được coi là một trong những thành quả đầu tiên về nghiên cứu giấc mơ.

Theo đó, giấc mơ không có gì đáng sợ, nó đơn giản chỉ là để hoàn thành những gì bạn mong muốn khi còn thức mà thôi: được đến những nơi chưa bao giờ đến hay nắm tay vui đùa với "người trong mộng" của mình.

Trong giấc mơ, đầu óc của con người không còn bị giới hạn bởi bất kỳ rào cản nào nữa và có thể vượt qua được những giới hạn mà ban ngày chúng ta không thể bước qua nổi.

Lý thuyết này cũng giải thích nguyên nhân của những cơn ác mộng. Đó là giúp giải quyết hoặc xóa khỏi đầu hình ảnh bạn không mong muốn. Sigmund Freud nói rằng, nếu bạn mơ thấy một người thân trong gia đình bị mất, mặc dù đấy không phải là những gì bạn muốn nhưng cũng là một cách để “lấp đầy mong ước” của mình.

Hay như bạn đang có mâu thuẫn nào với người thân, việc xóa bỏ hình ảnh của người đó trong giấc mơ sẽ khiến mọi thứ trở nên dễ dàng hơn với bạn. Bằng cách này, Freud đã giúp rất nhiều bệnh nhân của mình phát hiện và khơi dậy những cảm xúc “ẩn” mà họ chưa thể giải quyết chúng.

2. Quên và nhớ

Khi tìm hiểu về nguyên nhân của những giấc mơ, các nhà khoa học đã đưa ra 2 lý thuyết khá trái ngược nhau. Nhưng thật bất ngờ, khi kết hợp lại, chúng giúp tạo ra một lý thuyết mới khá đầy đủ và bao quát: đó là "quên" và "nhớ".

Lý thuyết "quên" cho rằng, việc chúng ta mơ mỗi đêm là để giúp bộ não thoát khỏi các kết nối không mong muốn đã hình thành trong suốt thời gian chúng ta thức.

Nói một cách đơn giản, giấc mơ giống như một cây chổi, nó sẽ giúp “quét dọn” những thứ vô ích và khiến bộ não có thêm khoảng trống để tiếp tục lưu giữ thông tin. Cơ sở của lý thuyết này chính là việc chúng ta thường không thể nhớ rõ những gì chúng ta đã mơ.

Ngược lại, thuyết "nhớ" nêu ra, giấc mơ sẽ giúp củng cố trí nhớ và những gì ta đã trải qua. Điều này dựa trên một vài nghiên cứu chỉ ra rằng, nếu trong giấc mơ của chúng ta xuất hiện những gì đã học, hoặc đọc được chúng ta sẽ nhớ lâu hơn bình thường.

Ví dụ khá rõ ràng trong trường hợp này đó là khi một người trải qua sự việc vô cùng đau thương thì khi ngủ, họ thường có những giấc mơ khủng khiếp liên quan đến trải nghiệm đó. Việc này sẽ ngày càng hằn sâu vào tâm trí, khiến họ không thể quên đi được. Cách duy nhất để giải quyết chính là uống thuốc an thần, hoặc tìm cách tiếp xúc với người bệnh, giữ cho họ không ngủ càng lâu càng tốt; kể cả khi họ kiệt sức nhằm ngăn chặn việc "nhớ" xảy ra.

3. Cơ chế “giả chết”

Theo các nhà khoa học, giấc mơ là sự tiến hóa của cơ chế “giả chết” ở động vật. Khi gặp nguy hiểm, các loài động vật thường có nhiều cách để tự vệ như xù lông, bỏ chạy, quay lại chiến đấu… và giả chết khiến đối phương không chú ý nữa. Trong giai đoạn này, bộ não hoàn toàn tỉnh táo và hoạt động bình thường cùng với đó là sự tiết ra của chất dopamine - có tác dụng dẫn truyền thần kinh.

Trong khi mơ, con người chúng ta cũng tiết ra chất như vậy. Dưới tác động của chất dopamine, giấc mơ lấp đầy tâm trí chúng ta bằng vô số các kích thích cùng cảm xúc.

Về sau, nhà tâm lý học người Phần Lan - Antti Revonsuo đã “nâng cấp”, bổ sung cho lý thuyết trên. Theo đó, giấc mơ của con người thậm chí còn là sự tiến hóa của cơ chế "giả chết". Ông cho rằng, giấc mơ là sự mô phỏng lại các mối đe dọa, giúp con người học cách "đối phó" mối nguy đó một cách an toàn mà không bị bất kỳ tổn thương về thể xác nào. Nhờ đó, con người sẽ phản ứng tốt và nhanh hơn nếu họ vô tình mơ đến các mối đe dọa vào ban đêm.

4. Tái cấu trúc những quá khứ đau buồn

Chuyên gia nghiên cứu rối loạn giấc ngủ Ernest Hartmann khi nói về lý thuyết đương đại của những giấc mơ cho rằng: bất kỳ một trải nghiệm nào trong giấc mơ cũng gắn liền với cảm xúc.

Nếu gặp phải điều gì đó quá đau buồn và ta không muốn nhớ đến, bộ não sẽ “tái cấu trúc” lại bằng cách áp đặt một trải nghiệm mới thay thế cho trải nghiệm cũ ta trải qua.

Ví dụ như một người đang gặp bế tắc trong công việc thì trong giấc mơ, anh ta sẽ mơ thấy mình đang đi trong một mê cung không có đường ra. Tuy đều mang đến cảm xúc bế tắc nhưng điều này sẽ giúp người đó giảm bớt áp lực với vấn đề của mình.

Càng nhiều vấn đề và cảm xúc, giấc mơ càng nhiều, phức tạp hơn. Như vậy, giấc mơ chỉ đơn thuần là một kết nối được tạo nên để liên kết và tái cấu trúc những cảm xúc của mình. Có thể đây là một sự tiến hóa của tổ tiên chúng ta nhằm đối phó với những chấn thương về mặt tinh thần mà họ không tài nào giải quyết được.

Dù rằng giấc mơ đôi khi rất kỳ lạ nhưng nó cũng có một vai trò quan trọng, ảnh hưởng tới suy nghĩ của chúng ta. Tuy nhiên, vẫn có một điều mà chưa ai giải thích được hoàn toàn, giấc mơ là một sự tiến hóa, hay đơn thuần chỉ là một sự ngẫu nhiên mà thôi.

Cập nhật: 17/04/2020 Theo Trí Thức Trẻ/Dân Trí