Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc BVTV không đúng phương pháp không những không đem lại hiệu quả phòng trừ mà còn ảnh hưởng đến sức khoẻ của người lao động, người sử dụng nông sản [gạo, các loại rau, củ, quả…] và môi trường sống. Những nhược điểm về sử dụng thuốc BVTV mà nông dân thường mắc phải như sau:
1. Vấn đề lựa chọn loại thuốc
Quan niệm sai lầm khi chọn thuốc BVTV của người nông dân [thường theo kinh nghiệm truyền miệng], thích dùng loại thuốc có độ độc cao, gây chết nhanh để trừ sâu vì cho rằng hiệu quả sẽ tốt hơn.
2. Pha chế thuốc chưa đúng kỹ thuật
- Không cân, đong thuốc đúng liều lượng.
- Thích tăng liều và pha trộn nhiều loại thuốc.
- Pha thuốc sai cách: đổ thuốc vào bình phun trước rồi đổ nước vào sau.
- Dùng thuốc hạt hoà nước để phun.
3. Dụng cụ phun xịt chưa tốt
- Bình phun đơn giản, không đủ áp lực tạo mù sương.
- Bình phun rò rỉ, da bơm hư.
- Bét phun dễ nghẹt, chỉ sử dụng một loại bét.
- Nếu phun bằng máy thì áp lực phun thuốc còn lớn [dễ gây dập nát lá, gãy thân hoặc bật gốc cây con…].
4. Sử dụng thuốc chưa theo nguyên tắc 4 đúng
- Dùng chưa đúng thuốc: sử dụng thuốc không đúng đối tượng phòng trừ. [Ví dụ: sử dụng thuốc sâu để trừ bệnh và ngược lại lấy thuốc bệnh để trừ sâu]. Thói quen thích dùng thuốc có độ độc cao để làm sâu chết nhanh, không chú ý đến vấn đề môi trường và người tiêu thụ nông sản.
- Dùng chưa đúng lúc: phun thuốc sớm để ngừa hoặc phun định kỳ.
- Dùng chưa đúng liều lượng: nồng độ thuốc thường tăng hơn so với khuyến cáo. Lượng nước thuốc trên diện tích giảm so với yêu cầu.
- Dùng chưa đúng cách: phun thuốc không đúng nơi dịch hại sống. Phun thuốc khi gió to, nắng gắt, sử dụng thuốc hạt pha với nước để phun.
5. Chưa quan tâm đến an toàn sử dụng thuốc BVTV cho người phun thuốc, người sử dụng nông sản và môi trường
- Không trang bị bảo hộ lao động khi pha thuốc [kính đeo, khẩu trang, găng tay].
- Không trang bị bảo hộ lao động khi phun thuốc [quần áo dài tay, nón, ủng, găng tay, khẩu trang, mắt kính].
- Ít quan tâm đến thời gian cách ly.
6. Lưu trữ - tiêu huỷ bao bì thuốc BVTV
- Không có nơi bảo quản, cất giữ thuốc an toàn.
- Còn súc rửa bình phun ở sông, kênh, mương.
- Việc xử lý thuốc thừa sau khi phun chưa đúng [đổ trực tiếp thuốc còn dư xuống kênh, mương].
- Vứt bừa bãi vỏ chai, bao bì thuốc BVTV trên đồng ruộng./
Nông Tuyên Huấn
Xin lưu ý một số vấn đề như sau: + Sử dụng thuốc khi đến ngưỡng: Khác với bệnh hại cây trồng, sâu hại là những đối tượng sinh vật bằng mắt thường có thể nhìn rõ nên ta biết khi chúng xuất hiện trên ruộng đồng, mật độ nhiều hay ít, nông dân có thể đếm được. Chính vì vậy, nguyên tắc đúng là phải trừ sâu khi đến ngưỡng [là mức sâu ở mật độ đó làm sụt giảm năng suất cây trồng]. Không phòng sâu hay cứ nhìn thấy có sâu là phun hoặc khi sâu gây hại xong rồi lại đi phun thuốc quá muộn lúc sâu đẫy sức hay đã vào nhộng.
Ví dụ: Đối với loài sâu tơ gây hại cây họ hoa thập tự thì ngưỡng phun trừ thuốc phải là 20 con/m2 khi cây còn nhỏ. Đối với cây đã lớn, ngưỡng phòng trừ là 30 con/m2.
Cần theo dõi bướm vũ hóa tập trung vào những ngày nào để tính toán thời điểm trứng nở thành sâu non tuổi 1. Lúc phun sâu ở giai đoạn này hầu như không nhìn thấy sâu non hoặc nhìn thấy thì rất khó đếm được. Vì vậy, khi điều tra pha bướm cần phải biết được mật độ bướm trung bình có bao nhiêu con/m2. Đồng thời, biết rõ loài bướm sâu này đẻ trung bình được bao nhiêu trứng mỗi con cái, để từ đó ước lượng, dự đoán được lượng sâu non/m2. Muốn làm được điều này bà con cần tham gia đầy đủ các buổi học nghề về trồng trọt ở địa phương tổ chức.
+ Khi hòa thuốc sâu có nên cộng với thứ gì làm sâu chết nhanh? Nhiều nông dân khi đi phun thuốc sâu thường có thói quen và truyền tai nhau cho thêm rượu vào bình thuốc đã hòa để làm sâu chết nhanh. Vì họ cho rằng, sâu bị say rượu nên dễ chết hơn. Hoặc khi phun trừ rệp sáp, nhiều người có thói quen thêm xà phòng vào bình thuốc để lớp sáp trên mình rệp dễ phá vỡ. Những thói quen này đều sai khoa học và làm cho hiệu lực của thuốc bị giảm đi. Vì rượu và xà phòng về bản chất đều là các bazơ [có tính kiềm] nên khi phối trộn với các loại thuốc sâu có tính axit thì đều gây ra phản ứng bất lợi [dung dịch kết tủa hoặc bay hơi...]. Vì thế, khi hòa thuốc sâu vào bình để phun không nên trộn 2 thứ dung môi trên. Chỉ sử dụng rượu trong trường hợp hòa thuốc Dipterex để trừ bọ xít. Vì thuốc này rất khó tan trong nước nếu hòa đơn lẻ thuốc. Muốn thuốc tan nhanh hơn nên hòa thuốc vào khoảng 1 lít nước trước rồi đổ khoảng 20 mm rượu trắng vào dung dịch thuốc đã hòa khuấy tan đều rồi đỏ vào bình và cho thêm nước đến mức quy định.Chú ý:
+ Các loại thuốc trừ rầy rệp hiện nay do các công ty khi sản xuất thuốc đã cho các dung môi có lợi cho việc trừ sâu sẵn vào trong thuốc để diệt sâu hiệu quả hơn. Vì vậy, nông dân không cần phối trộn thêm thứ gì khi pha thuốc. + Khác với nhiều loài sâu khác [chỉ pha sâu non mới gây hại cây trồng], các loài rầy, rệp và bọ nhảy thì cả 2 pha [trưởng thành và sâu, rầy non] đều có khả năng gây hại. Riêng loài bọ nhảy sọc cong vỏ lạc hại rau thập tự thì trưởng thành là những con bọ đen ăn giỗ lá trên cây, dưới đất, sâu non lại cắn phá làm cụt hết rễ rau thậm chí làm cây chết héo vì đứt hết rễ. Cho nên, khi phun thuốc trừ bọ nhảy nông dân cần phải cùng lúc diệt cả 2 pha này [phun thuốc trên thân lá đồng thời phun đẫm cả gốc cây rau]. + Để phát huy hiệu lực của thuốc và làm sâu không kháng thuốc [nhờn thuốc], nông dân cần phun vào chiều mát [ngày có nắng] hoặc vào lúc tạnh ráo [ngày có mưa]. Đồng thời, cần hòa thuốc đúng theo nhãn mác hướng dẫn ghi trên bao bì. Không nên tăng nồng độ, liều lượng sẽ làm cho thuốc dần dần mất hiệu lực [sâu kháng thuốc]. + Khác với thuốc trừ bệnh, thuốc trừ sâu khi phun cho cây trồng có thể phối trộn được với phân bón lá có chứa đạm nhằm một mặt diệt sâu, mặt khác, bổ sung dinh dưỡng cho cây nhanh hồi phục sau khi bị sâu gây hại... + Một số loài sâu có tính kháng thuốc cao [sâu tơ, bọ nhảy, rầy, rệp, nhện đỏ...] cần phun kép 2 lần cách nhau 3 - 4 ngày mới có hiệu quả trừ sâu. Riêng loài bọ nhảy có khả năng bay nhảy nhanh thì khi phun người phun cần phải đi theo đường vòng xuyến xoáy chôn ốc để đồn bọ nhảy vào giữa sẽ diệt được nhiều hơn... + Một số loài sâu thì pha gây hại lại nằm sâu trong thân, lá cây [sâu đục thân, dòi đục lá, sâu đục quả...] cần lựa chọn các loại thuốc trừ sâu có tính nội hấp và lưu dẫn mới nhằm diệt được sâu triệt để.+ Không nên phun thuốc trừ sâu khi đã phát hiện ra cây bị sâu hại nhưng quá muộn. Ví dụ, thấy dòi đục lá cà chua thành các đường ngoằn nghèo nhưng quan sát trên lá cây không còn dòi nữa thì coi như đã muộn không nên phun nữa.
Theo kythuatnuoitrong.edu.vn
Tuy nhiên trong thực tế sản xuất của người dân, hiện tượng lợi bất cập hại vẫn còn thường xuyên xẩy ra, gây ảnh hưởng xấu đến năng suất, sản lượng, thu nhập, bản thân, xã hội, môi trường…Vì vậy để nâng cao hiệu quả của công tác sử dụng thuốc BVTV để phòng và trị sâu bệnh cho cây trồng, chúng tôi xin giới thiệu cùng bà con về nguyên tắc 4 đúng như sau:
Trong hướng dẫn sử dụng thuốc BVTV, ngành BVTV thường hướng dẫn tuyên truyền nông dân phải áp dụng nguyên tắc 4 đúng gồm : Đúng thuốc, đúng lúc, đúng nồng độ liều lượng và đúng cách.
1. Nguyên tắc sử dụng đúng thuốc:
Khi quyết định sử dụng thuốc BVTV cần phải biết rõ loài dịch hại cần tham khảo cán bộ chuyên môn BVTV hoặc ban nông nghiệp tại địa phương. Ưu tiên lựa chọn sử dụng các loại thuốc có tác động chọn lọc, có hiệu lực cao, thời gian cách ly ngắn và ít độc đối với sinh vật có ích, động vật máu nóng. Cần tìm hiểu kỹ xem loại thuốc định mua có an toàn với cây trồng sẽ được phun hay không đặc biệt chú ý khi mua và sử dụng thuốc trừ cỏ
Thay đổi loại thuốc trong quá trình sử dụng, không nên sử dụng một loại thuốc trong thời gian dài hoặc từ năm này qua năm khác để ngăn ngừa hiện thượng quen thuốc, kháng thuốc của dịch hại .
2- Nguyên tắc sử dụng thuốc đúng lúc
Phun thuốc vào thời điểm dịch hại dễ bị tiêu diệt, phun ở giai đoạn tuổi nhỏ đối với sâu và ở giai đoạn đầu đối với bệnh . Phun vào lúc trời má, không có gió to để thuốc tiếp xúc bám dính tốt hơn trên bề mặt lá. Hạn chế phun lúc cây đang ra hoa, không phun thuốc khi trời nắng nóng sẽ làm giảm hiệu lực của thuốc hoặc trời sắp mưa có thể làm rửa trôi thuốc. Không phun thuốc vào thời điểm quá gần ngày thu hoạch [tuỳ thuộc vào thời gian cách ly của từng loại thuốc để xác định thời gian ngừng phun thuốc trước thu hoạch]. Phun khi mật độ sâu, tỷ lệ bậnh đạt đến ngưỡng gây hại kinh tế [điều này cần có cán bộ kỹ thuật hướng dẫn xác định đối với từng loại sâu, bệnh ở từng thời kỳ và mức độ sinh trưởng phát triển của cây trồng].
3. Nguyên tắc sử dụng thuốc đúng nồng độ, liều lượng .
Đúng nồng độ liều lượng ở đây bao gồm lượng thuốc và lượng nước trên đơn vị diện tích theo hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc khuyến cáo của cán bộ kỹ thuật. Không được tuỳ ý tăng nồng độ của thuốc cao sẽ gây hại cho người sử dụng, cây trồng, môi trường và làm tăng chi phí, hoặc phun ở nồng độ quá thấp sẽ làm cho dịch hại quen thuốc, kháng thuốc tạo nguy cơ bùng phát dịch.
4. Nguyên tắc sử dụng thuốc đúng cách .
Về nguyên tắc này trước hết phải kể từ khâu pha thuốc. Khi quyết định sử dụng thuốc phải tính toán kỹ lượng thuốc và lượng nước cần sử dụng. Khi pha thuốc nên cho vào bình 1/3 – 1/2 lượng nước rồi cho nước vào rồi khuấy đều, sau đó tiếp tục cho đủ lượng nước còn lại vào khuấy kỹ để thuốc phân tán đều trong nước. Không tự ý hỗn hợp hay nhiều loại thuốc BVTV với nhau bởi khi hỗn hợp có trường hợp làm gia tăng hiệu lực thuốc song có nhiều trường hợp hỗn hợp sẽ giảm hiệu lực thuốc, hoặc dễ gây cháy nổ, độc hại cho cây trồng và cho người sử dụng. Do đó chỉ thực hiện hỗn hợp thuốc nếu có hướng dẫn trên nhãn thuốc hay hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật và sau khi hỗn hợp phải sử dụng ngay.
[*] Lưu ý:
Thông thường chỉ nên phối trộn hai loại thuốc trong cùng một lần phun sẽ cho hiệu quả cao, đồng thời kiểm soát được tác hại ngược lại do quá trình phối trộn. Tuy nhiên, đa số bà con nông dân chưa hiểu rõ nguyên tắc phối trộn và tuỳ tiện phối trộn thuốc BVTV nên hiệu lực phòng trừ dịch hại thấp, ngoài ra còn gây ngộ độc cho cây trồng. Để giúp bà con sử dụng thuốc BVTV hiệu quả và an toàn đối với cây trồng chúng tôi xin chia sẻ một số kinh nghiệm như sau:
Những nhóm thuốc bà con có thể pha trộn:
- Chỉ nên phối hợp các loại thuốc bảo vệ thực vật thuộc các nhóm gốc khác nhau thì hiệu quả mới cao như: thuốc nhóm lân phối hợp với nhóm các ba mát, lân + cúc, các ba mát + cúc, các ba mát + điều hòa sinh trưởng, thuốc vi sinh phối hợp với gốc lân hoặc cúc.
- Chỉ nên phối hợp thuốc có các tác dụng khác nhau như [tiếp xúc, vị độc, xông hơi, nội hấp, lưu dẫn.
- Chỉ nên phối hợp thuốc trừ sâu với thuốc trừ bệnh, thuốc trừ sâu với thuốc trừ cỏ, trừ cỏ với phân bón.
- Không nên phối hợp thuốc trừ bệnh với phân bón qua lá hoặc chất điều hòa sinh trưởng,
- Không phối hợp thuốc trừ sâu vi sinh với thuốc trừ bệnh có nguồn gốc chất kháng sinh....
- Không phối hợp thuốc trừ sâu, trừ bệnh với các loại thuốc gốc đồng như Coc 85, Coper B. Vì thuốc gốc đồng thường có tính kiềm cao, trong khi đó thuốc trừ sâu, trừ bệnh lại có tính axit. Khi pha trộn với nhau chúng sẽ trung hòa làm giảm hiệu lực thuốc.
Để biết chắc chắn hơn bà con nên lấy một ít thuốc nguyên chất pha với lượng tương đương thuốc loại kia trong một cốc sành, sứ, thủy tinh, nhựa, dùng que khuấy nhẹ cho hòa tan để trong 2 - 5 phút. Quan sát nếu thấy có hiện tượng kết tủa bên dưới, đóng váng trên bề mặt, bốc khói tỏa nhiệt, sủi bọt hoặc biến đổi màu bất thường thì không nên pha trộn các loại thuốc đó với nhau để phun cho cây trồng.
Nếu đã khẳng định trộn được 2 loại thuốc với nhau thì trong quá trình pha chế, bà con nên lần lượt cho từng loại thuốc thứ nhất vào bình rồi cho nước vào khoảng nửa bình khuấy đều sau đó cho loại thuốc thứ 2 vào rồi tiếp tục thêm nước cho đầy bình đủ lượng nước mình cần. Lưu ý trước khi pha thuốc trong bình phải có một lượng nước vừa phải và không nên cho 2 loại thuốc vào cùng một lúc, nồng độ của mỗi loại phải giữ nguyên như khi dùng riêng rẽ. Sau khi pha phải phun ngay.
Để tránh hiện tượng quen thuộc đối với các loại dịch hại trên cây trồng, khi sử dụng bà con cần luân phiên các nhóm thuốc có gốc khác nhau.
Khi phun thuốc tuỳ vào đặc điểm, vị trí gây hại của từng loại dịch hại để hướng vòi phun sao cho tia thuốc tập trung vào nơi định phun để thuốc tiếp xúc được nhiều nhất với dịch hại, không đi ngược chiều gió khi phun .
Như vậy để sử dụng thuốc BVTV, phòng trừ dịch hại đạt hiệu quả cao thì việc hiểu và tuân thủ các nguyên tắc trên là rất cần thiết. Kính mong mọi người lưu tâm và thực hiện tốt.
[Sưu tầm]
trần ngọc thắng