Calcitonin là một hormone được sản xuất bởi các tế bào đặc biệt trong tuyến giáp được gọi là tế bào - C.Tuyến giáp là một tuyến nhỏ hình con bướm nằm phẳng so với khí quản ở cổ họng. Xét nghiệm này đo lượng của calcitonin trong máu.
Hai nguyên nhân hiếm gặp làm tăng sản xuất số lượng calcitonin quá mức là tăng sản tế bào – C và ung thư tuyến giáp thể tuỷ. Tăng sản tế bào C-là một tình trạng lành tính có thể có hoặc không có thể tiến triển trở thành ung thư tuyến giáp thể tuỷ. Ung thư tuyến giáp thể tuỷ là ác tính - nó có thể lan tràn ra ngoài tuyến giáp và có thể khó điều trị nếu không được phát hiện sớm.
Khoảng 75-80% các trường hợp ung thư tuyến giáp thể tuỷ là lẻ tẻ, xảy ra ở những người không có một tiền sử gia đình có bệnh. Khoảng 20-25% các trường hợp có liên quan đến đột biến di truyền gen RET dẫn đến nhiều tân sinh nội tiết loại 2[multiple endocrine neoplasia*type 2 [MEN 2] ]. MEN 2 là một hội chứng liên quan với một số bệnh bao gồm cả ung thư tuyến giáp thể tuỷ và pheochromocytomas. Hầu hết các trường hợp ung thư tuyến giáp thể tuỷ lẻ tẻ phát triển ở người đangở độ tuổi 40 hoặc 50, và tỷ lệ nhiễm cao hơn ở phụ nữ. Các hình thức di truyền ảnh hưởng đến cả hai giới như nhau và có thể xảy ra ở độ tuổi sớm hơn.
Khi nào được chỉ định? - Một khối u hoặc sưng ở mặt trước của cổ
- Đau ở cổ họng hoặc phía trước của cổ
-
Xét nghiệm Calcitonin có thể được chỉ định khi một người nào đó bị nghi ngờ có tăng sản tế bào C hoặc ung thư tuyến giáp thể tuỷ. Một người có thể xuất hiện các dấu hiệu và triệu chứng, chẳng hạn như:
- Nuốt hoặc hít thở khó
- Ho dai dẳng không liên quan với cảm lạnh
Kiểm tra Calcitonin có thể được thực hiện định kỳ với các thành viên gia đình của những người đã có MEN 2, bắt đầu ở tuổi trẻ, để phát hiện ung thư tuyến giáp thể tuỷ hoặc tăng sản tế bào C-càng sớm càng tốt. Khi ai đó đã được điều trị ung thư tuyến giáp thể tuỷ, thử nghiệm calcitonin thường sẽ được chỉ định trong một khoảng thời gian để theo dõi hiệu quả điều trị và tái phát.
Kết quả xét nghiệm có ý nghĩa là gì?
Giá trị tham khảo bình thường : < 10 pg/mL
Một mức độ thấp calcitonin có nghĩa là không chắc rằng các triệu chứng này là do tăng sản tế bào C hoặc ung thư tuyến giáp thể tuỷ.
Một nồng độ cao của calcitonin có nghĩa là số lượng đang được sản xuất quá mức. Mức độ cao đáng kể của calcitonin là một chỉ số tốt về tăng sản tế bào C hoặc ung thư tuyến giáp thể tuỷ, tuy nhiên, bác sĩ sẽ sử dụng các thủ thuật khác, chẳng hạn như sinh thiết tuyến giáp, scan và siêu âm để thiết lập chẩn đoán.
Điều trị thành công bệnh ung thư tuyến giáp thể tuỷ, có th là liên quan đến việc cắt bỏ tuyến giáp và một số mô bình thường xung quanh, mức độ calcitonin thường sẽ giảm xuống mức rất thấp. Nếu sau đó theo thời gian các giá trị vẫn ở mức thấp , có khả năng là điều trị có hiệu quả. Trong một số trường hợp, mức calcitonin sẽ giảm nhưng vẫn còn cao vừa phải sau khi điều trị. Điều này có nghĩa rằng một số mô sản xuất calcitonin vẫn còn. Bác sĩ sẽ theo dõi calcitonin và xem có tăng theo thời gian. Nếu nồng độ calcitonin bắt đầu tăng lên, nó có khả năng là ung thư tuyến giáp thể tuỷ tái phát .
Điều gì khác cần biết?
Với ung thư tuyến giáp thể tuỷ và tăng sản tế bào C, các xét nghiệm tuyến giáp khác, chẳng hạn như T4, T3, TSH, bình thường trong khi mức calcitonin được tăng cao.
Mức Calcitonin có thể tăng trong ung thư vú, phổi và tuyến tụy, insulinomas, và các khối u tuyến tụy hiếgặp được gọi là VIPomas [liên kết vớisản xuất hormone vasoactive intestinal peptide [VIP] ]. Nồng độ của calcitonin có thể được tăng lên với các loại thuốc như glucagon, epinephrine, và thuốc tránh thai, và ở trẻ sơ sinh và phụ nữ trong thời kỳ mang thai thường cao hơn.
ĐỊNH LƯỢNG CALCITONIN
Calcitonin còn gọi là thyrocalcitonin là một protein hormon có chứa 32 axit amin được tổng hợp trong cơ thể người và động vật có vú khác bởi các tế bào parafollicular [tế bào C] trong tuyến giáp. Cùng với hormon của tuyến cận giáp [parathormone], calcitonin tham gia vào các quá trình điều hòa nồng độ canxi trong máu. Calcitonin tác dụng làm giảm nồng độ canxi huyết bằng cách ức chế hoạt động của các hủy cốt bào trong mô xương và tăng bài tiết canxi trong nước tiểu. Việc định lượng calcitonin giúp ích trong chẩn đoán và theo dõi tái phát hay di căn của ung thư tuyến giáp thể tủy hoặc ung thư tế bào C. Ngoài ra có thể tiến hành kiểm tra định kỳ nồng độ calcitonin trong máu ở những người mà trong gia đình có thành viên ung thư tế bào C.
NGUYÊN LÝ
Theo nguyên lý miễn dịch kiểu sandwich, phương pháp hóa phát quang [CLIA].
CHUẨN BỊ
Người thực hiện:
01 cán bộ đại học chuyên ngành Hóa sinh miễn dịch và 01 kỹ thuật viên.
Phương tiện, hóa chất
Phương tiện
Các máy có thể phân tích: immulite 2000 và một số máy miễn dịch khác
Máy ly tâm
Tủ lạnh để bảo quản hóa chất và bảo quản QC, mẫu bệnh phẩm
Pipet các loại, ống sample cup
Ống nghiệm, đầu côn xanh và vàng
Giá đựng ống nghiệm
Hóa chất
Các hóa chất cần thiết cho phân tích trên máy immulite 2000 gồm:
Multi-Diluent 2 [L2M2Z, L2M2Z4]: dùng để pha loãng mẫu bệnh phẩm. Có thể sử dụng ngay, có chất bảo quản. Ổn định 30 ngày sau khi mở nắp. Ổn định trong vòng 6 tháng / nhiệt độ 2–8°C .
L2M2Z: 25 mL L2M2Z4: 55 mL có dán mã vạch để sử dụng cùng với dung dịch pha loãng. Trước khi sử dụng cần dán một nhãn thích hợp lên ống nghiệm kích thước 16 × 100 mm để máy có thể đọc được.
L2M2Z: 3 labels L2M2Z4: có 5 nhãn
L2SUBM: Chemiluminescent Substrate
L2PWSM: Dung dịch rửa đầu Probe
L2KPM: Dung dịch làm sạch đầu Probe
LRXT: Tube phản ứng [disposable]
LCLCM: Bi-level, protein/buffer-based control module.
Các dụng cụ tiêu hao khác
Ống nghiệm
Găng tay, dây garô
Bông , cồn sát trùng, bơm tiêm hoặc kim lấy máu
Người bệnh
Cần giải thích cho người bệnh và người nhà về mục đích và ý nghĩa của xét nghiệm. Cần nhịn ăn 12giờ tính đến thời điểm lấy máu.
Phiếu xét nghiệm
Thực hiện theo y lệnh của bác sỹ lâm sàng trên phiếu xét nghiệm.
CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
Lấy bệnh phẩm
Phân tích trên mẫu máu, có thể dùng: Huyết thanh; Huyết tương: chất chống đông Liheparin.
Tính ổn định của mẫu: có thể ổn định 15 ngày/ nhiệt độ [-20oC], lâu hơn/ nhiệt độ [70oC].
Tiến hành kỹ thuật
Chuẩn bị máy phân tích
Dựng đường chuẩn
Phân tích QC: ở cả 3 level. Khi QC đạt tiến hành phân tích mẫu.
Phân tích mẫu
Mẫu bệnh phẩm nên được tiến hành phân tích trong vòng 2giờ
Mẫu sau khi ly tâm được chuyển vào khay đựng bệnh phẩm
Đánh số [hoặc ID của người bệnh]; chọn test và máy sẽ tự động phân tích
NHẬN ĐỊNH KẾT QUẢ - Trị số tham khảo:
Theo nghiên cứu từ 120 nam và 90 nữ trên máy immulite 200 cho thấy[ 5- 95% bách phân vị ] có trị số median:
Nam: 8,4 pg/mL [2,46 pmol/L]
Nữ: 5,0 pg/mL [1,46 pmol/L]
Hệ số chuyển đổi: pg/mL x 0,2926= pmol/L
Tăng nồng độ Calcitonin:
+ Ung thư tuyến giáp thể tủy
+ Tăng sản tuyến cận giáp
+ Tăng canxi máu
+ Tăng sản tế bào C của tuyến giáp
+ Xơ gan do rượu
+ Ung thư vú
+ Sản xuất calcitonin lạc chỗ
NHỮNG SAI SÓT VÀ XỬ TRÍ
Các yếu tố có thể ảnh hưởng đến kết quả khi:
Bilirubin > 200 mg/dL
Hemoglobin > 512 mg/dL
Triglycerid > 33,87 mmol/L [3000 mg/dL]
Người bệnh đang dùng thuốc canxi, adrenalin, glucagon, thuốc tránh thai có thể làm tăng nồng độ calcitonin.
Xử trí:
Nhắc người bệnh nhịn ăn 12 giờ tính đến thời điểm lấy máu.
Máu vỡ hồng cầu nên loại, lấy mẫu máu khác.