Ăn uống không đúng cách, lười vận động là nguyên nhân gây ra béo phì - Ảnh: DUYÊN PHAN
Thời gian gần đây, tỉ lệ trẻ thừa cân béo phì tăng nhanh và tỉ lệ trẻ suy dinh dưỡng giảm chậm. Làm cách nào khống chế tình trạng này?
Viện Dinh dưỡng quốc gia đã khảo sát trên hơn 5.000 học sinh các cấp học tại Hà Nội, Thái Nguyên, Sóc Trăng, Nghệ An và TP.HCM, giải đáp những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này.
Chăm sóc sức khỏe và dinh dưỡng cân đối, hợp lý phòng chống thừa cân béo phì bằng giảm tiêu thụ thực phẩm giàu chất béo, sử dụng hợp lý nguồn thực phẩm giàu chất đạm, kiểm soát cân nặng, tăng cường hoạt động thể lực, giảm thời gian hoạt động tĩnh tại cho trẻ em cả ở trường và ở nhà.
Nhóm nghiên cứu khuyến cáo
Thừa chất đạm, chất béo, thiếu vitamin, thiếu vận động
Qua khảo sát của Viện Dinh dưỡng, học sinh tiểu học ở cả thành thị và nông thôn đã đáp ứng nhu cầu khuyến nghị về năng lượng, trong đó mức đáp ứng tại thành thị là hơn 112% và nông thôn là 101%.
Tuy nhiên, điều giật mình là mức đáp ứng về đạm [protein] và chất béo [lipid] đều cao hơn nhiều so với nhu cầu khuyến nghị ở cả khu vực nông thôn và thành thị, với mức đáp ứng chung là hơn 190% đối với protein và 125% đối với lipid.
Đặc biệt, trẻ thành thị đang bị thừa rất nhiều đạm [205% so với nhu cầu] và chất béo [133% so với nhu cầu].
Trong khi đó, khảo sát tình hình sử dụng gần 20 loại vitamin, khoáng chất, chất dinh dưỡng cần thiết thì cũng thật bất ngờ, hầu hết lại không đạt so với nhu cầu của trẻ. Chỉ có vitamin B1, B2 và C đáp ứng được nhu cầu khuyến nghị, các vitamin còn lại bao gồm vitamin A, D đều chưa đáp ứng được nhu cầu khuyến nghị, đặc biệt mức đáp ứng vitamin D là rất thấp, chỉ đạt 17,5% cho cả 2 vùng.
Về hoạt động thể lực, khảo sát cũng cho thấy có tới 1/3 học sinh THCS hoạt động thể lực ở mức thấp; với nhóm học sinh tiểu học, tỉ lệ này tương đương 1/4 các cháu được khảo sát.
Trong khi thời gian ngồi máy tính, xem tivi khá cao: với học sinh tiểu học thì thời gian ngồi máy tính, xem tivi vượt mức khuyến nghị [2 giờ/ngày] trong các ngày nghỉ; với học sinh THPT và THCS, thời gian ngồi tĩnh tại vượt khuyến nghị trong cả các ngày thường.
Thừa năng lượng nhưng lại thiếu vận động thể lực cũng là một trong những căn nguyên gây thừa cân béo phì.
Thừa năng lượng nhưng lại thiếu vận động thể lực cũng là một trong những căn nguyên gây thừa cân béo phì - Anhr: DUYÊN PHAN
Chống dịch béo phì, bằng cách nào?
Khác với giai đoạn trước, các bậc cha mẹ lo lắng thừa cân béo phì xuất hiện chỉ ở thành thị, thì hiện nay tình trạng này cũng khá phổ biến ở nông thôn.
Trước đây, nhiều quan điểm cho rằng ăn nhiều đồ ngọt là nguyên nhân chính dẫn đến thừa cân béo phì. Tuy nhiên, theo GS Phan Thị Kim - chủ tịch Hội Khoa học kỹ thuật an toàn thực phẩm Việt Nam: "Có nhiều tranh cãi về việc ăn nhiều đồ ngọt sẽ dẫn đến thừa cân béo phì, nhưng đồ ngọt chỉ là một trong số các yếu tố thôi, còn lại việc lười vận động mới là nguyên nhân, ăn vào nhiều nhưng vận động nhiều thì không béo phì".
Theo kết quả nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng, dù năng lượng nạp vào vượt khuyến nghị nhưng khẩu phần ăn của trẻ lại chưa đạt về thành phần, đặc biệt về tỉ lệ chất xơ, trẻ lại sử dụng quá nhiều protein, chất béo... Nghiên cứu này cũng cho thấy nhóm trẻ thừa cân béo phì có xu hướng tiêu thụ quá nhiều chất đạm.
Nhóm nghiên cứu đề nghị cần tạo cho trẻ bữa ăn lành mạnh, cân đối về thành phần dinh dưỡng, tạo sân chơi để trẻ vận động, chơi thể thao, đảm bảo giấc ngủ hằng ngày cho trẻ.
Theo TS Từ Ngữ - phó chủ tịch kiêm tổng thư ký Hội Dinh dưỡng Việt Nam: "Trong các giải pháp để giảm trẻ thừa cân béo phì, dinh dưỡng và vận động là hai giải pháp mà chúng ta có thể can thiệp, tác động, còn gen thì chúng ta không can thiệp được. Chúng ta nên tập trung vào hai vấn đề này: một là dinh dưỡng, hai là vận động".
HỒNG HÀ
Không chỉ những trẻ thấp còi mà ngay cả những trẻ thừa cân, béo phì cũng có nguy cơ bị suy dinh dưỡng. Nguyên nhân béo phì mà vẫn suy dinh dưỡng ở trẻ thường là do cha mẹ chưa cân đối các chất dinh dưỡng trong chế độ ăn mỗi ngày của trẻ. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này, đồng thời là những hướng dẫn giúp các bậc phụ huynh có thể chăm sóc dinh dưỡng cho trẻ tốt hơn, giúp trẻ phát triển cân đối, khỏe mạnh.
1. Nguyên nhân béo phì mà vẫn suy dinh dưỡng ở trẻ
1.1. Nguyên nhân béo phì mà vẫn suy dinh dưỡng ở trẻ
Rất nhiều trẻ có thể trạng béo tốt nhưng bên trong lại bị thiếu máu, thiếu vitamin D, thiếu canxi, còi xương,… Đây còn được gọi là tình trạng suy dinh dưỡng thể béo phì. Một số nguyên nhân béo phì mà vẫn suy dinh dưỡng ở trẻ là:
- Vì mẹ không đủ sữa hoặc vì một vài lý do khác khiến cho trẻ phải uống sữa công thức mà không được bú sữa mẹ trong 6 tháng đầu đời. Điều này khiến cho bé không nhận được nhiều chất dinh dưỡng tốt nhất từ sữa mẹ, đặc biệt là lượng canxi trong sữa mẹ.
Mẹ cho con ăn quá nhiều thức ăn nhanh cũng chính là nguyên nhân béo phì mà vẫn suy dinh dưỡng ở trẻ
- Một số các bậc phụ huynh có tâm lý lo lắng thái quá nên kiêng cữ quá mức cho trẻ khiến trẻ không được thường xuyên tiếp xúc với ánh nắng mặt trời để hấp thụ vitamin D và dẫn tới thiếu vitamin D. Khi thiếu vitamin D thì khả năng hấp thụ canxi của trẻ cũng kém hơn rất nhiều.
- Những trẻ bước vào thời kỳ ăn dặm quá sớm [trước 4 tháng tuổi] sẽ có nguy cơ cao bị rối loạn chuyển hóa và không thể hấp thụ canxi một cách tốt nhất, gây ảnh hưởng đến sự phát triển của cả hệ thống xương và có nguy cơ bị còi xương.
- Một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến tình trạng trẻ bị thừa cân, béo phì nhưng vẫn bị suy dinh dưỡng là do cha mẹ áp dụng cho con một chế độ ăn không cân đối. Mẹ cho con ăn quá nhiều chất đạm, tinh bột và chất béo, chẳng hạn như cơm, bánh mì, đồ ăn nhanh, nước ngọt,… nhưng lại quên bổ sung các loại thực phẩm có chứa vitamin D và canxi cho con. Hoặc cũng có thể do mẹ lựa chọn những loại sữa không phù hợp với trẻ.
Khi bé được bổ sung quá nhiều chất đạm, chất béo có thể dẫn đến tình trạng dư thừa năng lượng và cơ thể sẽ có xu hướng tích trữ mỡ nhiều hơn, cuối cùng dẫn đến tình trạng thừa cân, béo phì.
1.2. Những triệu chứng trẻ béo phì bị suy dinh dưỡng
Thông thường, rất khó để phát hiện trẻ béo phì bị suy dinh dưỡng. Tuy nhiên, trong quá trình chăm sóc con, nếu thấy trẻ thừa cân béo phì kèm theo những triệu chứng dưới đây, mẹ nên đưa con đi khám sớm để điều chỉnh chế độ dinh dưỡng cho bé một cách tốt nhất:
- Trẻ thường xuyên quấy khóc.
- Trẻ ngủ không sâu giấc, hay bị giật mình trong khi ngủ.
- Trẻ thường xuyên bị ra mồ hôi trộm.
- Trẻ chậm mọc răng, chậm nói và chậm đi.
- Thóp của trẻ mềm và chậm liền.
Trẻ bị suy dinh dưỡng thể béo phì không được điều trị sớm có thể gặp phải nhiều vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe
Nếu không được phát hiện và điều trị sớm, tình trạng suy dinh dưỡng ở trẻ béo phì có thể dẫn tới rất nhiều vấn đề nghiêm trọng về sức khỏe, đặc biệt là các bệnh về tiêu hóa, bệnh về đường hô hấp, bệnh còi xương, loãng xương,… Trong tương lai, trẻ béo phì bị suy dinh dưỡng có thể gặp phải tình trạng biến dạng lồng ngực, vẹo cột sống, chân đi vòng kiềng,… Đây là những vấn đề ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng cuộc sống của trẻ về lâu dài.
2. Phải làm sao để con phát triển cân đối?
Để con phát triển cân đối, mẹ cần lưu ý về chế độ dinh dưỡng ngay từ giai đoạn thai kỳ cho đến những năm tháng đầu đời của trẻ. Cụ thể như sau:
- Trong suốt giai đoạn mang thai, mẹ cần bổ sung đầy đủ những dưỡng chất cần thiết để bảo đảm sức khỏe cho mẹ và sự phát triển của thai nhi.
- Sau sinh, trẻ cần được bú mẹ càng sớm càng tốt để nhận được nguồn sữa non với nhiều chất dinh dưỡng quý giá.
- Sau đó, trẻ nên được bú sữa mẹ trong 12 tháng đầu đời để nhận được nguồn dinh dưỡng tốt nhất từ sữa mẹ. Đồng thời bú sữa mẹ cũng giúp trẻ tăng cường hệ miễn dịch, phòng ngừa bệnh tật hiệu quả.
Mẹ nên khuyến khích con ăn nhiều trái cây và rau củ
- Mẹ nên lựa chọn thời điểm ăn dặm phù hợp cho con. Thông thường, độ tuổi ăn dặm tiêu chuẩn ở mỗi trẻ là 6 tháng tuổi. Tuy nhiên, mẹ cũng có thể quan sát một số biểu hiện của trẻ để quyết định thời điểm ăn dặm phù hợp, chẳng hạn như cân nặng của trẻ tăng gấp đôi sau sinh, trẻ có thể giữ thẳng đầu và ngồi vào ghế ăn dặm, trẻ biết đưa môi dưới để nhận thức ăn, trẻ không còn phản xạ đẩy lưỡi khi thấy vật lạ, trẻ hào hứng với thức ăn,… Mẹ không nên cho trẻ ăn dặm quá sớm để phòng tránh nguy cơ trẻ bị suy dinh dưỡng thể béo phì.
- Khi trẻ bước sang giai đoạn ăn dặm mẹ nên cho trẻ ăn đa dạng thực phẩm để bổ sung dinh dưỡng đầy đủ cho con.
- Đối với những trẻ dưới 3 tuổi, mẹ cần cho con ăn cân đối những thực phẩm có chứa nhiều đạm, canxi, sắt, chất béo,…
- Trong trường hợp trẻ bị thừa cân, béo phì, cha mẹ nên xem lại chế độ ăn của trẻ. Nên điều chỉnh cho trẻ có một chế độ ăn cân đối hơn. Mẹ bổ sung nhiều rau xanh, trái cây trong mỗi bữa ăn của trẻ, đồng thời chỉ cho con ăn vừa phải các chất đạm, tinh bột và chất béo.
Khuyến khích trẻ vận động nhiều hơn để tránh nguy cơ béo phì
- Mẹ nên khuyến khích con vận động thể chất: Thường xuyên tập luyện không chỉ giúp trẻ rèn luyện sức khỏe mà còn có thể duy trì một vóc dáng cân đối, phòng ngừa nguy cơ thừa cân, béo phì. Mẹ có thể cho con tham gia một số môn thể thao như đạp xe, bơi, chạy bộ,…
- Thực phẩm chế biến sẵn như xúc xích, lạp xưởng, bim bim, nước ngọt có gas,… là nhiều món khoái khẩu của các bé. Nhưng mẹ không nên chiều theo sở thích này của trẻ vì đây là những thực phẩm nhiều chất béo nhưng lại nghèo dưỡng chất và làm tăng nguy cơ béo phì ở trẻ.
- Mẹ nên cho trẻ tắm nắng sớm hàng ngày để hấp thụ vitamin D tự nhiên từ ánh nắng ánh mặt trời.
Với những thông tin trên, mẹ đã hiểu hơn về nguyên nhân béo phì mà vẫn suy dinh dưỡng ở trẻ để có thể chăm sóc con một cách tốt hơn. Mẹ có thể gọi đến tổng đài 1900 56 56 56, để các bác sĩ Bệnh viện Đa khoa MEDLATEC tư vấn chi tiết hơn về các vấn đề dinh dưỡng cho trẻ.