Bản quyền thuộc © Hội gan mật Việt Nam phát triển bởi HCVIET COMPANY.
Điều trị viêm tụy cấp nặng và các biến chứng bao gồm
Đơn vị hồi sức tích cực [ICU]
Dinh dưỡng đường ruột được ưa chuộng hơn dinh dưỡng đường tĩnh mạch
Kháng sinh cho các nhiễm trùng ngoài tụy và hoại tử
Nội soi mật tụy ngược dòng [ERCP] khi đồng thời có viêm tụy cấp và viêm đường mật cấp
Việc quản lý các bệnh nhân viêm tụy cấp nặng và các biến chứng của nó cần được cá nhân hoá bằng cách sử dụng phương pháp đa chuyên khoa bao gồm các nhà nội soi, các nhà điện quang can thiệp và bác sĩ phẫu thuật. Bệnh nhân bị viêm tụy cấp nặng phải được theo dõi chặt chẽ trong 24 đến 48 giờ đầu tiên trong ICU. Bệnh nhân có tình trạng nặng hơn hoặc biến chứng tại chỗ lan rộng cần can thiệp nên được chuyển sang các trung tâm chất lượng cao tập trung vào bệnh tụy [nếu có].
Bệnh nhân viêm tụy cấp nghiêm trọng cần được hỗ trợ dinh dưỡng, mặc dù thời gian bắt đầu và thời gian tối ưu hỗ trợ dinh dưỡng vẫn còn chưa rõ ràng. Hướng dẫn của Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ 2013 khuyến cáo sử dụng dinh dưỡng đường ruột và chỉ sử dụng dinh dưỡng tĩnh mạch nếu không thể sử dụng đường ruột, không dung nạp, hoặc không đáp ứng được các yêu cầu caloric. Đường ruột được ưa chuộng vì nó
Giúp duy trì hàng rào niêm mạc ruột
Ngăn ngừa chứng teo ruột có thể xảy ra khi ruột nghỉ ngơi kéo dài [và thúc đẩy sự di chuyển của vi khuẩn có thể làm hoại tử tuyến tụy]
Tránh nguy cơ nhiễm trùng catheter tĩnh mạch trung tâm
Một ống thông mũi ruột non đặt quá dây chằng Treitz có thể giúp tránh kích thích giai đoạn dạ dày của quá trình tiêu hóa; việc này yêu cầu hướng dẫn bằng X quang hoặc nội soi. Nếu không thể đặt ống thông mũi ruột non, nên sử dụng ống thông mũi dạ dày. Trong cả hai trường hợp, bệnh nhân nên được đặt ở vị trí thẳng đứng để giảm nguy cơ hít. Các hướng dẫn của ACG lưu ý rằng việc cho ăn mũi dạ dày và mũi ruột non có vẻ tương đồng về hiệu quả và sự an toàn của chúng.
Hướng dẫn của Hội các nhà tiêu hóa Hoa Kỳ 2013 và Hội Tiêu Hóa Hoa Kỳ 2018, kháng sinh dự phòng không được khuyến cáo ở những bệnh nhân viêm tụy cấp, bất kể loại bệnh hay mức độ nghiêm trọng của bệnh. Tuy nhiên, kháng sinh nên được bắt đầu nếu bệnh nhân bị nhiễm trùng ngoài tụy [ví dụ viêm đường mật, viêm phổi, nhiễm trùng đường máu, nhiễm trùng tiết niệu] hoặc hoại tử tụy.
Nhiễm trùng [tụy hay ngoài tụy] nên nghi ngờ ở những bệnh nhân có dấu hiệu xấu đi [sốt, tăng bạch cầu] hoặc không cải thiện sau 7 đến 10 ngày nằm viện. Hầu hết các nhiễm trùng trong hoại tử tụy đều do các vi khuẩn đơn lẻ từ ruột gây ra. Các sinh vật phổ biến nhất là vi khuẩn gram âm; vi khuẩn gram dương và nấm rất hiếm. Ở những bệnh nhân bị hoại tử, nên dùng kháng sinh có khả năng xâm nhập vào ổ hoại tử tụy, như carbapenems, fluoroquinolones, và metronidazole.
Đối với phẫu thuật cắt bỏ ổ hoại tử, cách tiếp cận xâm lấn tối thiểu được ưa thích hơn là phương pháp phẫu thuật mở và cần được xem là lựa chọn đầu tiên. Hướng dẫn của Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kì 2013 khuyến cáo rằng nên trì hoãn dẫn lưu ổ hoại tử [bằng cách tiếp cận X quang, nội soi, hoặc ngoại khoa], tốt hơn là nên kéo dài 4 tuần ở bệnh nhân ổn định, cho phép làm mềm các cấu trúc và sự phát triển của bao xơ xung quanh ổ hoại tử [hoại tử có vách ngăn].
Hơn 80% bệnh nhân viêm tụy do sỏi mật sẽ thải loại viên sỏi một cách tự nhiên và không cần nội soi mật tụy ngược ERCP. Các bệnh nhân bị viêm tụy cấp và viêm đường mật cấp tính đồng thời phải trải qua ERCP sớm. Những bệnh nhân bị viêm tụy do sỏi mật nhẹ mà cải thiện một cách tự nhiên nên cắt bỏ túi mật trước khi xuất viện để ngăn ngừa các cơn đợt tái phát.
Một nang giả tiến triển nhanh chóng, bị nhiễm trùng, chảy máu, hoặc có khả năng vỡ đòi hỏi được dẫn lưu. Việc lựa chọn dẫn lưu, phẫu thuật, hay mở thông nang tụy dạ dày dựa vào siêu âm nội soi phụ thuộc vào vị trí của nang giả và kinh nghiệm của chuyên gia.
Viêm tụy cấp hoại tử thường có tiên lượng rất xấu, không ít người bệnh chịu biến chứng nặng nề, diễn tiến suy đa cơ quan và tỷ lệ tử vong cao, khoảng 20-50%.
Từ đầu năm 2021 đến nay, chỉ riêng Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc, Bệnh viện Bình Dân [TP.HCM] đã tiếp nhận điều trị 14 trường hợp viêm tụy cấp hoại tử nặng do rượu bia, trong đó nhiều trường hợp phải phối hợp lọc máu liên tục, dẫn lưu dịch hoại tử và kết hợp kháng sinh phổ rộng trong điều trị.
Hầu hết [80%] các trường hợp viêm tụy hoại tử nặng phải điều trị, chăm sóc đặc biệt trong dịp đầu năm là nam giới, độ tuổi trung bình từ 30-40 tuổi và khởi phát đau sau khi uống rượu.
Sự kết hợp giữa điều trị chặt chẽ giữa các bác sĩ nội khoa, hồi sức tích cực và bác sĩ phẫu thuật đã giúp điều trị các trường hợp viêm tụy cấp hoại tử nặng đạt hiệu quả cao hơn, cắt vòng xoắn suy đa tạng, hồi phục nhanh hơn và giảm các biến chứng.
Thời gian trung bình phải chăm sóc tại Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc là 6 ngày và tổng thời gian người bệnh phải nằm điều trị khoảng 15-20 ngày.
Vì sao tụy bị viêm cấp?
Tuyến tụy vừa có chức năng nội tiết, tiết hormon insulin và glucagon để giữ ổn định lượng đường trong máu; vừa là cơ quan ngoại tiết, tiết ra các men tiêu hóa thức ăn.
Tình trạng viêm tụy xảy ra khi các men này hoạt hóa trước khi được đổ vào ruột non.
Lúc này men tụy sẽ tấn công tuyến tụy, gây tổn thương mô tụy, tụy bị hỏng hoàn toàn và có thể đe dọa tính mạng người bệnh.
Có nhiều nguyên nhân gây viêm tụy cấp, nhưng đáng kể nhất là do người bệnh dùng nhiều rượu bia trong thời gian dài.
Nguyên nhân khác cũng đang có xu hướng tăng là do bị rối loạn mỡ máu, tăng triglyceride trong máu.
Người béo phì hoặc uống nhiều rượu bia có nguy cơ cao bị tăng triglyceride trong máu.
Viêm tụy cấp thường xảy ra do uống nhiều rượu bia chiếm đến 60-70% số bệnh nhân viêm tụy cấp ở nước ta.
Triệu chứng của viêm tuỵ cấp xảy ra hết sức cấp tính, đột ngột và diễn biến phức tạp, có thể có các dấu hiệu ngoại khoa xen lẫn, đặc biệt là trong viêm tụy cấp thể hoại tử.
Bệnh nhân có biểu hiện đau bụng xuất hiện gần như 100% các trường hợp.
Điển hình là cơn đau bụng xuất hiện đột ngột, dữ dội ở vùng trên rốn, lan lên ngực, sang 2 bên mạng sườn, xiên sau lưng.
Đau dữ dội nhất sau vài giờ và kéo dài nhiều giờ, nhất là ở người béo phì sau bữa ăn nhiều rượu, thịt, song có khi khởi phát tự nhiên.
Nôn xuất hiện cùng với đau, xảy ra ở khoảng 70- 80% các trường hợp, sau nôn đau vẫn không thuyên giảm.
Bí trung đại tiện do tình trạng liệt ruột cơ năng, các biểu hiện này rất dễ nhầm lẫn với các bệnh liên quan đến tiêu hóa và bệnh nhân thường nhập viện muộn, nguy cơ tử vong cao...
Trong thể viêm tụy cấp nặng, bệnh nhân biểu hiện bằng bệnh cảnh suy nhiều cơ quan: sốc, suy hô hấp, suy thận...
Nếu không được điều trị sớm, ở mức độ nặng, bệnh diễn biến phức tạp, nhiều biến chứng suy đa tạng, nhiễm trùng thứ phát tỷ lệ tử vong cao 20-50%.
Viêm tụy cấp cần được điều trị kịp thời vì có thể tạo “cơn bão cytokine”- phản ứng miễn dịch quá mức của cơ thể, dịch tụy tràn ra ngoài tụy và đổ vào ổ bụng gây viêm phúc mạc, sốc nhiễm trùng... Chất độc cũng có thể đi vào máu gây hạ huyết áp, nhiễm trùng huyết, tổn thương các cơ quan bên ngoài ổ bụng.
Bệnh hay tái phát
Bệnh viêm tụy cấp rất dễ tái phát vì người bệnh dù ra viện vẫn phải hết sức giữ gìn, tái khám định kỳ và theo dõi chặt chẽ.
Nhiều trường hợp sau khi về, bệnh nhân ăn uống kém, đi ngoài phân sống [do tụy bị hoại tử nên ảnh hưởng đến tiêu hóa]; một số lại mắc đái tháo đường do viêm tụy.
Bệnh nhân cũng có thể gặp những biến chứng liên quan đến viêm tụy mạn tính như đái tháo đường, hình thành các nang giả trong tụy...
Vì vậy, cứu được bệnh nhân là một thành công, nhưng nếu ngay từ đầu, người dân không uống rượu thì sẽ hạn chế được khả năng viêm tụy cấp, hạn chế việc tổn thương không hồi phục nhiều cơ quan trong cơ thể.
Những người thường xuyên tiếp xúc với rượu, bia hoặc có tiền sử viêm tụy trước đây cần trang bị kiến thức cho bản thân và gia đình về bệnh lý này.
Khi có dấu hiệu như đau bụng dữ dội, bí trung đại tiện, nôn ói, chướng bụng sau bữa ăn thịnh soạn hoặc uống rượu bia kéo dài, cần nghĩ đến trước tiên khả năng xảy ra viêm tụy cấp để đến bệnh viện điều trị kịp thời.
Lưu ý: với cách sống hiện đại lười vận động, sử dụng nhiều rượu bia thì việc người bị viêm tụy cấp do rượu sẽ có chiều hướng gia tăng.
Chính vì vậy, cần hạn chế uống rượu, bia để phòng bệnh là việc làm rất cần thiết.