Vì sao chúng ta cần phải học tập suốt đời

Từ nửa cuối thế kỷ XX, đặc biệt là từ đầu thế kỷ XXI đến nay, dưới tác động của toàn cầu hóa, kinh tế tri thức, cách mạng khoa học - công nghệ, nhất là công nghệ thông tin dẫn đến sự biến động nhanh chóng của kinh tế, văn hóa, xã hội và chính trị trên thế giới. Điều đó đặt ra yêu cầu mọi cá nhân, cộng đồng và quốc gia phải có sự thay đổi trong giáo dục cho phù hợp tình hình mới. Một hướng đi mà nền giáo dục nhiều nước trên thế giới đã thực hiện thành công, đó là hình thành hệ thống giáo dục suốt đời và xây dựng xã hội học tập.

Xu hướng khuyến khích việc tự học và học tập suốt đời đã được áp dụng từ rất sớm ở nhiều quốc gia trên thế giới. Chẳng hạn nền giáo dục Mỹ là một nền giáo dục khá nổi tiếng về việc đề cao ý thức tự giác, khuyến khích người học tự học, tự tìm hiểu, đề cao suy nghĩ và sáng tạo riêng. Vì vậy, sinh thời Lãnh tụ V.I. Lênin rất đề cao nền giáo dục Mỹ, và Người cho rằng muốn xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội thì phải học tập nền giáo dục quốc dân Mỹ. Lênin chỉ rõ: “Dùng cả hai tay mà lấy những cái tốt của nước ngoài; chính quyền xô viết + trật tự ở đường sắt Phổ + kỹ thuật và cách tổ chức các tơ-rớt ở Mỹ + ngành giáo dục quốc dân Mỹ + v.v. = chủ nghĩa xã hội”

Ở nước ta, ngay sau khi Cách mạng tháng Tám năm 1945 thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi toàn dân phải lập tức tiêu diệt “giặc dốt”. Nhờ chủ trương đúng đắn đó mà lịch sử giáo dục nước nhà phát triển vượt bậc. Chỉ sau một năm [8/9/1945 đến 8/9/1946], nước ta đã có 2.520.678 người thoát nạn mù chữ trên tổng số 22 triệu người dân. Chúng ta đã đạt kết quả cao trong công tác xoá mù chữ, nâng cao dân trí, hệ thống học tập chính quy và không chính quy đã đáp ứng nhu cầu học tập cho mọi tầng lớp nhân dân lao động, cho mọi lứa tuổi. Kết quả nước ta đã có được một đội ngũ trí thức công nông lớn mạnh, mà trong họ không ít người nhờ con đường tự học tập suốt đời mà đã trưởng thành và đạt kết quả trong nhiều lĩnh vực.

Trong bối cảnh khoa học, công nghệ phát triển nhanh chóng, đất nước hội nhập quốc tế sâu rộng như hiện nay thì việc tự học, học tập suốt đời lại đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết. Bởi chỉ có như thế mới phù hợp với yêu cầu lao động trong một thế giới rộng mở và nhiều biến động nhanh chóng, khó lường, khi mà sự phát triển của khoa học - công nghệ như vũ bão, sự gia tăng tri thức theo cấp số nhân. Mọi người ở mọi ngành, mọi nghề cần phải liên tục bồi dưỡng kiến thức, nâng cao năng lực để thích ứng với những biến đổi của xã hội, của thế giới nếu không muốn bị tụt hậu. Tự học tập suốt đời là giải pháp mang tính thời đại của mọi nền giáo dục trên thế giới, với ý nghĩa là đưa giáo dục vào cả đời người, biến việc học thành quá trình không ngừng tự nâng cao năng lực trí tuệ và khả năng làm việc, thích ứng với sự biến đổi nhanh chóng hiện nay.

Nói như vậy không phải là chúng ta coi nhẹ việc đào tạo chính quy theo trường lớp. Song chúng ta cần phải hiểu rằng, thời gian học ở nhà trường chỉ có hạn, mà lượng tri thức của nhân loại ngày càng khổng lồ về rất nhiều lĩnh vực và lại luôn thay đổi, nhà trường không bao giờ có thể cung cấp đầy đủ cho chúng ta được. Hơn nữa, hiện nay quan niệm trường học tốt, thầy giáo giỏi chính là người trang bị cho chúng ta niềm đam mê và phương pháp tự học, khơi gợi sự sáng tạo… Như cố Giáo sư Tạ Quang Bửu [nguyên bộ trưởng Bộ Đại học và chuyên nghiệp] đã nhấn mạnh: “Tự học là khởi nguồn của phong cách tự đào tạo, đồng thời là cái nôi nuôi dưỡng trí sáng tạo. Ai giỏi tự học khi đang ở trường, người đó sẽ tiến xa”.

Nhiều nước trong giai đoạn vừa qua cũng đề xướng chủ trương cải cách, đổi mới giáo dục theo xu hướng nói trên. Chẳng hạn như Nhật Bản, kể từ năm 1984, công cuộc cải cách giáo dục đã được thực hiện với chủ trương lớn là hình thành hệ thống giáo dục suốt đời, xây dựng xã hội học tập, coi học tập là nhu cầu suốt đời và tự thân. Hay như Singapore, bước vào thế kỷ XXI, nước này đã đưa ra phương châm giáo dục là “dạy ít, học nhiều”. Điều đó có nghĩa là giáo viên không nhất thiết phải cung cấp thật nhiều kiến thức, mà họ là người đóng vai trò hướng dẫn, khuyến khích và hỗ trợ. Họ phải khơi gợi nhiều “khoảng trống” cho người học tích cực suy nghĩ, tìm tòi để hoàn thiện nhân cách và phát triển tư duy của cá nhân để thành công trong cuộc sống. Định hướng cải cách giáo dục đó đã đưa nền giáo dục các nước này ngày càng phát triển, giữ vị trí xứng đáng trên thế giới.

Xu hướng khuyến khích mọi người tự học, học tập suốt đời đang được nhiều quốc gia, nhiều tổ chức lớn nhấn mạnh. Chẳng hạn ở Hàn Quốc, một luận điểm trên Tạp chí Korean Times nêu khái quát về chân dung của người trí thức mới được nhiều người đồng tình: “Đó là người biết dùng thái độ tự học và kỹ năng tự học để thường xuyên tiếp cận với cái mới, để học hỏi cái mới, từ đó làm nên cái mới của chính mình, mang tính sáng tạo ngày càng cao”. Và các chuyên gia giáo dục và khoa học của Tổ chức UNESCO cũng cho rằng: “Kỹ năng tự học và giá trị biểu hiện của việc tự học là những thước đo của tâm lý sáng tạo và sản phẩm sáng tạo. Bước vào thế kỷ 21, kỹ năng đó sẽ tồn tại như một trong những kỹ năng sống mà con người không thể thiếu, đồng thời giá trị đó giúp cho mỗi cá nhân tự khẳng định chính mình trong xu thế nhảy vọt của thời đại thông tin”[2].

Không chỉ dừng lại ở việc khẳng định việc học tập suốt đời là một nhu cầu cấp bách đối với mỗi cá nhân nhằm thích nghi với yêu cầu công việc, với những thay đổi nhanh chóng của thế giới ngày nay, UNESCO còn thành lập Viện Học tập suốt đời và phát động Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời.  Việt Nam cũng đã hưởng ứng chủ trương này của UNESCO. Ngày 02/10/2011, lần đầu tiên nước ta tổ chức “Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời” tại Văn Miếu Quốc Tử Giám. Từ đó đến nay, Bộ Giáo dục - Đào tạo đều có sự chỉ đạo các địa phương tổ chức “Tuần lễ hưởng ứng học tập suốt đời” vào đầu tháng 10 hàng năm.

Tuy nhiên, việc học tập suốt đời không thể chỉ dừng lại ở chủ trương, nó cần được xây dựng trên một nền tảng vững chắc, mang đến cho người dân những điều kiện cơ bản để thực hiện điều đó. Điều này khó có thể đạt được nếu chúng ta duy trì mô hình giáo dục như trong thời gian vừa qua. Vì vậy, trong 9 nhiệm vụ, giải pháp của Nghị quyết Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, thì nhiệm vụ thứ 4 đã khẳng định: “Hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hệ thống giáo dục mở, học tập suốt đời và xây dựng xã hội học tập”[3]. Nghị quyết đã đưa ra nhiều giải pháp cụ thể nhằm hiện thực hóa chủ trương học tập suốt đời. Và mới đây nhất, trong Báo cáo chính trị tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng cũng tiếp tục khẳng định lại nội dung nêu trên ở phần phương hướng, nhiệm vụ về “Đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục, đào tạo; phát triển nguồn nhân lực”.

Hiện nay, chúng ta đang có cơ hội, có điều kiện thuận lợi để học tập suốt đời, vậy hãy lên kế hoạch rõ ràng, tìm kiếm phương pháp phù hợp và với ý chí quyết tâm cao thì ắt thành công. Có như vậy, công dân Việt Nam mới không bị tụt hậu mà ngày càng hoàn thiện bản thân, đáp ứng được yêu cầu lao động trong nước và quốc tế, góp phần đưa non sông Việt Nam trở nên tươi đẹp, đưa dân tộc Việt Nam bước tới đài vinh quang như tâm nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh./.

ThS. Lưu Thị Tươi  
Khoa Nhà nước và Pháp luật

Lợi ích của việc học tập suốt đời là gì?
Học tập suốt đời có một số lợi ích. Bao gồm các:
Sự hài lòng của cá nhân: Thường thì sự hài lòng khi thành thạo một kỹ năng mới hoặc học một môn học mới là phần thưởng của chính nó.
Khám phá bản thân: Các lĩnh vực học tập hoặc hoạt động khác nhau mà bạn chọn để khám phá có thể tiết lộ những sở thích mà bạn chưa từng biết.
Kích thích: Tìm hiểu về các chủ đề khác với công việc hàng ngày của bạn có thể kích thích tinh thần và giúp đầu óc bạn luôn hoạt động và ham học hỏi.
Khả năng tiếp thị : Bạn càng có nhiều kỹ năng, bạn càng hấp dẫn nhà tuyển dụng. Bạn cũng có thể tìm thấy một số lượng lớn các cơ hội việc làm mở ra cho bạn.Tính hữu ích: Bạn có thể thấy mình có thể sử dụng các kỹ năng bạn có được trong cộng đồng của mình, chẳng hạn như sửa chữa nhà hoặc dạy kèm.

Thăng tiến trong công việc: Khi bạn thêm các khóa học và kỹ năng vào sơ yếu lý lịch của mình, bạn có thể đủ điều kiện để được tăng lương, nhiều trách nhiệm hơn hoặc thăng tiến trong công việc.

Thói quen của người học suốt đời
Bạn có thể đã là một người học suốt đời. Nếu bạn không, không bao giờ là quá muộn để bắt đầu. Dưới đây là một số thói quen của người học suốt đời mà bạn có thể kết hợp vào lịch trình hàng ngày của mình.

Đọc
Đọc là một trong những phần quan trọng nhất của thói quen hàng ngày của người học suốt đời. Thông qua việc đọc, bạn có thể tiếp cận những ý tưởng có thể thách thức cách bạn nghĩ hoặc cách bạn hiểu một chủ đề. Bạn cũng có thể khám phá các nền văn hóa khác nhau hoặc dạy cho mình một kỹ năng mới. Với Internet, số lượng sách và tài nguyên học tập gần như vô hạn có sẵn cho bạn.

Đi du lịch
Tham quan các nền văn hóa khác nhau là một cách tuyệt vời để phát triển và trau dồi trí óc ham học hỏi. Đây là lý do tại sao những người học suốt đời thường tận dụng cơ hội để đi du lịch khi họ có thể. Dành thời gian với những người có cách sống và cách nói khác với bạn có thể vừa khiêm tốn vừa là thách thức. Đi du lịch cũng có thể mang lại cho bạn một cái nhìn mới về thế giới và vị trí của bạn trong đó.

Cởi mở để thay đổi
Những người học suốt đời thường coi sự thay đổi là một điều gì đó tích cực, cho dù đó là sự thay đổi do bạn tạo ra hay sự thay đổi được áp đặt lên bạn. Điều này là do sự thay đổi có thể gây khó khăn về mặt tinh thần, buộc bạn phải thích nghi với hoàn cảnh mới. Những thử thách về tinh thần như thế này cho phép bạn phát triển khi giải quyết vấn đề, học các kỹ năng mới và gặp gỡ những người có ý tưởng khác biệt.

Có nhiều sở thích
Hầu hết mọi người có một sở thích mà họ yêu thích mà không liên quan đến công việc hàng ngày của họ. Nếu bạn là người học hỏi suốt đời, việc có nhiều sở thích khác nhau ngoài công việc sẽ giúp bạn giữ đầu óc linh hoạt và có thể thích ứng với các nhiệm vụ khác nhau. Nó cũng cho phép bạn theo đuổi những điều bạn thích làm, điều này tốt cho mức độ căng thẳng của bạn và cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

Tham gia các khóa học
Mặc dù những người học suốt đời thường học bên ngoài lớp học, nhưng nếu nơi làm việc hoặc trường đại học địa phương của bạn cung cấp các lớp học mà bạn quan tâm, bạn có thể nắm lấy cơ hội đó. Đôi khi những lớp học này có thể tăng thêm giá trị cho hồ sơ xin việc của bạn, nhưng thường thì họ dạy các kỹ năng hoặc môn học mà bạn muốn học. Nếu bạn không có lớp học trực tiếp, một số khóa học trực tuyến có thể mang lại cho bạn trải nghiệm giáo dục tương tác gần như tốt như đang học trong lớp học.

Thực hành chăm sóc bản thân
Nhiều người học cả đời hiểu rằng một trí óc khỏe mạnh và một cơ thể khỏe mạnh thường đi đôi với nhau. Ăn một chế độ ăn giàu dinh dưỡng và tập thể dục thường xuyên có thể mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe bao gồm cải thiện lưu thông máu và tăng cường năng lượng. Điều này có thể ảnh hưởng tích cực đến mức độ tập trung và tinh thần nhanh nhẹn của bạn, cả hai đều quan trọng đối với việc học.

Giữ một tâm trí cởi mở
Người học suốt đời luôn tò mò và mong muốn tìm hiểu thế giới xung quanh. Mặc dù bạn có thể có những ý kiến mà bạn chắc chắn là đúng, nhưng bạn sẵn sàng để người khác phản bác những ý kiến đó. Có một tâm hồn cởi mở cho phép bạn đánh giá các ý tưởng khác nhau và thay đổi ý kiến nếu cần thiết. Điều này giúp bạn phát triển sự hiểu biết của mình và phát triển tính khiêm tốn mà bạn cần để tiếp tục học hỏi.

Rời khỏi vùng an toàn của bạn
Học một điều gì đó mới đôi khi đòi hỏi bạn phải bước ra ngoài lĩnh vực chuyên môn bình thường của mình hoặc làm những điều bạn thường không làm. Ví dụ, nếu bạn thường thích đọc sách hoặc học ở nhà, thì việc học một môn thể thao ngoài trời có thể không thoải mái. Tuy nhiên, việc rời khỏi vùng an toàn sẽ tốt cho sự phát triển cá nhân của bạn và giúp bạn học hỏi những điều mà trước đây bạn chưa bao giờ nghĩ đến.

Ăn mừng thành công
Việc học có thể tốn nhiều thời gian và mệt mỏi. Khi bạn đang học một kỹ năng hoặc một chủ đề khó, đôi khi bạn có thể chán nản vì dường như bạn không tiến bộ được nhiều. Đây là lý do tại sao những người học suốt đời cần ăn mừng thành công. Sau khi đạt được một mốc quan trọng, bạn có thể đi ăn cơm cùng gia đình hoặc chiêu đãi bản thân một chuyến đi xa nhà vào cuối tuần. Những lễ kỷ niệm như thế này giúp thúc đẩy bạn kiên trì khi bạn cảm thấy muốn dừng lại.

Quản lý thời gian của bạn
Nếu bạn đang thêm việc học suốt đời vào thói quen hàng ngày cùng với công việc thường xuyên của mình, thì điều quan trọng là bạn phải quản lý tốt thời gian của mình. Người học suốt đời thường dậy sớm học bài trước khi làm việc và đi ngủ vào giờ hợp lý để đảm bảo rằng họ ngủ đủ giấc. Lên lịch học tập cho phép bạn đặt mục tiêu và đạt được tiến bộ. Nó cũng giúp bạn đảm bảo rằng bạn có thời gian để thư giãn và vui vẻ bên bạn bè và gia đình.

Học tập không phân biệt tuổi tác
Trong khi một số kỹ năng phù hợp hơn với những người trẻ tuổi, chẳng hạn như một số bộ môn thể thao nhất định, thì nhiều kỹ năng không dành riêng cho lứa tuổi. Bắt đầu một kỹ năng khi bạn còn trẻ thực sự có thể giúp bạn đạt được mức độ thành thạo cao nếu bạn thực hành kỹ năng đó suốt đời. Tuy nhiên, nếu mục tiêu của bạn chỉ đơn giản là học và phát triển kỹ năng đó hết mức có thể, thì không có giới hạn độ tuổi về thời điểm bạn có thể bắt đầu.

Luôn tiến bộ
Người học suốt đời thích tiến bộ, ngay cả khi nó chỉ là một lượng nhỏ mỗi ngày. Làm điều gì đó tốt hơn là không làm gì, và thường thì hành trình đạt được mục tiêu của bạn thú vị hơn là hoàn thành mục tiêu đó. Điều này là do bạn có thể học được nhiều điều nhất trong quá trình phát triển.

Không bằng lòng
Nếu bạn là một người học suốt đời, bạn biết không có giới hạn cho khả năng học hỏi của mình. Bạn không bao giờ đủ chuyên môn và bạn không bao giờ đạt đến mức bạn biết tất cả mọi thứ cần biết về bất cứ điều gì. Hiểu rằng luôn có nhiều điều để học và không bằng lòng với những gì bạn đã biết có thể là động lực mạnh mẽ để bạn tiếp tục học.

Lan tỏa niềm đam mê cải tiến của bạn
Có vài điều hài lòng đối với một người học suốt đời hơn là thấy những người khác được truyền cảm hứng từ niềm đam mê học tập của bạn. Tấm gương của bạn không chỉ có thể khuyến khích người khác học tập suốt đời, mà việc nhìn thấy những người khác được truyền cảm hứng từ tấm gương của bạn cũng có thể thúc đẩy bạn tiếp tục con đường học vấn của chính mình.

Nguồn tham khảo

- Advertisement -