Bệnh vàng da ở trẻ khá phổ biến và chỉ mang tính tạm thời ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, cũng không được chủ quan vì đây có thể là dấu hiệu của bệnh lý.
Vàng da là kết quả của tăng sự tích tụ bilirubin trong máu. Bilirubin được tạo ra trong quá trình phân hủy bình thường của các tế bào hồng cầu. Đó là một chất màu vàng cam thường đi qua gan và được đào thải ra khỏi cơ thể.
Khi có lượng bilirubin trong máu cao bất thường sẽ dẫn đến hiện tượng vàng da, đồng thời xuất hiện các dấu hiệu thay đổi màu da và mắt.
Vàng da ở trẻ em và người lớn là bất thường và đồng thời là dấu hiệu của các vấn đề sức khỏe cần điều trị. Điều quan trọng là phải đến gặp bác sĩ nếu con bạn có bất kỳ dấu hiệu nào của tình trạng này.
Ở trẻ sơ sinh, vàng da thường xảy ra do gan của trẻ sơ sinh chưa phát triển đầy đủ để phân hủy và bài tiết bilirubin. Tuy nhiên, bệnh vàng da ở trẻ lớn có những nguyên nhân khác.
Chúng thường được chia thành ba loại:
- Vàng da tắc nghẽn: do tắc nghẽn ống mật giữa tuyến tụy và gan
- Vàng da tế bào gan: xuất hiện nếu có bệnh hoặc tổn thương gan
- Vàng da tan máu: phát triển khi có sự phân hủy bất thường của các tế bào hồng cầu, dẫn đến nồng độ bilirubin trong máu quá cao
Các dấu hiệu vàng da rõ ràng nhất là da và lòng trắng của mắt có màu vàng. Vàng da cũng có thể gây ra thay đổi màu sắc của chất lỏng trong cơ thể như phân nhạt màu và nước tiểu sẫm màu.
Nếu bệnh vàng da của con bạn liên quan đến một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng, chẳng hạn như viêm gan sẽ có thêm các triệu chứng khác, bao gồm:
- Sốt
- Đau bụng
- Buồn nôn
- Mệt mỏi
Các triệu chứng của vàng da cần được xem xét nghiêm túc, nhưng nếu chúng đi kèm với các dấu hiệu khác, hãy đưa trẻ đến phòng cấp cứu hoặc phòng khám chuyên khoa càng sớm càng tốt.
Sốt có thể là triệu chứng của bệnh vàng da
Vàng da bắt nguồn từ một số nguyên nhân có thể xảy ra. Biết nguồn gốc của bệnh vàng da rất quan trọng để có phương pháp điều trị phù hợp.
Các nguyên nhân của vàng da là:
Viêm gan
Có năm loại viêm gan có thể lây truyền cơ bản, mỗi loại được kích hoạt bởi một loại vi rút khác nhau.
- Viêm gan A thường là kết quả của việc tiêu thụ nước hoặc thực phẩm bị ô nhiễm.
- Viêm gan B lây truyền qua dịch cơ thể. Người mẹ bị viêm gan B có thể truyền siêu vi khuẩn này sang con khi sinh.
- Viêm gan C thường lây truyền qua máu hoặc kim tiêm bị ô nhiễm, vì vậy nó có thể ít gây ra bệnh vàng da ở trẻ nhỏ.
- Viêm gan D thường phát triển ở những người đã có vi rút viêm gan B.
- Viêm gan E thường được phân lập đối với các khu vực đang phát triển trên thế giới.
Viêm gan A và viêm gan B có thể phòng ngừa được bằng vắc xin. Một loại viêm gan khác, được gọi là viêm gan tự miễn, xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm các tế bào khỏe mạnh trong gan.
Tất cả các dạng viêm gan đều có thể gây hại nghiêm trọng đến chức năng gan.
Viêm gan là nguyên nhân hàng đầu gây vàng da
Virus Epstein-Barr [EBV]
EBV là một virus phổ biến ảnh hưởng đến trẻ em và người lớn. Nó có xu hướng lây truyền qua chất dịch cơ thể, chẳng hạn như nước bọt.
Trẻ em dùng chung bàn chải đánh răng hoặc ly uống nước với người bị EBV sẽ dễ bị nhiễm bệnh. Bạn hoặc con bạn có thể bị EBV và không có triệu chứng hoặc các vấn đề sức khỏe kéo dài. Nhưng trong những trường hợp nghiêm trọng hơn, có thể có vàng da, sốt, hạch to và các dấu hiệu khác.
Sỏi mật
Sỏi mật xảy ra khi các chất lắng đọng nhỏ và cứng của mật hình thành trong túi mật không được thải hết ra ngoài.
Ung thư
Ung thư tuyến tụy và gan có thể gây vàng da. Tuy nhiên, tình trạng này hiếm gặp ở trẻ em.
Chứng tan máu, thiếu máu
Thiếu máu huyết tán gây ra sự phá hủy và loại bỏ các tế bào hồng cầu với tốc độ nhanh hơn bình thường. Thiếu máu tan máu có thể là một tình trạng di truyền, di truyền từ một hoặc cả hai cha mẹ, hoặc nó có thể là kết quả của nhiễm trùng hoặc bệnh tự miễn dịch, trong số những thứ khác.
Chẩn đoán ban đầu của bệnh vàng da có thể được thực hiện bằng cách khám sức khỏe và quan sát da, mắt của trẻ.
Bác sĩ sẽ tìm kiếm các dấu hiệu của bệnh gan bằng cách kiểm tra các vết bầm tím bất thường hoặc các u mạch hình mạng nhện , là những cụm mạch máu nhỏ, bất thường ngay dưới bề mặt da.
Nếu các ngón tay và lòng bàn tay chuyển sang màu hơi đỏ [ban đỏ lòng bàn tay], đó có thể là dấu hiệu của bệnh gan.
Xét nghiệm máu và nước tiểu có thể tiết lộ mức độ bilirubin trong cơ thể cùng với các vấn đề với chức năng gan và thiếu máu. Xét nghiệm máu cũng có thể giúp chẩn đoán các tình trạng như viêm gan và Epstein-Barr.
Trẻ có thể phải lấy máu để xét nghiệm chẩn đoán bệnh vàng da
Phương pháp điều trị vàng da sẽ phụ thuộc vào tình trạng cơ bản. Vàng da ở trẻ sơ sinh do nồng độ bilirubin tăng cao có thể được điều trị bằng đèn chiếu. Với phương pháp điều trị này, trẻ được tiếp xúc với ánh sáng xanh đặc biệt để giúp giảm mức độ bilirubin.
Nếu vấn đề liên quan đến quá trình phá hủy tế bào hồng cầu nhanh, bác sĩ có thể đề nghị truyền máu, một số loại thuốc hoặc phương pháp di chuyển huyết tương, một quá trình tách huyết tương khỏi tế bào máu.
Đối với trẻ sơ sinh có nồng độ bilirubin rất cao, truyền máu có thể hữu ích. Trong quá trình điều trị này, một lượng nhỏ máu được rút ra và truyền cho con bạn để giúp tăng số lượng tế bào hồng cầu và làm giảm mức bilirubin.
Các phương pháp điều trị viêm gan khác nhau, tùy thuộc vào loại vi rút. Ví dụ, viêm gan A thường rời khỏi cơ thể mà không cần điều trị, mặc dù có thể mất vài tháng. Viêm gan B và C cần dùng thuốc kháng vi-rút.
Những thông tin cung cấp trong bài viết của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc chỉ có tính chất tham khảo, không thay thế cho việc chẩn đoán hoặc điều trị y khoa.
Theo dõi fanpage của Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc để biết thêm thông tin bổ ích khác: //www.facebook.com/BenhvienHongNgoc/
Vàng da ở trẻ sơ sinh là một tình trạng dễ gặp, đặc biệt đối với các bé sinh non tháng. Đối với vàng da sinh lý thường sẽ tự khỏi, không ảnh hưởng đến sức khỏe của bé và không cần can thiệp gì thêm. Tuy nhiên một số trường hợp do nồng độ bilirubin tăng quá cao sẽ tác động nghiêm trọng đến sức khỏe của trẻ.Vàng da là hiện tượng hồng cầu bị vỡ, chức năng chuyển hóa bilirubin của gan chưa hoàn thiện.Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh có thể gây biến chứng vàng da nhân não, có thể khiến trẻ tử vong hoặc để lại di chứng chậm phát triển ở trẻ. Do vậy, các bà mẹ nên trang bị một số kiến thức cơ bản để phân biệt vàng da sơ sinh sinh lý và vàng da bệnh lý.
Tại đơn nguyên sơ sinh, khoa Nhi Bệnh viện A Thái Nguyên mỗi ngày tiếp nhận nhiều trường hợp bệnh nhi vàng da. Tình trạng vàng da xuất hiện do nồng độ bilirubin trong máu tăng cao. Ở trẻ sơ sinh, các triệu chứng sẽ xuất hiện khi bilirubin toàn phần >7mg%, còn đối với người lớn con số sẽ là >2mg%. Ở trẻ sơ sinh có thể bị vàng da sinh lý hoặc vàng da bệnh lý. Vàng da sinh lý thường sẽ biến mất sau một thời gian ngắn. Trong khi đó, nếu bị vàng da bệnh lý sẽ rất nguy hiểm trẻ có thể bị hôn mê, co giật.
[Ảnh: Bác sỹ thăm khám tại đơn nguyên sơ sinh, Khoa Nhi Bệnh viện A]
* Vàng da sinh lý
Vàng da sinh lý có thể ở mức độ nhẹ, với trẻ đủ tháng. Bình thường vàng da được coi là sinh lý khi vàng da xuất hiện sau 24 giờ tuổi, và thường sẽ biến mất trong vòng 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần với trẻ non tháng. Mức độ vàng da nhẹ là chỉ vàng da đơn thuần [chỉ vàng da vùng mặt, cổ, ngực và vùng bụng phía trên rốn] không kèm theo các triệu chứng bất thường khác [ thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, lừ đừ,...]. Nồng độ Bilirubin/máu không quá 12mg% ở trẻ đủ tháng và không quá 14mg% ở trẻ thiếu tháng,... Tốc độ tăng Bilirubin/máu không quá 5mg% trong 24 giờ. Ngoài ra, nước tiểu của trẻ sơ sinh có màu tối hoặc màu vàng [ nước tiểu của trẻ sơ sinh thường không màu] và phân nhạt màu.
- Nguyên nhân gây hiện tượng vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh: là do sự tích tụ của Bilirubin, một chất có màu vàng được sinh ra khi các tế bào hồng cầu bị phá vỡ giải phóng ra. Hiện tượng này xảy ra phổ biến ở trẻ sơ sinh vì các bé có lượng tế bào hồng cầu cao, các tế bào này thường xuyên bị phá vỡ và được thay mới. Trong khi đó, gan của trẻ lại chưa đủ trưởng thành để lọc bỏ hết Bilirubin khỏi máu vì vậy gây nên vàng da. Khi trẻ được khoảng 2 tuần tuổi, gan đã phát triển đầy đủ hơn và đủ sức xử lý Bilirubin nên bệnh vàng da sẽ tự khỏi mà không gây ra bất kỳ nguy hiểm nào.
*Vàng da bệnh lý
Trong một số trường hợp, vàng da là biểu hiện của một căn bệnh tiềm tàng nào đó và ở những trường hợp này vàng da sẽ xuất hiện sớm, trong vòng 24 giờ sau sinh.
- Biểu hiện của vàng da sơ sinh bệnh lý: là vàng da đậm xuất hiện sớm, không hết vàng sau 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ thiếu tháng, mức độ vàng toàn thân, lòng bàn tay, bàn chân và cả kết mạc mắt. Đồng thời với vàng da, có sự xuất hiện của các triệu chứng bất thường khác như: trẻ lừ đừ, bỏ bú, co giật,... Xét nghiệm Bilirubin trong máu tăng hơn bình thường.Nếu không phát hiện và điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý kịp thời có thể xảy ra biến chứng nhiễm độc thần kinh do Bilirubin gián tiếp thấp vào não làm cho trẻ tử vong hoặc bị hại não suốt đời.Một số nguyên nhân gây vàng da sơ sinh bệnh lý như: bất đồng nhóm máu mẹ con [ABO, Rh], bệnh lý tan máu [thiếu men G6PD, hồng cầu hình liềm, nhiễm trùng], xuất huyết dưới da, chậm đi phân su, nhiễm virus bào thai, bệnh lý gan mật bẩm sinh [teo đường mật, giãn đường mật].
* Khi trẻ có một trong số các dấu hiệu sau thì cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khám và tìm nguyên nhân điều trị vàng da kịp thời.
- Vàng da xuất hiện sớm trước 48 giờ sau sinh.
- Vàng toàn thân, vàng cả lòng bàn tay và lòng bàn chân.
- Vàng da kéo dài trên 1 tuần đối với trẻ đủ tháng, trên 2 tuần với trẻ thiếu tháng.
- Trẻ bị vàng da kèm các dấu hiệu bất thường khác như bú ít, co giật, sốt, phân bạc màu,...
Hiện tượng vàng da rất dễ nhận biết bằng mắt thường ở nơi có đủ ánh sáng. Vì vậy, hàng ngày các bà mẹ cần quan sát màu da toàn thân của trẻ ở nơi sáng. Trong trường hợp khó nhận biết [da trẻ đỏ hồng hoặc đen], nên ấn nhẹ ngón tay cái lên da trẻ trong vài giây, sau đó buông ra, nếu trẻ bị vàng da nơi ấn ngón tay sẽ có màu vàng rõ rệt. Khi trẻ có biểu hiện nghi là vàng da, cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ để kiểm tra và có phương pháp điều trị kịp thời. Phương pháp điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý do tăng Bilirubin gián tiếp tại Đơn nguyên sơ sinh, Khoa Nhi Bệnh viện A Thái Nguyên đang điều trị đem lại kết quả tốt đẹp:
- Chiếu đèn: là phương pháp điều trị đơn giản, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu của phương pháp này là sử dụng năng lượng ánh sáng xuyên qua da giúp chuyển hóa Bilirubin tự do trong máu thành chất khác không độc, đào thải ra ngoài phân, nước tiểu. Khi chiếu đèn, trẻ sẽ được cởi bỏ quần áo ở trần, che kín mắt và bộ phận sinh dục, xoay trở để tăng diện tích da tiếp xúc với ánh sáng.
- Thay máu: là biện pháp được sử dụng khi trẻ vàng da ở mức độ nặng thất bại điều trị với liệu pháp chiếu đèn hoặc có triệu chứng thần kinh đi kèm.
[ Chiếu đèn là phương pháp hiệu quả điều trị trẻ vàng da Ảnh: Tại Đơn nguyên sơ sinh, Khoa Nhi Bệnh viện A]
*Phòng ngừa vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh
- Chăm sóc sức khỏe tốt khi mang thai, khám thai đầy đủ theo lịch hẹn để có thể phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý trong thai kỳ. Nhờ đó tránh được sinh non, sinh nhẹ cân, quá cân, nhiễm trùng từ mẹ sang con.
- Cho trẻ bú sữa non ngay sau sinh và giữ ấm trẻ để giúp trẻ không bị hạn thân nhiệt, hạ đường huyết và đi phân su sớm ngay sau sinh.
- Phòng trẻ phải có đủ ánh sáng để có thể dễ dàng theo dõi màu sắc da của trẻ.
Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh nếu không phát hiện kịp thời sẽ rất phức tạp và nghiêm trọng, nhưng nếu trẻ được can thiệp và điều trị từ sớm có thể ngăn ngừa các diễn biến,biến chứng của bệnh. Do đó,chăm sóc và dự phòng tốt từ giai đoạn thai kỳ sẽ giúp bé có một cơ thể khỏe mạnh./.
Mọi thắc mắc và thông tin giải đáp xin vui lòng liên hệ:
Khoa Nhi- Bệnh viện A Thái Nguyên
Hotline: 0384816400
Địa chỉ: Đường Quang Trung, Phường Thịnh Đán, TP Thái Nguyên, Tỉnh Thái Nguyên.
Tin bài:BS Nguyễn Yến- Trưởng Khoa Nhi
Phương Thúy- Phòng Đào tạo& Chỉ đạo tuyến