Ông Hoàng Triệu Hải, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Lý học Đông Phương đã có những lý giải sau về điều này:
Trong cơ sở nền tảng của các bộ môn Lý học Đông Phương, chúng ta đều biết tới mô hình Hà Đồ đều có 9 ô. Các ô trên Hà Đồ đều phối với Thiên Can thích hợp với độ số của nó bao gồm: Giáp 1, Ất 2, Bính 3, Đinh 4, Mậu 5 [Mậu thuộc Thổ], Kỷ 6, Canh 7, Tân 8, Nhâm 9, Quý 10 [Quý thuộc Thủy]. Riêng ô giữa của Hà Đồ có hai thiên can là Mậu và Quý với độ số 5 - 10, chính là số của Trung cung của Hà Đồ.Tháng 7 âm lịch chính là tháng thứ chín, tính từ tháng Một [người Việt xưa tính bắt đầu năm mới từ tháng 11 âm lịch] Việt lịch. Do đó, theo chu kỳ Cửu cung, tháng 7 là lệnh tinh nhập trung cung Hà Đồ, tương ứng với độ số 10 của Thiên Can Quý thuộc thủy.
Tháng này có Thiên can là Âm Thủy và thiên can Quý đang quản trung cung, do vậy theo Lý học Việt thì tháng này âm khí rất vượng. Thiên Can là hình tượng mô tả quy luật tương tác từ bên ngoài tới Trái Đất. Tháng này thường xuất hiện mưa gió, lũ lụt làm không khí ẩm ướt… và lúc này mỗi chúng ta đứng ở vị trí địa hình khác nhau thì đương nhiên sẽ chịu tương tác khác nhau của âm khí.
Chính vì tính thể hiện âm khí vượng, nên nó được mô tả bằng "Địa Ngục". Địa là đất, ngục là hình tượng mô tả âm khí chất dưới đất được thoát từ dưới lòng đất.
| Ông Hoàng Triệu Hải, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu Lý học Đông Phương |
Chính từ đó, dân gian cho rằng đây chính là tháng của vong hồn lên ngao du cõi dương từ góc nhìn thần thánh, ma quỷ, vong hồn. Nhưng cũng chính từ sự nhân văn trong dòng máu Việt tộc, uống nước nhớ nguồn mà biến ngày rằm – ngày cực thịnh của âm khí hay chính là ngày mặt trăng tác động lớn nhất lên trái đất trở thành ngày tết để nhớ về tổ tiên ông bà và những người đã khuất.
Phong tục tập quán nhằm lưu giữ các giá trị cốt lõi cho việc kiêng cữ khi chu kỳ Thiên Can kết thúc nhằm tránh đi những tác động xấu khi âm khí quá vượng.
Ngày nay, sự thất truyền của một bộ môn khoa học cổ bị lạm dụng biến sự kiêng cữ thành thái quá và mê tín.
Tin liên quan
Theo tín ngưỡng này của người Trung Quốc, Quỷ môn quan sẽ đóng lại vào nửa đêm 14/7. Trong thời gian gần nửa tháng đó, mọi người dương thường cúng cháo, gạo… để quỷ đói không quấy phá, gia đình được bình an, việc làm ăn không gặp rắc rối.
Ở Việt Nam, việc cúng cô hồn là tín ngưỡng tâm linh truyền thống xuất phát từ niềm tin rằng con người có phần xác và phần hồn. Sau khi qua đời, có người được đầu thai chuyển kiếp, có người vì tâm tình còn nhiều khúc mắc nên chưa siêu thoát, cứ vất vưởng bơ vơ, cũng có người bị đày vào địa ngục làm quỷ đói, nếu được thả ra có thể nhũng nhiễu dương gian.
Mâm cúng cô hồn thường có cháo trắng.
Phan Kế Bính trong sách Việt Nam phong tục viết: "Rằm tháng Bảy gọi là Tết Trung nguyên. Ta tin theo sách Phật thường cho hôm ấy là ngày vong nhân xá tội, nghĩa là người dưới âm phủ được tha một ngày hôm ấy. Bởi vậy nhiều nhà mua vàng mã cúng gia tiên, các nhà có người mới mất cũng hay đốt mã làm chay về hôm ấy".
Trên thực tế, người Việt cúng cô hồn trong tháng 7, không ấn định riêng ngày nào, cúng sớm hay muộn tùy thuộc vào từng gia đình, từng địa phương. Nhiều gia đình cúng đúng vào ngày rằm, nhiều người cúng sớm hơn.
Ngoài mục đích tránh bị ma quỷ quấy phá, ở khía cạnh khác, cúng cô hồn thể cũng thể hiện sự nhân văn của người Việt, thể hiện sự thương xót đối với những vong hồn khốn khổ, đói khát, không được cúng tế.
Do đó, ngày rằm tháng bảy, ngoài việc cúng tổ tiên để tỏ lòng thành kính, báo hiếu, các gia đình thường có mâm cúng chúng sinh như một cách tích đức, tích phúc. Nhiều nhà còn làm lễ đọc kinh cầu siêu để siêu độ cho những vong hồn lang thang không nơi nương tựa.
Thiên An [Tổng hợp]
Theo quan niệm dân gian, tháng 7 âm lịch là khoảng thời gian mà linh hồn người chết cùng với quỷ đói được ''thả cửa'' trở về dương gian.
Bên cạnh những việc nên làm trong tháng 7 âm lịch, thì cần chú ý đến 18 điều cấm kỵ trong tháng cô hồn, bởi theo dân gian ''có thờ có thiêng có kiêng có lành'', nếu không kiêng kỵ thì gia đình dễ gặp xui xẻo, bị ''ma trêu quỷ hờn'' thậm chí rước vong vào nhà lúc nào không hay.
1. Nguồn gốc của tháng cô hồn
Theo Đạo giáo, tục cúng cô hồn xuất phát từ cổ tích Trung hoa. Mỗi năm đến dịp tháng 7 âm lịch, vào ngày đầu tháng [2/7] Diêm Vương mở cửa địa ngục để quỷ đói trở lại cõi trần gian, và đến Rằm tháng 7 phải trở lại vì lúc này Quỷ Môn Quan sẽ đóng.
Cũng theo quan niệm dân gian, khoảng thời gian này trên dương thế cô hồn xuất hiện khắp nơi vì vậy cần phải cúng cháo, gạo, đồ ăn để chúng không quấy nhiễu cuộc sống bình thường.
Theo tín ngưỡng của người Việt, đây cũng là hành động tâm linh ý nghĩa để giúp đỡ những linh hồn đói khổ đã khuất. Thông thường người Việt mình thường cúng cô hồn vào Rằm tháng 7 trùng với lễ Vu lan của phật giáo.
Vì sao tháng 7 được gọi là tháng cô hồn?
1. Theo quan niệm dân gian
Từ xa xưa, người Việt quan niệm con người có hai phần đó là phần hồn và phần xác. Tùy theo lúc còn sống và những việc mà người đó làm dẫn đến khi mất đi, phần hồn sẽ tách khỏi phần xác mà được đầu thai thành kiếp khác hay xuống địa ngục, thậm chí lang thang quấy rối người thường.
Tháng 7 là lúc Diêm Vương thả cửa cho ma quỷ túa ra tứ phương nên theo đó mà cứ đến tháng này, người Việt lại có những nghi lễ xua đuổi ma quỷ.
Trong đó, quan trọng nhất là việc cúng cô hồn. Lễ cúng này không chỉ để khói bị ma quỷ quậy phá mà còn để làm phúc, giúp những cô hồn có một ngày được no nê, đỡ tủi phận.
2. Theo quan niệm Đạo giáo
Quan niệm dân gian xưa của người Việt là vậy, còn dưới góc độ Đạo giáo, tục cúng cô hồn bắt nguồn từ tích cổ Trung Hoa.
Theo truyền thuyết dân gian truyền lại, từ ngày 2/7 âm lịch, Diêm Vương ra lệnh mở Quỷ Môn Quan và đến sau 12 giờ đêm ngày 14/7 thì kết thúc và các ma quỷ phải quay lại địa ngục.
Từ đó, vào tháng 7 âm lịch người ta quan niệm trên dương thế có nhiều quỷ đói quấy rối nên phải cúng cháo, gạo và muối cho chúng để tránh xui xẻo mang đến bình an cho cả gia đình.
Bạn có thể tìm hiểu thêm nguồn gốc của quỷ đói trong tháng cô hồn: Tìm hiểu về ngạ quỷ - quỷ đói trong tháng cô hồn.
3. Theo quan niệm Phật giáo
Theo Phật giáo thì tháng cô hồn này bắt nguồn từ một câu chuyện. Tương truyền, một đại đệ tử của Phật là đức A Nan Đà một buổi tối đang ngồi trong tịnh thấy thì thấy một con ngạ quỷ [quỷ đói] người gầy quắt, cổ dài, miệng nhả ra lửa bước vào, nói rằng 3 ngày nữa A Nan Đà sẽ chết và cũng trở thành quỷ miệng lửa [diệm khẩu] như nó.
Quỷ nói: “Nếu muốn tránh thì ông phải bố thí cho lũ ngạ quỷ chúng tôi mỗi đứa một hộc đồ ăn, và cúng dường Tam bảo giúp chúng tôi, để chúng tôi được tái sinh vào cõi trên, thì ông cũng được tăng thọ”.
Nghe vậy, Tôn giả A Nan Đà mang chuyện này nói với đức Phật. Phật bèn làm một bài chú đem tụng trong lễ cũng tam bảo để cầu siêu thoát cho quỷ đói miệng lửa.
Từ đó, lễ cúng được duy trì đến ngày nay, dân gian hiểu rộng ra là lễ cúng và cầu phúc cho vong nhân nói chung. Lâu dần thành xá tội vong nhân – thể hiện lòng kính trọng, vị tha của người còn sống đối với những người đã khuất, dù trước kia họ có làm chuyện sai trái cũng được tha thứ, mở lòng từ bi…
| "Tháng cô hồn" hay tháng 7 Âm lịch hàng năm còn gọi là “mở cửa mả” hoặc "xá tội vong nhân". [Ảnh minh họa] |
Theo quan niệm dân gian, tháng cô hồn hay tháng 7 Âm lịch hàng năm còn được coi là tháng của ma quỷ. Đáng chú ý là theo quan niệm này thì ngày rằm tháng 7 [15/7] là ngày “xá tội vong nhân”.
Đây cũng là ngày Diêm Vương mở Quỷ Môn Quan để ma quỷ có thể tự do trở về dương gian. Ngày 15/7 Âm lịch cũng là ngày “âm khí xung thiên”.
Tại Trung Quốc, tháng cô hồn bắt nguồn từ thông tin nêu trên. Theo đó, người trần cần phải cúng cháo, gạo, muối... để quỷ đói không quấy nhiễu.
Cũng tại Trung Quốc, người dân thương tiến hành cúng cô hồn vào ngày 14/7 Âm lịch hàng năm trong tháng cô hồn.
Còn ở Việt Nam, việc cúng cô hồn được coi là một tín ngưỡng tâm linh truyền thống của người Việt, được truyền từ đời này sang đời khác.
Với quan niệm con người gồm phần hồn và xác. Sau khi chết, hồn con người vẫn tồn tại, có thể đầu thai hoặc bị đày xuống địa ngục làm quỷ đói [ngạ quỷ].
Vào tháng cô hồn, người dân Việt Nam cúng vào ngày rằm hoặc ngày khác tùy thuộc vào từng gia đình và vùng miền. Tháng cô hồn được cho là không đem lại may mắn. Những công việc trọng đại như cưới hỏi, xây dựng... đều tránh tháng này.
Tháng 7 Âm lịch, người Việt còn có ngày Lễ Vu lan. Lễ Vu lan hay còn gọi là Lễ báo hiếu, là một trong những ngày lễ chính của Phật giáo.
Nguồn gốc Lễ Vu lan gắn với sự tích về Mục Kiền Liên, đệ tử của Đức Phật - là một vị tôn giả có nhiều phép thần thông.
Theo Phật giáo, để báo hiếu cha mẹ thì cần cử hành Lễ Vu Lan cầu siêu cho các đấng sinh thành và cầu phá địa ngục cho những vong hồn.