Giải thích câu: đời cha an mặn đời con khát nước theo sinh học

Giải thích ý nghĩa tục ngữ ‘Đời cha ăn mặn đời con khát nước’ nói về quy luật nào?

[VOH] - ‘Đời cha ăn mặn đời con khát nước’ là câu tục ngữ quen thuộc với người dân Việt Nam. Nó nhắc nhở mỗi người phải sống lương thiện để không gây hệ lụy đến thế hệ sau.

Từ thời xa xưa, ông cha ta đã có rất nhiều câu tục ngữ, thành ngữ để khuyên răn mọi người sống lương thiện, trong sạch. Nổi bật trong đó là câu tục ngữ “ Đời cha ăn mặn đời con khát nước”, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu chi tiết câu tục ngữ này qua nội dung bài viết sau đây. 

1. “Đời cha ăn mặn đời con khát nước” nghĩa là gì?

“Đời cha” là thế hệ đi trước, những người lớn tuổi trong phạm vi gia đình, dòng tộc hay rộng hơn là trong xã hội.

“Ăn mặn” là một thói quen ăn uống không tốt, ăn quá mặn, ảnh hưởng đến sức khỏe. Trước đây cuộc sống của ông cha ta còn nhiều khó khăn nên các món ăn thường được làm mặn để có thể ăn dè, để dành và ăn được lâu hơn.

“Đời con” là chỉ thế hệ đi sau, những người nhỏ tuổi hơn trong phạm vi gia đình, dòng tộc…

“Khát nước” là hậu quả của việc ăn quá mặn, dẫn đến tình trạng háo nước, khát nước, khiến cho bạn cảm thấy muốn uống nước ngay lập tức.

Câu tục ngữ “Đời cha ăn mặn đời con khát nước” khuyên răn mọi người sống có đức, tránh làm những điều xấu, trái lẽ thường

“Đời cha ăn mặn đời con khát nước” hiểu theo nghĩa đen là việc những người đi trước, người lớn có cách ăn quá mặn. Với con cháu, thế hệ sau có môi trường sống cũng như điều kiện khác thì thói quen này không còn phù hợp, điều này dẫn đến việc không quen, “khát nước”.

Theo nghĩa bóng “đời cha ăn mặn” là việc cha mẹ, thế hệ đi trước làm những việc chưa đúng đắn, việc xấu, trái với lẽ thường. “Đời con khát nước” chính là chỉ việc con cháu, thế hệ sau gặp phải những điều khó khăn, không may, phải chịu những hậu quả từ việc mà người đi trước làm.

Qua câu tục ngữ “Đời cha ăn mặn đời con khát nước” ông cha ta muốn nhắn nhủ mọi người cần sống có ích, không nên làm những điều thất đức, những điều ác, điều xấu. Bởi nếu chúng ta nếu làm những điều xấu xa thì chắc chắn theo quy luật nhân quả, con cháu chúng ta chính là đối tượng phải hứng chịu.

2. Bài học cuộc sống qua câu tục ngữ “Đời cha ăn mặn đời con khát nước”

“Đời cha ăn mặn đời con khát nước” là câu tục ngữ rất quen thuộc đối với mỗi chúng ta. Nó ẩn chứa những bài học quý giá mà bất kỳ ai cũng cần suy ngẫm.

1. Bài học về giáo dục

Cha mẹ là tấm gương để những đứa con của mình noi theo, xác định những giá trị đúng đắn về đạo đức cho bản thân. Do đó, làm gương cho con cái là một trong những trách nhiệm quan trọng nhất của những người làm cha làm mẹ. Tuy nhiên, đây là một việc rất khó khăn vì đạo đức không phải là thứ mà các bậc phụ huynh có thể dạy cho con mình qua sách giáo khoa. 

Những kinh nghiệm, lời khuyên hay lời nói, hành vi của cha mẹ sẽ góp phần xây dựng, uốn nắn, ảnh hưởng đến nhân cách của con ngay từ khi còn nhỏ.

Cha mẹ cần là những tấm gương tốt để con cái học tập, noi theo 

Bên cạnh đó, với thực trạng xã hội ngày nay, câu tục ngữ “Đời cha ăn mặn đời con khát nước” còn mang ý nghĩa khuyên răn, nhắc nhở và cảnh tỉnh mọi người cần phải chú trọng bảo vệ nguồn tài nguyên của đất nước. Chúng ta cần có kế hoạch khai thác hợp lý, hiệu quả thì mới có thể giúp nền kinh tế phát triển một cách bền vững. Đồng thời, tạo nền tảng cũng như động lực cho thế hệ con cháu phát triển mạnh mẽ hơn.

2. Bài học về việc sống đẹp

Khi bạn làm nhiều việc thiện, luôn lấy những điều tốt đẹp làm lẽ sống thì chắc chắn bạn sẽ cảm thấy hạnh phúc đồng thời mang lại hạnh phúc cho người khác. Không chỉ vậy, con cháu bạn cũng nhìn theo bạn, lấy bạn làm tấm gương để học hỏi, noi theo, sống đẹp và nhận lại những giá trị tốt đẹp giống như bạn.

Trước khi làm bất cứ việc gì, bạn nên suy nghĩ kỹ càng, xem nó ảnh hưởng như thế nào tới bản thân, những người xung quanh và con cháu sau này. Bởi đã là những người chung dòng máu, chung gia đình, chung dòng tộc thì nghiệp quả của mỗi người đều liên quan đến nhau.

Mỗi người cần sống tốt, sống có đạo đức để tạo phúc cho con cháu đời sau 

Nhiều người không tin vào nhân quả nên thường sống buông thả về đạo đức. Tuy nhiên, hậu quả thường đến vào lúc mà chúng ta không ngờ tới nhất. Điều này không chỉ ảnh hưởng tới bản thân mà còn ảnh hưởng tới cả gia đình, xã hội và rộng hơn là thế hệ con cháu về sau. Câu tục ngữ “Đời cha ăn mặn đời con khát nước” đã phản ánh rất rõ vấn đề này.

Xem thêm:
Thành ngữ 'Của thiên trả địa" và ý nghĩa về quy luật nhân quả
Giải thích ý nghĩa câu thành ngữ 'Chạy trời không khỏi nắng"
Những câu nói về tâm đức khiến ta phải suy ngẫm

3. Một số câu tục ngữ, thành ngữ đồng nghĩa với “Đời cha ăn mặn đời con khát nước”

Không chỉ có câu tục ngữ “Đời cha ăn mặn đời con khát nước” thể hiện được ý nghĩa về luật nhân quả, báo ứng đời sau mà còn nhiều câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ khác đồng nghĩa cũng đem lại những giá trị bài học làm người tương tự. Dưới đây là một số gợi ý cho bạn tham khảo.

Nhiều câu tục ngữ, thành ngữ có ý nghĩa tương tự “Đời cha ăn mặn, đời con khát nước”

1. Một đời làm lại, bại hoại ba đời.

2. Ở hậu gặp hậu, ở bạc gặp bạc.

3. Ác giả ác báo, hậu giả hậu lai.

4. Gieo dưa được dưa, gieo đậu được đậu.

5. Ăn một miếng, tiếng để đời.

6. Gieo gió, gặt bão.

7. Lợn không cào, chó nào sủa.

8. Ai ơi, hãy ở cho lành
Kiếp này chẳng gặp để dành kiếp sau.

9 Hòn đất ném đi, hòn chì ném lại.

10 Sóng trước đổ đâu,
Sóng sau đổ đó.

11. Của thiên trả địa.

12. Oan oan tương báo.

13. Sinh sự, sự sinh.

14. Trêu ong ong đốt
Trêu Bụt Bụt đâm.

Như vậy bài viết đã giúp bạn đọc hiểu rõ về ý nghĩa câu tục ngữ “Đời cha ăn mặn đời con khát nước” cũng như quy luật nhân quả trong cuộc sống. Hy vọng qua đây mỗi người chúng ta có thể tự rút ra bài học kinh nghiệm cho mình. Hãy luôn sống tốt, sống thiện để làm gương cho con cháu học tập và noi theo bạn nhé!

Nguồn ảnh: Internet

Nếu toàn thể nhân loại kể từ đời thượng cổ cho đến ngày nay đều có cùng một thói quen sống ai sao tôi vậy hoặc xưa sao nay vậy thì giờ này chúng ta vẫn còn phải vác rìu bằng đá để đi săn thú đem về ăn sống nuốt tươi, chứ không thể có được nền văn minh điện toán như ngày nay.

Nền văn minh mà chúng ta đang thừa hưởng này không phải bỗng nhiên từ trên trời rơi xuống, hoặc là từ những bộ óc ù lì “ai sao tôi vậy” mà xây dựng nên. Đó là nhờ công lao của những khối óc quả cảm, đầy sáng kiến, dám thí nghiệm những sáng kiến của mình, dám tranh đấu để những sáng kiến thành hiện thực dù cho đôi khi phải hy sinh tính mạng.Sự tiến hóa cả về vật chất lẫn tinh thần có được là nhờ ở những con người biết suy nghĩ độc lập, can đảm nhận lãnh trách nhiệm, dám có ý kiến khác đương thời, “ai sao tôi không vậy” mới vùng lên lật đổ được ngoại xâm, không chịu cam tâm làm nô lệ.Cho nên, là phần tử của đạo Phật, chúng ta nên xét lại một số thói quen xấu, như thói quen ỷ lại vào người khác “ai sao tôi vậy”.Những “ai sao tôi vậy” nào mà hợp lý, có lợi cho mọi người thì theo. Cái nào có hại thì nên bỏ và nói người khác bỏ. Không nên mang nỗi sợ truyền kiếp với tiền nhân mà cứ cắm đầu tuân theo những thói quen lạc hậu như sợ “ra ngõ gặp gái thì xui xẻo”, “có con mèo lạc vào nhà thì sẽ nghèo”, “vợ chồng khắc tuổi thì sẽ sớm bỏ nhau”, vân vân và vân vân.Trong tinh thần đó, chúng ta nên xét lại một số châm ngôn tục ngữ qua lăng kính của đạo Phật, thí dụ như câu “đời cha ăn mặn đời con khát nước”.Quan niệm về cái gọi là “đời cha ăn mặn đời con khát nước” cho rằng có một cái gì vô hình lưu truyền cái nhân xấu do đời cha tạo ra và chuyển giao cái quả xấu do nhân xấu mang lại cho con cái trong dòng họ huyết thống tổ tiên.Có người cho rằng, đó là do ảnh hưởng huyết thống, mà khoa học ngày nay đã khám phá ra các “gene” di truyền và cũng có người cho rằng quan niệm này bắt nguồn từ thuyết nhân quả luân hồi của đạo Phật, điều này mới nghe ra thì tưởng như đúng vì cũng gieo nhân và cũng hái quả, nhưng hoàn toàn không đúng.Thời đức Phật còn tại thế, có người hỏi Ngài:

“Bạch Đức Thế Tôn, vì lý do nào mà trong đời người có người chết yểu và có người sống lâu; có người bệnh hoạn và có người khỏe mạnh; có người xấu và có người đẹp; có người làm gì cũng không có ai làm theo, noi?gì cũng không ai nghe theo; có người nghèo khổ và người giầu sang, có người sanh trong gia đình bần tiện và có người sanh trong gia đình cao sang, có người ngu dốt và có người trí tuệ thông minh” ?

Đức Phật trả lời như sau:

“Tất cả chúng sinh đều mang theo cái Nghiệp [Karma] của chính mình như một di sản, như vật di truyền, như người chí thân, như chỗ nương tựa. Chính vì cái Nghiệp riêng của mỗi người mỗi khác nên mới có cảnh dị đồng giữa chúng sanh”.

Nghiệp [kamma, hay tiếng Sanskrit là karma] là qui luật nhân quả trên bình diện đạo đức. Nói một cách chính xác hơn, Nghiệp là tác ý hay ý muốn. Vì có ý muốn nên mới phát sinh hành động qua thân, khẩu, và ý. Tác ý có thể là thiện hay không thiện, tức lành hay dữ, cũng có thể không lành không dữ. Vì thế hành động là gieo nhân, mà nhân lành sẽ ra quả lành và nhân ác sẽ ra quả ác. Tiến trình hành động và phản hành động, tức tiến trình gieo nhân và gặt quả nối tiếp vô cùng tận. Nhân tạo quả, quả trở thành nhân mới.Tiến trình của nhân và quả này là qui luật thiên nhiên, luôn luôn biến dịch, không có ai tạo ra nó và hủy diệt nó. Một năng lực ngoại tại hay một đấng thần linh nào đó có quyền ban phước cho những ai ăn hiền ở lành hay trừng phạt những ai làm điều ác, hay có quyền chuyển giao phước báu hoặc hình phạt từ người này qua người khác, hoàn toàn không có chỗ đứng trong Phật giáo. Người cha, dù có thương con cách mấy cũng không thể nào thay thế cho con ở tù khi đứa con phạm trọng tội giết người.Trong lịch sử Phật Giáo có rất nhiều điển tích nói lên cái nhân quả do mình làm mình chịu, không ai có thể gánh thay cho mình được, như sự tích bà Mục Liên Thanh Đề, thân mẫu ngài Mục Kiền Liên. Bà Thanh Đề khi còn sống đã làm nhiều điều độc ác, tham lam và ích kỷ, không bao giờ làm phước, bố thí hay giúp đỡ người nghèo khổ, nên khi mệnh chung bà phải đọa vào địa ngục A-Tỳ, làm thân ngạ quỷ, đói khát cực khổ.Ngài Mục Kiền Liên, một vị đại đệ tử thần thông bậc nhất của Phật, sau khi chứng được đạo quả, liền dùng huệ nhãn quan sát sáu nẻo luân hồi, thấy cha đang ở cõi trời hưởng phước báu an vui, còn mẹ là bà Thanh Đề đang sống trong cảnh giới địa ngục thân hình tiều tụy, đói khát khổ sở.Quá thương xót mẹ, ngài dùng thần thông đem bát cơm dâng mẹ. Bà Thanh Đề, vì đói lâu ngày nên khi thấy bát cơm, thì lòng tham nổi lên sợ các quỷ đói khác dành ăn nên bà lấy tay trái che bát cơm, tay mặt bốc ăn, cơm liền biến thành than hồng. Ngài xót xa rơi lệ, biết mẹ mình nghiệp chướng quá nặng, sức mình không cứu nổi, bèn đi cầu cứu với Phật.Vâng theo lời Phật dậy, ngài nhờ sức tâm của chư vị A La Hán, là những bậc tu hành đạt đạo, đã thanh lọc tất cả mọi tư tưởng ô nhiễm tham sân si, tháo gỡ xong mọi sự vướng mắc của tâm ý thức, chấm dứt được dòng luân hồi nghiệp báo, tâm thanh tịnh mênh mông như hư không, nên mới chuyển hóa được tâm bủn xỉn của bà Thanh Đề. Chỉ cần một niệm tâm chuyển hóa, ngục tù tâm tạo của bà đã tự tan rã. Cho nên Lục Tổ nói: “Tự tánh khởi một niệm ác, liền diệt vạn kiếp thiện nhân, tự tánh khởi một niệm thiện, liền dứt hằng sa ác nghiệp” [Pháp Bảo Đàn Kinh].Bao nhiêu đó chứng tỏ rằng người con đắc đạo, thần thông bậc nhất là do tu chứng của chính cá nhân mình không do nơi cha mẹ và bà mẹ cũng vậy, phải gánh chịu cái quả do việc làm của chính mình, ngay cả con bà đến cứu bà cũng không được. Thật là rõ ràng quan niệm phúc ấm truyền đời hay cái gọi là “đời cha ăn mặn đời con khát nước” không có mặt trong đạo Phật.Theo luật nhân quả, thì quả vui hay quả khổ của người đang thụ?hưởng đều do những nhân tốt hay xấu do chính người ấy, chứ không phải do người khác đã gieo trồng, trong kiếp hiện tại hay trong những kiếp quá khứ. Với cái nhận thức và tầm nhìn giới hạn của chúng ta nên chúng ta chỉ thấy trước mặt cái quả đang trổ mà không thấy được tất cả các nguyên nhân vi tế đã sanh quả ấy, vì các nhân ấy không phải chỉ là những nhân đã gieo trồng trong kiếp này mà có thể là đã được gieo trải từ nhiều kiếp trong quá khứ. Nhà Phật gọi là nhân quả ba đời, [có nghĩa là bao gồm nhiều kiếp trong quá khứ, kiếp hiện tại và nhiều kiếp trong tương lai].Sở dĩ chúng ta phải đem ánh sáng của đạo Giác Ngộ rọi vào những câu châm ngôn tục ngữ như câu “Đời cha ăn mặn đời con khát nước” vì câu này sai luật nhân quả. “Người này ăn mặn mà người khác lại khát nước” !!! Chuyện đời nay rõ ràng, ai cố gắng học hành thì được ghi tên nơi bằng cấp, không có việc chuyển nhượng.Quan niệm “Đời cha ăn mặn đời con khát nước” cũng có thể là một lời hăm dọa phát nguồn từ thế lực cầm quyền trong xã hội cũ tại Việt Nam. Chế độ phong kiến thời xưa, vì quyền lợi, thường có thói quen tàn ác kéo cả gia đình phạm nhân vào một sự trừng phạt, thí dụ như án “chu di tam tộc”, giết cả ba họ kẻ có tội với triều đình, với mục đích khủng bố tinh thần dân chúng, để họ vì nghĩ đến thân nhân, thương xót không muốn thân nhân mắc họa, mà không giám chống đối lại triều đình.Ở đây thì vì nghĩ đến con mà không giám làm điều gì mang họa cho con. Dọa dẫm mà có kết quả thì cũng có thể bỏ qua được. Nhưng không có nghĩa là lời dọa đó đúng với chánh pháp. Cũng như giết ba họ của phạm nhân để người khác không giám phạm pháp thì chỉ là một sự trả thù tàn nhẫn và vô lý mà thôi.Cái lợi của sự dọa dẫm này quá nhỏ so với các tác hại như sau:[1] Quan niệm “đời cha ăn mặn đời con khát nước” chỉ gây cho con cái, cái tinh thần ỷ lại vào phúc ấm tổ tiên.[2] Đời sống đen tối thì oán trách, đổ thừa cho cha mẹ mà không tự nhận rằng vì cái nhân xấu mình đã gây ra trong quá khứ.[3] Con cái khá giả thì cha mẹ giành công, khoe khoang rằng phúc đức do mình tạo. Nếu trong đám lại có những đứa nghèo khổ thì chúng lại oán hận cha mẹ bất công, chia phúc cho con này không cho con khác. Cha mẹ nhận công như vậy đã gián tiếp không khuyến khích chính con cái làm điều thiện để tạo nhân tốt cho nghiệp quả của bản thân họ.[4] Không giải thích được những trường hợp một gia đình có nhiều anh chị em, trong đó có người giầu sang, kẻ nghèo khó nghiện ngập. Như vậy thì phước đức của tổ tiên cha mẹ đã được chia cho con cái theo công thức nào?[5] Không giải thích được trường hợp cha mẹ hiền đức như vua Ba Tư Nặc và Mạt Lợi phu nhân mà lại sinh ra người con độc ác là vua Lưu Ly, đang tay giết cả dòng họ Thích Ca.

Là Phật tử của đạo Giác Ngộ, chúng ta không tin về cái gọi là “phúc ấm truyền thừa” hay “đời cha ăn mặn đời con khát nước”. Bà Mục Liên Thanh Đề ăn mặn nhưng con của bà đâu có khát nước. Chúng ta phải tin và hiểu định luật nhân quả, phải tin tưởng nơi chính mình, chính mình tạo nhân cũng chính mình gặt quả, phải tin vào khả năng và sự cố gắng của chính mình trong việc hóa giải những nhân xấu bằng những nhân tốt để cải thiện đời mình và không ngừng làm việc tốt để tạo an lạc cho chúng sinh, làm tốt cho cộng đồng.

Bài viết: "Đời cha ăn mặn, đời con khát nước - thực hư ra sao dưới góc nhìn Phật giáo"
Diệu Tâm/ Vườn hoa Phật giáo