Thơ về thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến
|
Show
Thời phong kiến, người phụ nữ vốn dĩ chịu nhiều thiệt thòi và bất công. Vẻ đẹp và số phận của họ đã bước vào văn đàn. Để rồi qua bao nhiêu năm đi chăng nữa, họ tồn tại như chưa từng chết đi. Thân phận người phụ nữ trong xã hội trong kiến là vậy, ám ảnh, day dứt! Hãy cùng tìm hiểu một số tác phẩm tiêu biểu để hiểu hơn về “những phận bèo trôi” ấy. Thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến qua ca daoTư tưởng “trọng nam khinh nữ” đã giết chết quyền sống của biết bao người con gái. Những con người đó hy sinh cùng cực nhưng cuối cùng vẫn không có tiếng nói riêng. Kiếp con tằm khiến họ phải bám víu vào người đàn ông, định đoạt cuộc đời chỉ là viễn vông. Có người từng nói, khi tận cùng đau khổ người ta tìm về thơ ca. Quả vậy, bao lần họ phải tủi hờn mà thốt lên: “Thân em như trái bần trôi Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu?” Hay “Thân em như hạt mưa sa Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày” Tham khảo thêm bài viết cảm nhận về bài thơ tự tình 2. Không lối cho số kiếp lênh đênh, nỗi lòng ấy cứ thật tâm thật dạ mà gửi vào câu ca. Nếu để ý kĩ, ta sẽ thấy cả sự phản kháng mãnh liệt trong đó. Đó là lời khẳng định phẩm chất, là sự tự nhận thức cao độ bản thân mình. Trong các tuyệt tác thơ vănCó những Nguyễn Du, Nguyễn Dữ đã từng cùng khóc cùng cười với người phụ nữ. Tiếng lòng ấy đến nay vẫn còn vọng vang như một âm điệu day dứt, xót xa. Hãy theo dõi bài viết sau để thấu hiểu nhé! Chúc các em học tốt! Hoài Thương ST
Thân phận của người phụ nữ trong Xã Hội Phong Kiến qua một số tác phẩm văn học Nhà thơ Huy Cận từng viết : "Chị em tôi toả nắng vàng lịch sử Nắng cho đời nên cũng nắng cho thơ". Có thể nói, ngày nay, vị trí của người phụ nữ đã được đề cao, tôn vinh. Hình ảnh người phụ nữ Việt Nam hiện diện ở nhiều vị trí trong cuộc đời và đã để lại nhiều hình ảnh bóng sắc trong văn thơ hiện đại. Nhưng thật đáng tiếc thay, trong xã hội cũ người phụ nữ lại phải chịu một số phận đầy bị kịch và đáng thương: "Đau đớn thay thân phận đàn bà Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung" Câu thơ trên đã hơn một lần xuất hiện trong sáng tác của đại thi hào Nguyễn Du giống như một điệp khúc rùng rợn. Chả thế mà chị em miền núi lại than rằng "Thân em chỉ là thân con bọ ngựa, chao chược mà thôi!", còn chị em miền xuôi lại than mình như con ong cái kiến. Đây không phải là một lời nói quá mà điều này lại được thể hiện khá phổ biến trong văn học Việt Nam, trong "Bánh trôi nước" của Hồ Xuân Hương, trong Truyền Kì mạn lục, đặc biệt là trong Đọc Tiểu Thanh Kí (Nguyễn Du), các đoạn trích Chinh Phụ Ngâm (Đặng Trần Côn, Đoàn Thị Điểm) và Cung Oán Ngâm (Nguyễn Gia Thiều). Thời đại phong kiến trọng nam khinh nữ, đầy rẫy những sự bất công oan trái. Bị ảnh hưởng và phải chịu đựng nhiều nhất chính là người phụ nữ. thế nhưng, những người phụ nữ ấy vẫn luôn xinh đẹp, nết na, giàu lòng thương yêu và hết mực quan tâm đnế mọi người xung quanh. Ta có thể bắt gặp lại hình ảnh của họ qua các tác phẩm văn học dân gian và văn học trung đại Việt Nam. Người phụ nữ ngày xưa xuất hiện trong văn học thường là những người phụ nữ đẹp. Từ vẻ đẹp ngoại hình cho đến tính cách. Đều là đẹp nhưng mỗi người lại mang một vẻ đẹp khác nhau, mỗi thân phận có một đặc điểm ngoại hình riêng biệt.Trong tác phẩm " Bánh trôi nước" của nữ sĩ Hồ Xuân Hương, hiện lên hình ảnh người con gái "vừa trắng lại vừa tròn", một người mang vẻ bề ngoài đầy đặn, tròn trịa. Đó là vẻ đẹp tự nhiên, dân dã, không chăm chút mà mộc mạc, tự nhiên nhưng không kém phần duyên dáng với làn da trắng mịn màng. Đấy chính là vẻ đẹp của người con gái lao động hay lam hay làm, đầy mạnh mẽ chốn thôn quê. Ta cũng bắt gặp người phụ nữ như thế xuất hiện trong "Chuyện người con gái Nam Xương" của Nguyễn Dữ. Vũ Thị Thiết cũng giống như cô gái trong "Bánh tôi nước", là một người phụ nữ tư dung tốt đẹp, chăm chỉ siêng năng, khiến Trương Sinh phải đem lòng thương mến mà bỏ ra trăm lạng vàng rước nàng về làm dâu. Từ những cô gái quê chân chất đến tiểu thư đài các con của viên ngoại "gia tư nghĩ cũng thường thường bậc trung" đều mang vẻ đẹp thật đáng yêu, đáng quý. Như Thúy Vân và Thúy Kiều trong tác phẩm lớn của đại thi hào Nguyễn Du "Truyện Kiều", là hai tiểu thư cành vàng lá ngọc, thông minh xinh đẹp "mai cốt cách, tuyết tinh thần'. Tuy mỗi người một vẻ nhưng ai cũng vô cùng xinh đẹp, dáng vẻ thanh thoát, yêu kiều như nhành mai, còn tâm hồn lại trắng trong như băng tuyết, thanh cao, kiều diễm và quý phái Những người phụ nữ đẹp là thế, vậy mà đáng tiếc thay họ lại sống trong một xả hội phong kiến thối nát với bộ máy quan lại mục ruỗng, chế độ trọng nam khinh nữ vùi dập số phận họ. Càng xinh đẹp họ lại càng đau khổ, lại càng phải chịu nhiều sự chén ép, bất công. Như một quy luật khắc nghiệt của thời bấy giờ "hồng nhan bạc phận". Đớn đau thay số phận của nàng Vũ Nương! Chỉ vì muốn con vui, muốn bớt buồn,giải khuây khi sống cô đon vò võ nuôi con nên nàng đã lấy cái bóng, nói với con đó là cha. Nhưng nàng đâu thể ngờ, chính điều này đã gây ra cho nàng bao nỗi bất hạnh, tủi nhục, bị chồng nghi oan mà phải trầm mình xuống sông tự vẫn! với nàng, để minh oan, không còn cách nào khác nữa. Nàng đã cùng đường mất rồi! Giá như cái xã hội này có một chút công bằng, để cho lời nói của người phụ nữ có giá trị thì chắc chuyện đáng tiếc này đã không xảy ra. nàng không phải chịu uất ức, không phải lấy nước sông để rửa trôi nôõinhơ nhục mà chồng nàng áp đặt. Vâng, số phận người phụ nữ thời xưa phải chịu bao nhiêu oan khuất, bất hạnh. Bị vu oan, bị nghi ngờ mà không thể giãi bày, không thể minh oan cho bản thân. Số phận của họ ở thế bị động, phải phụ thuộc vào người khác - những gã đàn ông chỉ lấy phụ nữ làm thứ mua vui, tiêu khiển. Họ không làm chủ đựoc số phận của chính họ: "Thân em như hạt mưa sa Hạt vào đài các, hạt ra ruộng cày" "Thân em như tấm lụa đào Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai" Những câu ca dao than thân của người phụ nữ với cụm từ bắt đầu quen thuộc "Thân em ". Số phận người phụ nữ, lúc thì như "hạt mưa sa", lúc thi như "tấm lụa đào" Dù được dân gian ví với điều gì, thì người phụ nữ cũng đều chung một số phận đau khổ gian nan. Họ không biết sẽ sống ra sao, sẽ bị dòng đời đưa đẩy trôi nổi đến phương trời nào? Sẽ sống sung sướng nơi "đài các" hay lại làm lụng vất vả nơi "ruộng cày"? Đối với họ, quãng đời phía trước vô cùng mịt mù, chẳng biết được điều gì sắp xảy đến, sẽ "vào tay ai" Có khi lấy phải người chồng vô dụng, người phụ nữ yếu đuối sẽ phải chịu nhiều cực khổ Trong văn học trung đại Việt Nam khi viết về người phụ nữ, một mặt vẫn có sự kế thừa tư tưởng của văn học dân gian, song mặt khác, “Hồng nhan bạc phận” cũng được xem là tư tưởng chủ đạo của các tác giả. Nàng Vũ Nương hiếu thảo, đảm đang, chung thuỷ thì bị ngờ oan là ngoại tình, đến nỗi phải lấy cái chết để minh oan - mà khi chết đi rồi trong lòng vẫn mang nặng nỗi oan uổng đó (Chuyện người con gái Nam Xương - Nguyễn Dữ). Người cung nữ xinh đẹp, tài hoa, khát khao hạnh phúc thì bị nhà vua bỏ rơi, sống cô đơn, mòn mỏi, lạnh lẽo nơi cung cấm, chôn vùi tuổi thanh xuân trong cung điện thâm u (Cung oán ngâm khúc - Nguyễn Gia Thiều). Người phụ nữ chỉ có một khát vọng rất bình thường là được chung sống cùng với người chồng thân yêu, song lại rơi vào cảnh đau đớn “tử biệt sinh li”, đằng đẵng chờ đợi không biết có ngày gặp lại. (Chinh phụ ngâm - Đặng Trần Côn). Nàng Kiều của Nguyễn Du xinh đẹp tài hoa là thế, nhưng lại bị dập vùi trong cảnh "Thanh lâu hai lượt, thanh y hai lần", liên tiếp bị đầy đọa cả về thể xác lẫn tinh thần để rồi phải thốt lên (thực tế là sự đầu hàng hoàn cảnh) rằng: "Thân lươn bao quản lấm đầu/ Chút lòng trinh bạch từ sau xin chừa!". Đây không chỉ là bi kịch của riêng nàng Kiều, mà còn là bi kịch chung của những người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Mặt khác văn học trung đại Việt Nam, bước đầu đã phản ánh được quan niệm về con người cá nhân trong xã hội. Nhiều nhân vật nữ trong giai đoạn này cũng thể hiện sự phản kháng, sự tố cáo xã hội cũ, nêu lên nhiều suy nghĩ, nhiều quan điểm chống đối lại quan điểm của xã hội phong kiến (tiêu biểu hơn cả là thơ Hồ Xuân Hương). Đặc biệt văn học đã chú ý khám phá nội tâm nhân vật. Các tác giả (Nguyễn Dữ, Nguyễn Du, Đoàn Thị Điểm, Hồ Xuân Hương ) khi mô tả người phụ nữ, thường để cho nhân vật bộc bạch trực tiếp những nỗi đau khổ, những niềm riêng tư (sự tự ý thức về mình): "Đau đớn thay phận đàn bà/ Lời rằng bạc mệnh cũng là lời chung" (Truyện Kiều - Nguyễn Du), hoặc bộc lộ những phản ứng: "Kẻ đắp chăn bông kẻ lạnh lùng/ Chém cha cái kiếp lấy chồng chung" (Hồ Xuân Hương). Có thể khẳng định rằng cảm giác mất mát hạnh phúc và nỗi khát khao hạnh phúc là hai tâm trạng, hai nỗi niềm thường gặp nhất ở các nhân vật nữ trong văn học trung đại Việt Nam. Thân em như hạt mưa rào, Hạt rơi xuống giếng, hạt vào vườn hoa. Thân em như hạt mưa sa, Hạt vào đài các hạt ra ruộng cày. Thân em như giếng giữa đàng Người khôn rửa mặt, người phàm rửa chân.
Thân em như tấm lụa đào, Phất phơ trước chợ biết vào tay ai?
 Năm nay em đi làm dâu Thân khác gì trâu mang theo ách Năm nay em đi làm vợ Thân mang cày, dây khiến không biết ai? Em đi làm dâu không có mùa nghỉ, chỉ có mùa làm. Em ngồi cành trúc, em tựa cành mai, Đông đào tây liễu, biết ai bạn cùng? Thân em mười sáu tuổi đầu, Cha mẹ ép gả làm dâu nhà người. Nói ra sợ chị em cười, Năm ba chuyện thảm, chín mười chuyện cay. Tôi về đã mấy năm nay, Buồn riêng thì có, vui rày thì không. Ngày thời lại nằm không một mình! Có đêm thức suốt năm canh, Rau héo, cháo chó, loanh quanh đủ trò… Cá cắn câu biết đâu mà gỡ Chim vào lồng biết thuở nào ra. Có con phải khổ vì con, Có chồng phải gánh giang sơn nhà chồng. Ghe bầu trở lại về đông, Làm thân con gái theo chồng nuôi con. Bắc thang lên hỏi trăng già, Phải chăng phận gái mưa sa giữa trời. May ra gặp được giếng khơi Vừa trong vừa mát lại nơi thanh nhàn. Chẳng may số phận gian nan, Lầm than phải chịu phàn nàn cùng ai? Thân em như cá trong lờ Hết phương vùng vẫy biết nhờ nơi đâu. Nhớ xưa anh bủng anh beo Tay bưng chén thuốc lại đèo múi chanh Bây giờ anh mạnh anh lành Anh tham duyên mới anh đành phụ tôi. Thân em như cái cọc rào Mọt thời anh đổi chớ sao anh phiền. Thân em như chổi đầu hè Phòng khi mưa gió đi về chùi chân Chùi rồi lại vứt ra sân Gọi người hàng xóm có chân thì chùi Thân em như hạt mưa sa Hạt sa xuống biển, hạt sa lên rừng. Hạt sa gặp gió bay tung Sa đâu ấm đấy oán cùng trách ai. Con cò lặn lội bờ sông Gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non. Thân em như lá từ bi, Ngày thì dãi nắng, đêm thì dầm sương. Thân em như miếng cau khô Kẻ thanh tham mỏng, người thô tham dày. Thân em như trái bần trôi, Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu? Thân em vất vả trăm bề Sớm đi ruộng lúa tối về ruộng dâu Có lược chẳng kịp chải đầu Có cau chẳng kịp têm trầu mà ăn. Chiều chiều ra đứng bờ sông Muốn về với mẹ mà không có đò.
Lấy chồng làm lẽ khổ thay Đi cấy đi cày chị chẳng kể công Tối tối chị giữ mất chồng Chị cho manh chiếu, nằm không chuồng bò Mong chồng chồng chẳng xuống cho Đến khi chồng xuống, gà o o gáy dồn Chém cha con gà kia, sao mày vội gáy dồn. Để tao mất vía kinh hồn về nỗi chồng con.
Thân gái bến nước mười hai Gặp nơi trong đục may ai nấy nhờ. Thân em đi lấy chồng chung Khác nào như cái bung xung chui đầu. Thân em làm lẽ chẳng nề Có như chính thất mà lê giữa giường Tối tối chị giữ mất buồng Phát cho manh chiếu nằm suông nhà ngoài Sáng ngày chị gọi: bớ hai! Bấy giờ trở dậy thái khoai đâm bèo Vì chưng bác mẹ tôi nghèo Cho nên tôi phải đâm bèo, thái khoai. Thân em làm lẽ vô duyên Mỗi ngày một trận đòn ghen tơi bời Ai ơi ở vậy cho rồi Còn hơn lấy lẽ, chồng người khổ ta. Thân em như đóa hoa rơi Phải chăng chàng thật là người yêu hoa. Thân em như ớt chín cây Càng tươi ngoài vỏ, càng cay trong lòng. Thân em như cột đình trung Tay dơ cũng quẹt, tay phung cũng chùi. Thân em như củ ấu gai Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen. Ai ơi! nếm thử mà xem Nếm ra mới biết rằng em ngọt bùị. Thân em như cá trong bồn Không ăn có chịu, tiếng đồn oan chưa! Thân em như cái nón cời Như cái áo rách vá thời chưa may Chẳng lo gì áo rách tay Trời kia ngó lại vá may lại thường Áo rách có cách anh thương Nón cời có nghĩa anh thương nón cời. Thân em như chẽn lúa đòng đòng Phất phơ dưới ngọn nắng hồng buổi mai.
Chớ chê em xấu em đen Em như nước đục đánh phèn lại trong.
Thân em như hoa gạo trên cây, Chúng anh như đám cỏ may bên đường. Lạy trời cho cả gió sương, Cho hoa gạo rụng chui luồng cỏ may. Thân em như thể bình vôi Bỏ lăn bỏ lóc mồ côi một mình Chị em ai thấy đừng khinh Đỏ môi thắm miệng nhờ mình chớ ai. Thân em như thể trăng rằm Mây đen có phủ khôn lầm giá trong. Duyên kia đứt mối chỉ hồng Để anh nối lại thỏa lòng ước mơ. Lời kết: Những bài ca dao than thân trách phận không chỉ là lời than thở vì cuộc đời, cảnh ngộ khổ cực, đắng cay, mà còn là tiếng nói phản kháng, tiếng nói khẳng định giá trị, phẩm chất của người phụ nữ trong xã hội cũ. |
